نقدها و واکنش‌های تندی به گفتمان نوروز می‌شد

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط‌ عمومی پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری، علیرضا حسن‌زاده با بیان اینکه همزمان با تشکیل پژوهشکده مردم‌شناسی، مقوله نوروز و کوشش در شکل‌بخشی به گفتمان آن در دو حوزه آکادمیک و عمومی به‌عنوان منبعی کلیدی برای هویت ملی ایرانیان مطرح شد، درباره تاریخچه این فعالیت‌ها گفت: در بخش پژوهش، مطالعات مردم‌نگاری مرکز مردم‌شناسی تحت نظارت محمد میرشکرایی ـ رئیس وقت پژوهشکده مردم‌شناسی ـ ادامه یافت.

او افزود: این مطالعات با نام مردم‌نگاری سرزمین انجام شد. در این نوع پژوهش‌ها که با هدف تولید اطلس مردم‌نگاری ایران صورت می‌گرفت، یکی از موضوعات، ثبت و ضبط مردم‌نگارانه آیین‌های نوروزی در بخش آیین‌های سال/تقویم شمسی بود.

رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با اشاره به این‌که اطلاعات جامعی از آیین‌های نوروزی در پژوهشکده مردم‌شناسی از سراسر کشور گرد آمده است، افزود: نخستین و دومین همایش بین‌المللی نوروز در دو شهر شیراز و کرمان در سال ۷۰ و ۷۱ برگزار شد که با واکنش تند گروهی که متأثر از میراث غزالی، دیدگاهی ضدنوروزی داشتند همراه شد.

حسن‌زاده با بیان این‌که پژوهشکده مردم‌شناسی نقشی بی‌همتایی در طرح گفتمان نوروز در انتهای دهه ۶۰ و آغاز دهه ۷۰ شمسی در حوزه عمومی ایران ایفا کرد، گفت: هرچند این حوزه نقدهای غیرمنصفانه فراوانی را به جان خرید اما گفتمان نوروز به مثابه هویت ملی با گفتمان ایران فرهنگی یا جهان ایرانی در پژوهشکده مردم‌شناسی در دوره ریاست محمد بهشتی بر میراث فرهنگی و ریاست محمد میرشکرایی بر پژوهشکده مردم‌شناسی گره خورد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی با بیان اینکه سومین همایش نوروز نیز از سوی پژوهشکده مردم‌شناسی در دهه هفتاد برپا شد، یادآور شد: در سال ۲۰۰۳ کنوانسیون میراث ناملموس از سوی یونسکو مصوب شد. بر اساس این کنوانسیون، محمد میرشکرایی نخستین بار پرونده ثبت جهانی میراث ناملموس نوروز را آماده کرد و این پرونده از سوی پژوهشکده مردم‌شناسی برای ارسال به یونسکو تهیه شد.

او با بیان اینکه مهمترین پرونده ثبت جهانی میراث ناملموس ایران در پژوهشکده مردم‌شناسی آماده و ثبت شد، گفت: همزمان کتاب‌هایی شامل مجموعه مقالات همایش نوروز به دو زبان فارسی و انگلیسی و نیز کتاب‌هایی با تمرکز بر نوروز در حوزه ایران فرهنگی همچون چهارشنبه‌سوری در جمهوری آذربایجان یا نوروز در ورارودان با نظر این پژوهشکده تهیه و تولید شد.

رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با اشاره به این‌که در یک دهه اخیر پژوهشکده مردم‌شناسی فعالیت‌های خود را در زمینه نوروز ادامه داده است، گفت: چهارمین همایش نوروز با نام نوروز، میراث صلح و پنجمین همایش آن با نام نوروز خلیج‌فارس و ششمین با نام نوروز و فرهنگ شادمانی از سوی این پژوهشکده در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ برگزار شده است. ‌

رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با اشاره به این‌که کتاب‌های این همایش‌ها نیز در چند مجلد به چاپ رسیده است، گفت: از گفتمان‌های جدیدی که پژوهشکده مردم‌شناسی سعی کرده است بر پایه میراث نوروز آن را در حوزه عمومی برجسته سازد، می‌توان به گفتمان‌هایی با دال مرکزی نوروز فرهنگ صلح و مدارا، نوروز و خودآگاهی میراثی، نوروز و اخلاق زیست‌محیطی، نوروز و تنوع فرهنگی، نوروز و چندصدایی فرهنگی، نوروز خلیج فارس، نوروز تابستانی، نوروز کوهستانی، نوروز دریای کاسپی و ... اشاره داشت.

حسن‌زاده با تاکید بر اینکه مفهوم کشورهای نوروزی یا اتحادیه نوروز محصول فعالیت این پژوهشکده و به‌ویژه محمد میرشکرایی و سید محمد بهشتی در دهه هفتاد بوده است، گفت: پژوهشکده مردم‌شناسی از جمله مراکز مهمی است که در حیات خویش از سال ۱۳۱۵ تاکنون نقشی مهم به‌عنوان یکی از شاخه‌های علوم میراثی در گسترش سواد میراثی در دو حوزه عمومی و آکادمیک داشته است.

رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با بیان این‌که مجوعه کتاب‌های این پژوهشکده در حوزه نوروز ۱۷ کتاب و مجوعه همایش‌های آن ۶ همایش بوده است، گفت: سمینارها و نشست‌های متعدد در زمینه نوروز از سوی این پژوهشکده شاید به شمار بیش از ۲۰۰ نشست برگزار شده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: از جمله کتاب‌های با ارزش تولید شده در پژوهشکده مردم‌شناسی و برپایه پژوهش‌های آن کتاب مرحوم موبد کورش نیکنام از نوروز تا نوروز است که از سوی انتشارات فروهر منتشر شده است.

حسن‌زاده در پایان با گله از اینکه فقدان بودجه، فعالیت اطلس مردم‌نگاری سرزمین را از سال ۱۳۹۹ متوقف کرده است، گفت: بودجه به شدت انقباضی پژوهشکده و در اصل پژوهشگاه بر دامنه فعالیت‌های ما اثری منفی داشته است.