به گزارش ایران اکونومیست، توکل حبیب‌زاده عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) و رئیس مرکز مطالعات حقوق بین الملل در نشست برسی وضعیت جزایر سه گانه از منظر حقوق بین الملل که در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد، گفت: در مورد حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه نه تنها تردید نداریم، بلکه با توجه به اسناد محکم تاریخی این قضیه را اثبات شده می‌دانیم و ادعای امارات برای حاکمیت بر جزایر را جز یک ادعای واهی نمی‌دانیم. همچنین سیاست جمهوری اسلامی ایران هم همین است. اماراتی‌ها دست از این ادعای خود بر نمی‌دارند. طی چند سال گذشته در دانشگاه‌های انگلستان کتاب‌هایی را در خصوص ادعای خود سفارش داده و می‌خواهند مدعی بشوند به لحاظ اسناد تاریخی آنها هم محق هستند و در تلاش برای تقویت ادعای خودشان هستند.
حبیب زاده به شیوه‌های اکتساب سرزمین در حقوق بین الملل اشاره کرد و گفت: یکی از شیوه‌ها در رابطه با سرزمین‌هایی است که برای اولین بار کشف شده‌اند. به طور مثال، بخش‌هایی از آمریکا که برای اولین بار توسط اروپایی‌ها کشف شد. آنها مدعی شدند که چون برای اولین بار ما آنجا را کشف کردیم متعلق به ما است. نمونه‌ای دیگر اختلاف آرژانتین با انگلستان بر سر جزایر فالکلند یا مالویناس است. روش دیگر خرید یا واگذاری سرزمین است. کشوری از کشور دیگر سرزمینی را خریداری می‌کند؛ مثل خرید ایالت لوئیزیانا توسط آمریکا از فرانسه یا واگذاری کالیفرنیا از اسپانیا به آمریکا بعد از جنگ در اواسط قرن نوزدهم. برخی مدعی هستند که بعد از جنگ‌های ایران و روس، ما بخش‌هایی از قفقاز را به گونه‌ای بابت جبران خسارات دو جنگ ایران و روس، به روس‌ها واگذار کردیم.
وی افزود: شیوه دیگر، اشغال سرزمین‌های بلاصاحب است. مواردی بوده که کشورهای اروپایی و آمریکا جزایر دور افتاده‌ای را به ویژه بعد از جنگ جهانی اول که بلاصاحب یا با سکنه بدون حکومت بوده است را اشغال می‌کردند و مال خود می‌دانستند. شیوه دیگر اشغال نظامی بوده است. در آن زمان که هنوز این عمل ممنوع نشده بود، کشورها و قدرت‌های بزرگ کشورهای دیگر را اشغال نظامی می‌کردند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه جزایر سه‌گانه نه کشف شده، نه بلاصاحب بوده و نه از سوی ایران اشغال شده است، در خصوص دلیل اشغال این جزایر توسط انگلستان در یک برهه، گفت: در آن زمان، جزایر، توسط انگلیسی‌ها برای حفظ منافعشان در هند به ویژه کمپانی هند شرقی اشغال نظامی شد. در پاسخ به این سوال که آیا حق تقدمی در این اشغال وجود داشته است، یا ایران قبلا در آنجا نبوده که هر کسی ادعای حق تقدم دارد باید عرض کنم، حق تقدم در اشغال برای سرزمین‌های بلاصاحب است. هیچ وقت جزایر سه‌گانه سرزمین بلاصاحب نبوده است که حالا هر کسی اول اشغال کرده، متعلق به او باشد.
حبیب زاده در خصوص اشغال جزایر توسط انگلستان، افزود: دوره‌هایی بوده است که حکومت مرکزی ایران به دلایل متعدد از جمله ضعف نظامی و یا مشغول بودن در قفقاز، توان این که در مقابل اشغال، اعمال قدرت کند را نداشته است ولی نکته‌ای که در این جا وجود دارد این است که ایران همیشه نسبت به اشغال جزایر معترض بوده است. پس از تصمیم انگلستان برای خروج از منطقه و جزایر سه‌گانه، انگلیس به دنبال یک ترتیبات جدید در منطقه بود که این ترتیبات در منطقه حفظ بشود و پیشنهادهایی برای حضور آمریکا در جزایر مطرح شد. به دلیل جنگ ویتنام و سیاست‌های آمریکا شرایط حضور در منطقه برای آمریکا مهیا نشد.
وی ادامه داد: وقتی شرایط برای حضور آمریکا در منطقه نبود، انگلیسی‌ها به سمت ترتیبات دیگری در منطقه پیش رفتند. در این ترتیبات ایران توانایی بر عهده گرفتن ترتیبات منطقه‌ای را داشت. این ترتیبات را ما درست نچیده‌ایم. تردیدی در اسناد تاریخی بر حاکمیت ایران بر این جزایر نداریم. از لحاظ اسناد دست ما پر است. یکی از این ترتیبات، واگذاری بحرین بود. ما بحرین را بدون گرفتن هیچ امتیاز جدی، مصرح و مکتوب از دست دادیم. امارات از این خلاهای سندی می‌خواهد سوءاستفاده می‌کند و گرنه به لحاظ سند تاریخی حضور ما قبل از اشغال انگلستان محرز بوده و بعد از اشغال توسط انگلستان، ایران حاکمیت خود را باز پیدا می‌کند. زمانی که انگلستان جزایر را اشغال کرد، اشغال به واسطه زور و قدرت ممنوع نبود. اگر انگلستان از جزایر خارج نمی‌شد و به ما پس نمی‌داد متعلق به خودش بود، مگر با جنگ پس می‌گرفتیم که آن هم احتمالا نمی‌توانستیم.
حبیب زاده در پایان سخنان خود خاطر نشان کرد: از لحاظ اسناد تاریخی هیچ گونه تردیدی در حاکمیت ما وجود ندارد. خود انگلستان که حدود ۶۸ سال بر جزایر حکومت داشته است، اذعان می‌کند از اوایل قرن ۲۰ به بعد این جزایر به ایران تعلق دارد. در نقشه‌هایی که وجود دارد، چه نقشه‌های دریانوردی چه اسناد رسمی در آرشیو وزارت خارجه انگلستان در اداره امور هندوستان انگلستان که به این منطقه نظارت می‌کرد، اسنادی که تهیه شده است همه بر حاکمیت ایران اذعان دارند.
در ادامه این نشست، محمدرضا حسینی عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، بیان کرد: جزایر سه‌گانه (تنب بزرگ، تنب کوچک، بوموسی) پاره تن ما در خیلج فارس است. تنب بزرگ حدودا ۵۰۰ نفر جمعیت دارد و معدن خاک سرخ است. تنب کوچک بیشتر کاربرد نظامی دارد و به سوی خاک ایران نزدیک‌تر است. جزیره بوموسی با مساحت ۶۸ کیلومتر مربع، حدود ۶۵۰۰ نفر جمعیت دارد و از این تعداد جمعیت حدود ۲۰۰ نفر اماراتی و مابقی ایرانی هستند. در جزیره بوموسی یک فرودگاه مجهز و دو اسکله و نیروگاه برق و بیمارستان وجود دارد. به دلیل بعد مسافت و فاصله زیاد از بندرعباس، تردد با شناورها زمان‌بر است. یک شرکت هواپیمایی موافقت کرده است که به این جزیره پرواز داشته باشد. این سه جزیره به لحاظ موقعیت استراتژیک و قرار گرفتن در دهانه تنگه هرمز بسیار حیاتی و از نظر کاربردهای نظامی و امنیتی و اقتصادی برای ایران حائز اهمیت است. از لحاظ تردد شناورهای خارجی، تا قبل از سال ۱۳۸۶ تردد کشتی‌ها از بخش بالای جزایر بوموسی، سیری، بنی‌فارور، تنب بزرگ و کوچک برای ورود و خروج به خلیج فارس انجام می‌شد. بعد از ۱۳۸۶ به دلیل اعمال قانون مناطق دریایی ایران (۱۳۷۳) و بحث‌های امنیت دریانوردی و همچنین شیطنت‌هایی که از سوی کشورهای عربی و آمریکایی‌ها صورت گرفت، مسیر تردد جنوب به قسمت پایینی بوموسی منتقل شد.
وی در مورد سابقه حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه، گفت: از ۵۵۰ سال قبل از میلاد این سه جزیره در حاکمیت تام و مؤثر امپراطوری ایران باستان بوده است. از ۱۹۰۳ بعد از خروج پرتغالی‌ها از منطقه، انگلیسی‌ها جایگزین آنها شدند و تا سال ۱۹۷۱ به اشغال این جزایر ادامه دادند. بحرین نیز سال ۱۹۷۰ از ایران جدا شد. در سال ۱۹۷۱ موافقت نامه بین شیخ شارجه با ایران منعقد می‌شود. در این توافقنامه امنیت و کنترل کامل جزیره به ایران واگذار گردیده است. پشت پرده، انگلیسی‌ها با شاه پیمان بستند که درصورت واگذاری بحرین و به رسمیت شناختن استقلال آن، جزایر را پس از خروج به ایران بدهند، اما عکس آن عمل کردند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی افزود: پس از خروج انگلیسی‌ها و نقض عهد آنها، نیروهای دریایی ایران به جزیره وارد شدند و با نیروهای پلیس شارجه مستقر در جزیره درگیری نظامی رخ می‌دهد. در این درگیری‌ها سه تن از نیروهای ایرانی و چهار نیروی پلیس شارجه کشته می‌شوند. این واقعه همان نقطه عطف ادعاهای واهی امارات است. اماراتی‌ها از آن موقع تاکنون هر ساله سالروز این واقعه را به نام «روز شهدای بوموسی» گرامی می‌دارند. اما در ایران بعد از سال‌ها پیگیری، قبر دو نفر از شهدای بوموسی (سال ۱۹۷۱) را پیدا کردیم که قبر یکی از آنها در مشهد و یکی در شهر ری است. ما شهدای این واقعه را به راحتی فراموش کردیم.
حسینی با بیان اینکه امارات پس از جنگ ایران و عراق ادعاهای خود درباره جزایر سه گانه را مطرح کرد، گفت: در سال ۱۹۹۲ توقیف کشتی امارات توسط نیروهای ایرانی به دلیل وارد کردن کالاهای غیرمجاز به بوموسی و نقض موافقت نامه ۱۹۷۱، بهانه‌ای شد تا امارات نامه‌ای در سازمان ملل ثبت کند و ایران را به اشغال نظامی بوموسی متهم کند. امارات هر ساله این ادعای خود را تمدید می‌کند. امارات علاوه بر تمدید هر ساله نامه خود، در حوزه چاپ کتاب و مقاله جهت تحریف وقایع فعال بوده و تا اکنون حدود۵۰ کتاب عربی و ۱۸ کتاب انگلیسی را در دانشگاهای مطرح جهان منتشر کرده است اما محصولات علمی ما در حوزه جزایر و خلیج فارس بسیار کم است. ما تقریبا هیچ کتاب مرجعی در این خصوص نداریم.
وی در ادامه گفت: اخیرا شورای همکاری خلیج فارس در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴ با اتحادیه اروپا داشت نشستی داشت و یک بند بیانیه مشترک پایانی این نشست به موضوع جزایر سه گانه اختصاص یافت. در این بند طرفین تصریح می‌کنند که «ایران باید هرچه سریع تر به پایان اشغال نظامی خود در جزایر سه گانه پایان دهد». این رویکرد موضوع را از حالت حقوقی به مسئله‌ای امنیتی- سیاسی تغییر داده شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، گفت: به نظر می رسد ما باید دیپلماسی تهاجمی داشته باشیم و حرکت رو به جلو انجام بدهیم. یکی از مصادیق می‌تواند ایجاد کمپین‌های مردمی در خصوص استرداد دو جزیره آریانا و زرکوه در جنوب خلیج فارس به ایران راه اندازی شود. این دو جزیره استراتژیک هستند و متاسفانه امارات نام آریانا را به نامی عربی تغییر داده است.
وی تصریح کرد: در خصوص جزیره بوموسی پیشنهاد این است که نمادهای حاکمیتی با ساخت مسکن، تبدیل بوموسی به منطقه آزاد تجاری، ساخت محل اقامتی و گردشگری، احداث مراکز ورزشی و حتی برگزاری مسابقات ملی در آنجا، ساخت مستند از جزیره، تعیین یک روز برای بزرگداشت سه شهید که از خاک خود دفاع کرده‌اند و بازدید سران سه قوا به ویژه رئیس جمهور از جزیره تقویت شود. هرچند ممکن است اعتراض برخی کشورها مانند زمان بازدید احمدی نژاد که به آنجا شفر کرده بود، تکرار شود، اما باید بی‌توجه بود.
سید عباس مجتهدی پژوهشگر و عضو شورای مرکزی مرکز مطالعات خیلج فارس با بیان اینکه نام خلیج فارس با بوموسی رابطه مستقیم دارد، گفت: وقتی شما نام یک جایی را اثبات می‌کنید، ۶۰ درصد از مسئله مالکیتی آن جا را ناخودآگاه جلو رفته‌اید. ما مسئله‌ای بنام جزایر سه‌گانه نداریم. این یک اشتباه است که بیان می‌شود. این به اشتباه یک بازی در زمین مقابل است. ما مسئله اشغال جزایر سه گانه توسط بریتانیا را داریم، اما مسئله جزایر سه‌گانه را خیر. مسئله فقط بوموسی و یک تفاهم نامه است.
این پژوهشگر در خصوص چگونگی اثبات یک نام جغرافیایی اظهار کرد: اثبات یک نام جغرافیایی سه مرحله دارد. مرحله اول مراجعه به کلیه اسناد و مدارک تاریخی و قدیمی است. ۹۹ درصد اسناد و مدارک بیان دارد که نام این دریا، خلیج فارس است. آن یک درصد را هم پای اشتباهات می‌گذاریم. ما یک نام جعلی و یک نام اشتباه داریم. نام اشتباه با نام جعلی فرق می‌کند. دومین مرحله مراجعه به عالی‌ترین مرجع حقوقی جهان، گروه تخصصی جغرافیایی سازمان ملل متحد و در آخر مراجعه به مراجع معتبر مشهور دیگر در دنیا مثل دانشگاه آکسفورد یا بریتانیکا است.
.
