تاریخ و ضرورت دوره‌بندی آن

اگر تاریخ را «علم انسان در گذر زمان» بدانیم و اینکه یک «مورخ به انسان به صورت مجرد نمی‌پردازد بلکه افکار او آزادانه در هوای اقلیم زمان تنفس می‌کند»؛ با چنین تعریفی، ناگزیر برای شناخت تاریخ به دوره‌بندی نیاز داریم. شاید بتوان گفت این دوره‌بندی نقش همان طبقه‌بندی را ایفا می‌کند که در علوم دیگر انجام می‌شود. بنابراین، ضرورت دوره‌بندی تاریخ در حال حاضر بیش از پیش احساس می‌شود.

با توجه به چنین ضرورتی، «پژوهشکده تاریخ اسلام» با همکاری «انجمن ایرانی تاریخ» همایشی با عنوان «دوره‌بندی در تاریخ» در روزهای ۳۰ آبان و اول آذر ۱۴۰۳ برگزار می‌کند.

در همین خصوص «حسن حضرتی» عضو هیات علمی گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با پژوهشگر ایران اکونومیست اظهار می‌دارد: در مطالعات تاریخی دوره‌بندی یکی از موضوعات مهم به شمار می‌رود و بسیاری بر این باورند که بدون دوره‌بندی در تاریخ امکان تامل و تفکر در موضوعات تاریخی مسیر نمی‌شود.

حسن حضرتی دانشیار تاریخ دانشگاه تهران

دانشیار تاریخ دانشگاه تهران در زمینه ضرورت دوره‌بندی در پژوهش‌های تاریخی می‌گوید: بدون دوره‌بندی در تاریخ نه امکان توصیف وجود دارد و نه امکان تبیین و تحلیل. به همین خاطر حتما یک پژوهشگر تاریخ باید از موضوع مورد مطالعه خود دوره‌بندی یا تقسیم‌بندی در دسترس داشته باشد.

وی دوره‌بندی در تاریخ را امری اجتناب‌ناپذیر می‌داند و معتقد است: شاید بتوان قدمت دوره‌بندی در تاریخ را از زمانی دانست که فردی در قالب یک پژوهشگر تاریخ یا مورخ سعی می‌کند یک متن تاریخی تولید کند. بنابراین اگر به متون قدیم هم توجه داشته باشیم این دوره‌بندی در آن دیده می‌شود.

حضرتی ادامه می‌دهد: در دوره مدرن این دوره‌بندی وضعیتی متفاوت پیدا می‌کند چرا که خودآگاهی مورخان بیشتر شده و تاملات آنها هم ماهیت جدی‌تری پیدا می‌کند. هنگامی که برای جوامع مسائل و مشکلاتی پیش می‌آید به دوره‌بندی در مطالعات تاریخی توجه بیشتری نشان می‌دهند.

دانشیار تاریخ دانشگاه تهران درباره ضرورت برگزاری همایش دوره‌بندی در تاریخ می‌افزاید: ادبیات پژوهشی در خصوص دوره‌بندی در تاریخ ما بسیار ضعیف است و شاید بتوان گفت اصلاً وجود ندارد و نهایت در قالب چند مقاله و گفت‌وگو می‌گنجد. با توجه به چنین وضعی لازم بود که به این بحث پرداخته شود و توجهات به آن را جلب کرد.

به گفته حضرتی، همایش دوره‌بندی در تاریخ با حضور استادانی همچون سیدهاشم آقاجری، داریوش رحمانیان، عباس منوچهری، سیمین فصیحی، غلامرضا جواد کاشی، احمد پاکتچی، روزبه زرین‌کوب، حسینعلی نوروزی، یعقوب خزائی و دیگر استادان تاریخ و جامعه‌شناسی برگزار خواهد شد. در این همایش ۲۴ چهره پژوهشی و دانشگاهی به سخنرانی خواهند پرداخت. همچنین دو میزگرد نیز برگزار خواهد شد.