فقط به آراستن واحد پول ملی فکر نکنیم

مهدی هادیان در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با اشاره به موضوع مطرح شده اخیر مبنی بر پیگیری حذف صفر از پول ملی از سوی بانک مرکزی به تشریح ابعاد مختلف این موضوع پرداخت و گفت: با نگاهی به تاریخچه پولی برخی از کشورها، طی چند دهه گذشته، می‌توان گفت که معمولا کشورهایی که با یک ابر بحران تورمی روبرو یا طی سال‌های متوالی با تورم فزاینده مواجهه بودند، تصمیم به اصلاحات پولی گرفتند؛ به طوری که چند صفر را از واحد پولی خود حذف کردند و همین موضوع با تغییر اسم واحد پولی کشورها نیز همراه بوده است.

باید به فکر دوران پس از حذف صفر باشیم!

وی با اشاره به لزوم توجه به آینده‌نگری و پیش‌بینی شرایط پس از اقدام به اطلاح واحد پول ملی گفت: با این حال، سوالی که مطرح می‌شود این است که بعد از حذف صفر از واحد پولی چه اتفاقی رخ می‌دهد و اینکه آیا این اقدام، سیاستی مفید است یا اینکه نتیجه آن مفید نخواهد بود.

این عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی افزود: برای مثال، زمانی که به تجربه کشورها توجه می‌شود، می‌بینیم که این اقدام در برخی از کشورها نتیجه مثبتی داشته و در برخی دیگر با شکست روبرو بوده است که مجبور شدند تا تجربه حذف صفر را برای چندین بار تکرار کنند.

هادیان ادامه داد: وقتی که بیشتر این موضوع بررسی می‌شود، متوجه می‌شویم که در کشورهایی که همزمان با اصلاحات پول ملی، مشکلات ساختاری و عوامل تورم را مهار کردند، بعد از اقدام اولیه به اصلاح واحد پولی، دیگر نیازمند به اقدام برای اصلاح مجدد پولی نبودند. در طرف مقابل کشورهایی که بدون توجه به منشا تورم، اقدام به اصلاحات پولی کردند، پس از مدتی دوباره ناچار شدند که حذف صفر را انجام دهند تا به واحد پولی خود اعتبار ببخشند.

زمانی که به تجربه کشورها توجه می‌شود، می‌بینیم که این اقدام در برخی از کشورها نتیجه مثبتی داشته و در برخی دیگر با شکست روبرو بوده است که مجبور شدند تا تجربه حذف صفر را برای چندین بار تکرار کنند.

برابری پول هر کشور برای مردم آن مهم است 

وی خاطرنشان کرد: این یک حقیقت است که واحدهای پولی در سطح ملی با یکدیگر مقایسه می‌شوند و برای مردم هر کشوری نیز مهم است که واحد پول کشورشان در مقابل واحد پول دیگر کشورها چه میزان ارزش و اعتبار دارد؛ چراکه اگر برای معامله واحد پول با ارزهای دیگر، نیاز باشد حجم بالایی از پول یک کشور تبادل شود هم در عرصه سیاسی و هم در عرضه ملی، وجه مناسبی ندارد و به همین خاطر است که در برخی مقاطع کشورها، اقدام به اصلاح پولی برای خلق اعتبار به پول ملی صورت می‌گیرد.

این عضو گروه مطالعات سیاست‌های پولی و ارزی خاطرنشان کرد: در مجموع، هرچه واحد پول یک کشور از صفرهای بیشتری برخوردار باشد، به نگهداری حجم بیشتری پول نیاز است که هزینه‌های زیادی برای چاپ اسکناس داشته و علاوه بر آن در بخش‌های حسابداری مشکلاتی را به همراه دارد.

هادیان ادامه داد: اما، سوال اساسی و بنیادین در این رابطه این است که با تصور اینکه اصلاحات پولی محقق شد، پس از آن چه باید کرد؟ آیا قرار است همان روندهای پیشین تکرار شود و با ابرتورم روبرو باشیم و یا اینکه همزمان با آن برای مهار و درمان تورم اقدامات اصلاحی صورت می‌گیرد و این اطمینان ایجاد شود که مانند سابق با جهش تورمی روبرو نباشیم.

در مجموع، هرچه واحد پول یک کشور از صفرهای بیشتری برخوردار باشد، به نگهداری حجم بیشتری پول نیاز است که هزینه‌های زیادی برای چاپ اسکناس داشته و علاوه بر آن در بخش‌های حسابداری مشکلاتی را به همراه دارد.

با تورم ۴۰ درصدی پس از ۲۰ سال؛ حذف سه صفر خنثی می‌شود!

وی در مقایسه نرخ تورم و رابطه آن با میزان ارزش واحد پول گفت: اگر تورم بلند مدت در اقتصاد ایران را در محدوده ۲۰ درصد در نظر بگیریم، وقتی که نرخ تورم ۲۰ درصد داشته باشیم، حدودا ۱۳ سال طول می‌کشد تا یک صفر به واحد پولی اضافه شود. به عبارتی برای کالایی که امروز ۱۰۰ تومان برای خرید آن هزینه می‌شود، در شرایط تورم ۲۰ درصدی طی ۱۳ سال آینده باید برای خرید  آن کالا ۱۰۰۰ تومان، هزینه کرد.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی ادامه داد: در طرف دیگر در شرایط تورم ۲۰ درصدی برای کالایی که امروز ۱۰۰۰ تومان قیمت دارد، پس از ۳۸ سال، باید یک میلیون تومان برای خرید همان کالا هزینه کرد. به عبارتی برای اضافه شدن سه صفر به پول و در شرایط تورم ۲۰ درصدی، ۳۸ سال زمان لازم است و این در شرایطی است که تنها نرخ تورم ۲۰ درصدی را مد نظر قرار دهیم.

هادیان تصریح کرد: حال اگر تصور کنیم که نرخ تورم بر اساس آمارهای دهه اخیر، به خصوص بعد از سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ به بعد در دامنه نزدیک به ۴۰ درصد در نوسان باشد. مدت زمانی که طول می‌کشد که یک صفر به پول ملی اضافه شود و همان کالا را خریداری کرد، به هفت سال کاهش پیدا می‌کند و برای اضافه شدن سه صفر به پول ملی بین ۲۰ الی ۲۱ سال زمان لازم است.

وی افزود: با تصور اینکه اگر در سال ۱۴۰۴ اصلاح واحد پول ملی صورت گرفت و سه صفر نیز از آن حذف شد اما تورم مهار نشد و کماکان در همان محدوده و دامنه سابق وجود داشت، ۲۰ سال بعد اصلاح واحد پول ملی کاملا خنثی می‌شود.

این معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی گفت: به بیان دیگر اگر امروز اصلاح پول ملی صورت گرفت و سه صفر از آن حذف شد و «۱۰۰۰ تومان» به «یک تومان» تبدیل شد، با تداوم روند تورم نزدیک به ۴۰ درصد، طی بیست سال آینده برای همان کالایی که امسال با یک تومان خریداری شده، باید مجددا ۱۰۰۰ تومان هزینه کرد.

باید به دنبال درمان ریشه تورم و علل کاهش ارزش پول ملی باشیم

هادیان تصریح کرد: بنابراین باید به این مهم توجه کنیم که در اینجا هدف به تنهایی نباید آراستن واحد پول ملی با حذف صفر باشد. چراکه اگر تورم ادامه داشته باشد طی چند سال، آثار حذف صفر از بین می‌رود و بنابراین باید به دنبال درمان ریشه تورم و عوامل ریشه‌ای تداوم آن باشیم.

وی یادآورشد: در دهه ۱۳۸۰، بحث بر سر حذف یک صفر از پول ملی صورت گرفت که در دهه ۱۳۹۰ این موضوع به حذف سه صفر رسید و امروز برخی از کارشناسان حوزه پولی و اقتصاد کلان پیشنهاد حذف شش صفر را نیز مطرح کرده‌اند که متاسفانه دلیل آن افزایش شتابان تورم طی سال‌های اخیر بوده که باعث کاهش قدرت برابری پول ملی نسبت به ارزهای خارجی شده است.

حذف صفر در شرایط نزولی شدن تورم اثربخش است

این عضو گروه مطالعات سیاست‌های پولی و ارزی در پایان تاکید کرد: در نهایت با توجه به افت ارزش پول ملی طی دهه‌های اخیر، اصلاح واحد پول ملی و به اصطلاحی «رفورم پول ملی با حذف صفر» در شرایط فعلی که تورم تداوم دارد، مثبت ارزیابی نمی‌شود، بنابراین، نیاز است که اطلاحات پولی در شرایطی صورت بگیرد که حداقل از نزولی شدن روند تورم و حرکت آن به سمت کانال ۲۰ درصدی به طور کامل مطمئن شویم و همچنین پیش بینی کنیم که در آینده یک ثبات نسبتی در سطح اقتصاد کلان فراهم می‌شود. از وسی دیگر نیز باید یک اطمینان بخشی در سطح کلان در جامعه صورت بگیرد تا جامعه به این جمع بندی برسد که این اصلاحات پولی در شرایطی محقق خواهد شد که منافع مثبتی برای جامعه و بخش‌های اقتصادی به همراه داشته باشد.