به گزارش ایران اکونومیست، امروز ۵ آذر ۱۴۰۳ خورشیدی به اهم مناسبت‌ها و اتفاقات تاریخیِ این روز می‌پردازیم.
مرگ محمدعلی فروغی- ۱۳۲۱
محمدعلی در سال ۱۲۵۴ به دنیا آمد. با مرگ محمدحسین فروغی ملقب به «ذکاءالملک» لقب پدر به پسرش ارث رسید. جد اعلای محمدعلی از یهودیان بغداد بود که برای تجارت به ایران آمد و در اصفهان مسلمان شد و سکونت کرد.
محمدحسین فروغی از شخصیت‌های فرهنگی زمان خود بود که تحت تأثیر میرزا ملکم خان از پیشکسوتان مکتب فراماسونری در ایران به شمار می‌رفت.
محمدعلی فروغی مشوق احمد شاه قاجار برای استعفا بود و در به قدرت رسیدن رضاخان و تأسیس سلسله پهلوی نقشی اساسی داشت.
او نخستین رئیس الوزرای رضاخان بود که ۱۶ سال بعد از سلطنت او، تاج پادشاهی را بر سر محمدرضا پهلوی گذاشت. وی معتمدترین شخصیت سیاسی ایران از نظر دربار لندن جهت پیشبرد سیاست‌های استعماری بریتانیا در ایران محسوب می‌شد.
فروغی چندین دوره نماینده مجلس شورای ملی بود و برای مدتی رئیس آن شد. بعد از اخراج رضاخان توسط انگلیسی‌ها از ایران، محمدعلی فروغی عامل مهمی در کنترل اوضاع داخلی و روی کار آوردن و تثبیت سلطنت محمدرضا داشت.
وی در دوره سلطنت رضا و محمدرضا پهلوی ۵ بار وزیر امور خارجه، ۴ بار وزیر دارایی، ۳ بار وزیر دادگستری، ۴ بار وزیر جنگ، ۱ بار وزیر اقتصاد، ۱ بار کفیل نخست وزیر، ۱ بار رئیس مجلس شورای ملی و ۳ بار نخست وزیر ایران شد.
محمدعلی فروغی سرانجام در ۵ آذر ۱۳۲۱ در ۶۷ سالگی هنگامی که وزیر دربار محمدرضا پهلوی بود بر اثر سکته قلبی درگذشت.
او دارای دو چهره سیاسی و ادبی بود و نقش زیادی در تثبیت سلطنت پدر و پسر پهلوی داشت. محمدعلی فروغی در عمر سیاسیش سیاست‌های غربی و ضد اسلامی را با حمایت و رهبری انگلیس‌ها، پیش برد.
تاسیس بسیج مستضعفین- ۱۳۵۸
به دنبال پیروزی انقلاب، دست غارتگران استعمارگر از ایران قطع شد و منافع آنان به خطر افتاد. آنان از آن پس برای حفظ منافع خود به فکر مقابله با انقلاب افتاده و علیه آن توطئه کردند.
یکی از خطراتی که انقلاب نوپای اسلامی را تهدید می‌کرد، حمله نظامی بود به همین دلیل حضرت امام خمینی(ره) در ۵ آذر ۱۳۵۸ فرمان تشکیل بسیج مستضعفین را صادر کردند. ایشان مردم و مسوولان را به تشکیل ارتش ۲۰ میلیون نفری فرا خواند.
در طول ۸ سال دفاع مقدس، بسیج آن‌چنان درخشید که دشمنان اعتراف کردند قدرتی که در بسیج نهفته است، توان مقابله با ارتش‌های کلاسیک جهان را دارد.
بسیج، وظیفه جذب، آموزش و سازماندهی نیروهای مردمی و اعزام آنها به جبهه‌های نبرد را بر عهده داشت و توانست با سامان دادن به نیروهای مؤمن و ارزشی، ارتشی مردمی را پی ریزی کند.
بسیج، اکنون نیز در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و نظامی ایران اسلامی با همان شور و نشاط اولیه، حضوری فعال دارد.
در تقویم شمسی مناسبت‌هایی چون: ورود پاپ پل ششم رهبر وقت کاتولیک های جهان به تهران در سال ۱۳۴۹، تخلیه خلیج فارس از نظامیان انگلیسی در سال ۱۳۴۹، درگذشت اوتانت دبیرکل سازمان ملل متحد بر اثر بیماری سرطان در ۶۷ سالگی در سال ۱۳۵۳، تقی خواجه‌نوری کفیل شهرداری تهران شد در سال۱۳۱۷، ورود وینستون چرچیل نخست‌وزیر وقت انگلیس، ایدن وزیر امور خارجه و ۷۰ نفر از کارشناسان نظامی و سیاسی انگلیس به تهران در سال ۱۳۲۲، ورود روزولت رئیس‌جمهور وقت آمریکا در معیت عده زیادی از مقامات سیاسی و نظامی آمریکا به تهران در سال ۱۳۲۲، سفر ۲ روزه ژنرال دوگل رئیس دولت موقت جمهوری فرانسه، بیدو وزیر امور خارجه و ژنرال ژوئن رئیس ستاد نیروهای فرانسه به تهران در سال ۱۳۲۳، درگذشت رضاقلی هدایت ملقب به نیرالملک، رئیس اسبق دیوان عالی کشور و رئیس شورای حزب اراده ملی در سال ۱۳۲۴، محمدعلی صفاری شهردار تهران شد در سال ۱۳۳۲، ویران شدن ۲۰۰ خانه در همدان و ۱۱۰ خانه در کرمانشاه در سال ۱۳۴۶، زادروز جمشید مشایخی در سال ۱۳۱۳ و درگذشت سید حسن میرخانی استاد خوشنویسی معروف به "سراج الکُتّاب در سال ۱۳۶۹ به ثبت رسیده است.
مهتمرین رویدادهای تقویم قمری به این شرح است:
به توپ بستن مجلس- ۱۳۲۶
محمدعلی شاه قاجار از آغاز سلطنت مصمم به برانداختن مشروطیت داشت. وی سوء قصد علیه خود را بهانه‌ای برای حمله به آزادی‌خواهان قرار داد و به دستور او نیروهای دولتی به سوی مجلس روان شده و راه‌هایی که به مجلس منتهی می‌شد، بستند.
آزادی‌خواهان در سنگرهای خود آماده‌باش بودند. چون خبر به آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی و آیت‌الله سید محمد طباطبایی رسید به سرعت خود را به مجلس رساندند تا شاید از وقوع حادثه جلوگیری کنند.
ناگهان ولادیمیر پلاتونوویچ لیاخوف فرمانده قشون محمدعلی شاه، فرمان داد توپ‌ها از هر سو به سمت مجلس شلیک کنند. جنگ سختی در گرفت و عده زیادی جان باختند. پس از آن، شاه، دستور تبعید آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی و حصرِ خانگی آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی و دستور دستگیری و قتل عده زیادی از آزادی‌خواهان مشروطه‌چی را صادر کرد.
به این ترتیب مشروطه اول که از زمان امضای فرمان مشروطه به دست مظفرالدین شاه تا به توپ بستن مجلس شورای ملی به دستور پسرش محمدعلی شاه ادامه داشت، از بین رفت و دوره استبداد صغیر از این تاریخ تا زمان فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان گیلانی و بختیاری که در تاریخ ۲۵ تیر ۱۲۸۸ اتفاق افتاد، ادامه یافت.
رحلت آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای- ۱۳۷۳
سید محمد در سال ۱۳۱۰ در تبریز به دنیا آمد. پس از فراگیری دروس مقدماتی در زادگاهش، رهسپار نجف اشرف شد و از محضر حضرات آیات سید محمد کاظم یزدی، سید ابوتراب خوانساری، شریعت اصفهانی، میرزای نائینی، سید محمد فیروزآبادی و آقا ضیاءعراقی بهره برد و در مدت محدودی به درجه اجتهاد رسید.
ایشان در سال ۱۳۴۹ به شهر قم مهاجرت کرد و در آن شهر سکونت کرد. همزمان با شرکت در درس آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری به تدریس دروس فقه و اصول پرداخت. با درگذشت آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، آیت‌الله حجت کوه‌کمره‌ای به همراه حضراتِ آیاتِ عظام سید محمدتقی خوانساری و سید صدرالدین صدر به ریاست امور حوزه دینی دست یافتند و هر سه نفر به عنوان مراجع ثلاث یا مراجع سه‌گانه شهرت یافتند.
مدرسه مشهور حجتیه از آثار ماندگار این عالم ربانی است.
آیت‌الله حجت کوه کمره‌ی در ۶۲ سالگی رحلت کرد طبق وصیتش در مدرسه حجتیه قم دفن شد.
در تقویم هجری قمری مناسبت‌های دیگری چون مرگ شاه عباس صفوی در بهشهرِ مازندران در سال ۱۰۳۸، قتل میرزا جهانگیر خان شیرازی به دستور محمدعلی شاه قاجار در سال ۱۳۲۶، قتل ملک‌المتکلمین دانشمند و روشنفکر مشروطه‌خواه به فرمان شاه قاجار در سال ۱۳۲۶ به ثبت رسیده است.
رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی به شرح زیر است:
خروج نظامیان انگلسی از آمریکا- ۱۷۸۳
انگلستان از اولین سال‌های قرن ۱۷ میلادی و کشف قاره آمریکا با حضور تجاری خود در این قاره آن را به استعمار خود درآورد. علاوه بر تجار، سیاستمداران و نظامیان انگلسیی، تجار، سیاستمداران و نظامیان فرانسوی، اسپانیایی و سایر کشورهای اروپایی نیز قاره آمریکا استثمار کردند و سال‌ها طول کشید تا ساکنان قاره آمریکا آنان را اخراج کنند.
سلطه‌گران اروپایی به قیمت قتل‌عام بومیان آمریکایی به خصوص سرخ‌پوستان این قاره منابع و ذخایر طبیعی آن را در تملک خود در آوردند. با این حال از سال‌های نخست قرن ۱۸ فعالیت‌های استقلال‌طلبانه در امریکا رشد کرد و به صدور اعلامیه استقلال آمریکا در چهارم ژوئیه ۱۷۷۶ انجامید.
در عین حال جنگ‌های استقلال ادامه یافت و نیروهای فرانسوی نیز بر اساس مصالح خود در اروپا، به کمک استقلال‌طلبان آمدند. از سوی دیگر انگلستان نیز خواهان پایان جنگ و خروج از باتلاقی بود که پایان نداشت.
از اوایل سال ۱۷۸۲ مذاکرات صلح به صورت محرمانه آغاز شد و با به رسمیت شناختن استقلال امریکا توسط انگلستان خاتمه یافت. بر اساس توافقات به عمل آمده، کانادا در اختیار انگلستان باقی ماند و سایر مناطقْ، استقلال خود را به دست آوردند. سرانجام این قرارداد که مسئله مالکیت مناطق دیگری از جهان را نیز تعیین کرد، در سپتامبر ۱۷۸۳ به امضاء رسید. با این حال هنوز یک سپاه انگلیسی در بندر نیویورک حضور داشت.
بالاخره در ۲۵ نوامبر ۱۷۸۳ آخرین کشتی انگلیس این بندر را ترک کرد. بدین ترتیب حضور مستقیم و استعماری انگلستان در امریکا پس از حدود دو قرن، خاتمه یافت.
انگلیسی‌ها از یک طرف معتقد بودند امریکایی‌ها بعدا از این جدایی پشیمان شده باز هم به دامان انگلستان باز می‌گردند و از سوی دیگر، با آزاد شدن نیروهای انگلیسی از منطقه امریکای شمالی، انگلستان توانست در مناطق دیگر جهان به گسترش مستعمرات خود بپردازد.
به آب انداختن اولین کشتی بخار در پاریس- ۱۸۰۳
رابرت فولتون مخترع و مهندس امریکایی در ۲۲ نوامبر ۱۷۶۵ متولد شد. وی بی‌آنکه تحصیلات دانشگاهی داشته باشد، به علت علاقه به امور صنعتی، به تحقیق در این زمینه پرداخت و به صنعت‌گری مبتکر تبدیل شد. نمونه آن استفاده از بخار در حرکت کشتی‌ها بود
او شیوه‌های تازه‌ای برای اصلاحِ حمل و نقل در کانال‌هایی که در انگلستان ساخته می‌شد، یافت. فولتون در سال ۱۷۹۷ به فرانسه رفت و اولین کشتی بخار را ساخت و در ۲۵ نوامبر ۱۸۰۳ به آب انداخت. هر چند این کشتی غرق شد اما او برای ساخت کشتی دیگری به فعالیت پرداخت.
تا اینکه در سال ۱۸۰۷ آزمایشِ به آب انداختن کشتی بخار با موفقیت به اجرا درآمد. فولتون این کشتی را، کِلِرمون نامیده بود.
رابرت فولتون سرانجام در تاریخ ۲۴ ژوئن ۱۸۱۵ در ۵۰ سالگی درگذشت.
جالب آن که یک سال و یک روز بعد از مرگ وی، اولین کشتی مسافربری که با نیروی بخار حرکت می‌کرد، از دریای انگلستان عبور کرد.
در تقویم میلادی مناسبت‌های دیگری چون تولد لوپه وگا ادیب و نویسنده شهیر اسپانیایی در سال ۱۵۶۲، زادروز سر ویلیام هِرْشل منجم آلمانی و کاشف سیاره اورانوس در سال ۱۷۳۸، کودتای ژنرال موبوتو سه سه سکو در کشور آفریقایی کنگو در سال ۱۹۶۵، روز ملی و استقلال «سورینام» از استعمار هلند در سال ۱۹۷۵ و درگذشت واسیلی الکسیف اسطوره وزنه‌برداری جهان در سال ۲۰۱۱ به ثبت رسیده است.
