عبور از دروازه تاریخ با انتصاب دست‌نشانده روسیه در خزانه‌ ایران

به گزارش ایران اکونومیست، امروز ۱۵ دی ۱۴۰۳ خورشیدی به اهم مناسبت‌ها و اتفاقات تاریخی این روز می‌پردازیم.
 

انتصاب دست‌نشانده روسیه در راس خزانه‌ کل- ۱۲۹۰

در پی اولتیماتوم دولت روسیه به نخست‌وزیر وقت ایران مبنی بر عزل "مورگان شوستر" آمریکایی از سمت خزانه‌داری کل کشور و اخراج وی از ایران، دولت ایران در حالی که قوای روس در شهرهای آذربایجان ایران به قتل، غارت و کشتار مردم مشغول بودند، به ناچار در برابر خشونت دولت تزاری تسلیم شد و به خدمت مستشاران آمریکایی پایان داد.

دولت روس که هنوز هم به این موفقیت قانع نبود در ادامه نخست‌وزیر وقت ایران را مجبور کرد تا مجلس شورای ملی را منحل و مطبوعات را توقیف کند و رئیس بلژیکی گمرکات ایران را که دست‌نشانده خود بود، به‌جای مورگان شوستر خزانه‌دار کل ایران کند.

ابوالقاسم ناصرالملک که چهار سال نایب‌السلطنه ایران بود، "موسیو مرنار" بلژیکی را به این سمت برگزید.
 

تعطیلی دانشگاه‌ها در اعتراض به سفر "کارتر" به ایران- ۱۳۵۶

دانشجویان مسلمان در اعتراض به سفر جیمی کارتر رئیس‌جمهور وقت آمریکا به تهران، به مدت سه روز بر سر کلاس‌ها حاضر نشدند و دانشگاه را به تعطیلی کشاندند. دانشجویان انقلابی با درکی درست از اوضاع ایران و جهان و دخالت‌های ناروای ابرقدرت‌ها به‌ویژه آمریکا در امور ایران، این بار با تعطیل کردن دانشگاه ‌ها، صدای اعتراض خود را به گوش جهانیان رساندند.
 

عملیات هویزه به فرماندهی ارتش- ۱۳۵۹

در حالی که بیش از ۳ ماه از تجاوز سراسری ارتش رژیم بعث عراق به میهن اسلامی‌مان می‌گذشت، دشمن با خوی تجاوزگری و توحش، فجایعی در مناطق اشغالی مرتکب شد که روی ستمگران تاریخ را سفید کرد.

ایران در پاسخ به این جنایت عملیات کلاسیکی را طرح‌ریزی و اجرا کرد. در این عملیات، تعدادی از رزمندگان شهادت‌طلب با اصرار زیاد، خود را در صف نیروهای عمل‌کننده قرار داده و با هماهنگی با زره‌پوشان ارتش جمهوری اسلامی ایران، عملیات را آغاز کردند. دشمن پس از پیروزی در عملیات قبلی در دزفول، هرگز تصور نمی‌کرد که ایران بتواند حمله‌ای دیگر را تدارک ببیند.

در ساعات اولیه این حمله، در میان ناباوری نیروهای دشمن، تمامی خاکریزهای خط مقدم دشمن تسخیر شد و قوای اسلام به خطوط پشت جبهه دشمن تسلط پیدا کردند.

این عملیات با وجود پیروزی‌ها و پیشروی‌های اولیه به علت عدم پشتیبانی و کمبود مهمات از یک طرف و آمادگی بالای دشمن از دیگر سو، به نتایج مطلوب نرسید و دشمن در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۶۰ تمامی شهر هویزه را بار دیگر به اشغال خود درآورد.

آزادسازی هویزه اما بار دیگر در عملیات بیت‌المقدس هم زمان با آزادسازی خرمشهر انجام شد.

در تقویم خورشیدی مناسبت‌های دیگری چون معرفی وزرای کابینه به محمدعلی شاه توسط شیرالسلطنه صدراعظم وقت در سال ۱۲۸۷، ورود نجفقلی خان صمصام‌السلطنه بختیاری با ۳ هزار نفر سوار بختیاری به اصفهان در سال ۱۲۸۷، خودکشی امان‌الله میرزا ضیاءالدوله در کنسولگری انگلیس در تبریز در سال ۱۲۹۰، موافقت ناصرالملک با استعفای صمصام‌السلطنه از صدراعظمی در سال ۱۲۹۱، اعلام جنگ به انگلیس و ورود رضا قلی‌خان نظام‌السلطنه حکمران بروجرد و لرستان و خوزستان با قوای خود به کرمانشاه در سال ۱۲۹۴، ارائه طرح تخلیه ایران از نیروهای روس و ترک توسط لئون تروتسکی در سال ۱۲۹۶،  درگذشت پروفسور ادوارد برون مستشرق و ایران شناس معروف و استاد زبان فارسی و عربی در دانشگاه کمبریج و صاحب تأ‌لیفات عدیده در زبان و فرهنگ و ادب فارسی در لندن در سال ۱۳۰۴، انتصاب سیدحسن تقی‌زاده وزیر سابق مالیه کشور به عنوان وزیر مختار ایران در فرانسه در سال ۱۳۱۲، رحلت عالم ربانی آیت ‌اللَّه میر سیدمحمد مدرس نجف‌آبادی در سال ۱۳۱۸، انتصاب علی منصور نخست‌وزیر سابق به استانداری خراسان در سال ۱۳۲۰، صدور دستور شروع انتخابات هجدمین دوره مجلس شورای ملی از طریق ابلاغ بخشنامه وزارت کشور به استانداری‌ها در سال ۱۳۳۲، افتتاح فرودگاه جدید یزد در سال ۱۳۴۸، تعطیلی بازار تهران در حمایت از اعلامیه آیت‌الله خوانساری در سال ۱۳۵۰، انتصاب دکتر احمد حجتی به ریاست کل گمرک و معاون وزیر دارایی به جای سپهبد آزموده در سال ۱۳۵۳، شهادت سرلشکر منصور ستاری فرمانده نیروی هوایی در سانحه سقوط هواپیما در سال ۱۳۷۳ و درگذشت آیت ‌الله اژه‌ای از علمای بزرگ اصفهان  در سال ۱۳۸۹ به ثبت رسیده است.
 

رویدادهای مهم این روز در تقویم قمری به این شرح است:

درگذشت شیخ اشراق- ۵۸۷

ابوالفتح یحیی بن حَبَش سُهرِوَردی ملقب به شهاب الدین از بزرگان فلاسفه و حکمای اسلامی است که در فقه، حدیث و دیگر علوم متداول زمان، مهارت داشت. وی حکمت و اصول فقه را از مجدالدین جبلی آموخت و از اساتید دیگر نیز بهره برد.

شیخ شهاب‌الدین سالک مسلک اشراق بود که مبتنی بر ذوق، کشف، شهود و اشراقات انوار قلبی است. او این مبانی را مطرح و منتشر کرد و به سیر و سلوک پرداخت. در طریقه‏ اشراق، عقل و استدلال برای رسیدن به حقایق کافی نیست بلکه سیر و سلوک عرفانی نیز برای رسیدن به معرفت ضروری به شمار می‏‌رود.

این عارف مسلمان سرانجام به حَلَب رفت و از لحاظ علمی بر علمای آن سامان برتری جست و مورد لطف حاکم منطقه قرار گرفت اما دیدگاه‏های فلسفی و عرفانی سهروردی باعث خشم مخالفان وی شد.

بدگوییِ علمای حَلب از شیخ، حاکم را به قتل سهروردی مصمم کرد و سرانجام او را در ۳۶ یا ۴۰ سالگی به قتل رساند. البته شکل قتل وی به صُوَر مختلف نقل شده است. حاکم پس از مرگ شیخ پشیمان شد و مسبّبان این عمل را مجازات کرد.

سهروردی با وجود عمر کوتاه خویش کتاب‏های متعددی به فارسی و عربی نوشته است که از آن میان می‏توان به حکمةُ الاشراق، المبدأ و المعاد به عربی و آواز پر جبرییل و عقل سرخ به زبان فارسی اشاره کرد.

در تقویم قمری مناسبت‌های دیگری چون درگذشت "محمد بن علی واسطی" معروف به "ابن معلم" شاعر مسلمان در سال ۵۹۲، رحلت فقیه، محدث و حکیم جلیل آیت‌اللَّه ملاعلی علیاری در سال ۱۳۲۷ و رحلت عالم بزرگوار و رجالی کبیر شیعه آیت‌اللَّه سید محسن امین عاملی در سال ۱۳۷۱ به ثبت رسیده است.
 

رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی به این شرح است:

همایش "خلع ید" در اروپا- ۱۰۷۳

به پیشنهاد پاپ گِریگوری هفتم رهبر مسیحیان جهان همایش "خلع ید" در چهارم ژانویه ۱۰۷۳ با حضور نمایندگان مذهبی کشورهای مسیحی برگزار شد.

در این همایش مقرر شد از پادشاهان کشورهای مسیحی درباره نصب مقاماتِ روحانی مسیحی، خلع ید شود. تا آن زمان، پادشاهان علاوه بر این که قدرت سیاسی را در دست داشتند، می‏‌توانستند اسقف کلیساها را نیز عزل و نصب کنند.

این مسئله کلیساها را در خدمت مصالح و منافع قدرت‏مندانی قرار داده بود که به فساد، استبداد، ستمکاری و بی‏‌عدالتی، معروف بودند و مقامات روحانی کلیساها به واسطه این وابستگی توجیه کننده اعمالِ شاهان شده بودند.

این مصوبه با واکنش شدید پادشاهان اروپایی روبرو شد و جنگ‏های طولانی و خونین بین پیروان پاپ‏ها و سلاطین اروپایی آغاز شد.
 

کنفرانس سیاسی "دارالبیضاء" در مراکش- ۱۹۶۱

در چهارم ژانویه ۱۹۶۱ کنفرانس سیاسی دارالبیضاء با شرکت الجزایر، غنا، گینه، مالی، مراکش، سوریه، یمن و مصر به منظور ایجاد یک بلوک سیاسی افریقایی در شهری به همین نام دارالبیضاء در مراکش تشکیل شد.

هدف از تشکیل این کنفرانس ایجاد یک فرماندهی نظامی آفریقایی بود و بر اساس طرح اعلام شده، سازمانی شبیه ناتو، دفاع مشترک و سیاست‏های هماهنگ را تأمین می‏‌کرد.

هم‏چنین قرار بود بازار مشترک آفریقا تشکیل شود. با وجود این، مصوبات کنفرانس دارالبیضاء، در آن زمان، عملا پیگیری نشد. گرچه در سال‏های بعد، برخی موارد، اجرایی شد.

در تقویم میلادی مناسبت‌های دیگری چون زادروز نیوتن، کاشف جاذبه در سال ۱۶۴۳، درگذشت "هانری بِرِگْسون" فیلسوف شهیر فرانسوی در سال ۱۹۴۱، روز ملی و استقلال "میانمار" از استعمار انگلستان در سال ۱۹۴۸، مرگ "توماس اِلْیوت" شاعر بزرگ انگلیسی - آمریکایی در سال ۱۹۶۵ و مرگ کامو نویسنده فرانسوی در سال ۱۹۶۰ به ثبت رسیده است.