گروه جامعه ایران اکونومیست- غارها نخستین سر پناه انسان بود و اجدادمان در ابتدا برای در امان ماندن از انواع خطرات از جمله حمله حیوانات ، گرما و سرما به این حفره های طبیعی پناه بردند، غارها روزگاران ابتدایی زندگی پدرانمان را دیده اند از این رو اکنون این حفره‌های سنگی روایتگر زندگی نیاکان ما هستند و با مطالعه حال و احوال آن می توان به روند زندگی اولیه آنها پی برد.
به اعتقاد کارشناسان، غارها نقش بسزایی در تامین منابع آبهای زیر زمینی دارند، با مطالعه غارها می‌توانیم سطح منابع آبهای زیر زمینی را بسنجیم و اینکه در چه وضعیتی قرار دارند و در آینده به چه صورت خواهند بود، همچنین می‌توان فهمید که در آینده چه مناطقی احتمال بیشتری برای خشکسالی خواهند داشت، در واقع غارها شاهرگ اصلی آبرسانی زمین هستند پس مراقبشان باشیم.
غارها محل زندگی انواع حیوانات و حشراتی هستند که بودنشان نه تنها برای ادامه زندگی انسان ها مفید است بلکه بدون آنها شاید کشاورزی امکانپذیر نباشد، یکی از این گونه های ارزشمند خفاش است، گونه‌های مختلف خفاش ها آفات مختلف حشرات را مصرف می‌کنند و این موجب رونق کشاورزی می شود، اما در چند سال اخیر با توجه به زیاده خواهی انسان و فعالیت های بی حد و حصرش در طبیعت ، غارها هم از گزند آسیب های بشر در امان نماندند، کار تا جایی پیش رفت که مسوولان محیط زیست کشور برای توجه دادن افکار عمومی به اهمیت حفاظت از غارها در سال ۱۳۹۲ روز دوم مهرماه را به عنوان روز ملی غار پاک وارد تقویم مناسبت های محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کردند تا این حفره های طبیعی بیش از پیش مورد توجه و حفاظت قرار گیرند.
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی به مناسبت روز ملی غار پاک گفت: این رویداد در سال ۱۳۹۳ در تقویم مناسبت های سازمان حفاظت محیط زیست ثبت شد و مورد حمایت قرار گرفت.
محمد رضا اشرف زاده افزود: در راستای اهداف این رویداد، در سال های گذشته، هم زمان با روز ملی غار پاک، اقدامات موفقیت آمیزی چون پاک سازی تعدادی از غارهای مقصد گردشگری کشور صورت گرفته که بازتاب خبری گسترده ای نیز در رسانه‌ها داشته است.
وی ادامه داد: انتظار می رود این مناسبت در سال جاری نیز مورد توجه قرار گیرد و ادارات کل حفاظت محیط زیست استان ها با همکاری انجمن غار و غارشناسی، علاوه بر اقدام به پاکسازی تعدادی از غارهای موجود در استان، به ارتقاء سطح آگاهی مردم، جوامع محلی و گردشگران در زمینه اهمیت تنوع زیستی غارها و منابع آبی آنها و برنامه ریزی در زمینه استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در حفاظت از اکوسیستم های حساس و مهم غارها بپردازند.
نکات حفاظتی در مورد غارها
وی با اشاره به یک سری نکات حفاظتی در مورد غارها اظهارداشت: تمرکز بر استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی، نظارت و پایش مستمر غارها به ویژه غارهای توریستی، تهیه و تکمیل پایگاه های داده ای و اطلاعاتی غارها، شناسایی و اولویت بندی غارها از نظر حفاظتی، تعیین ظرفیت برد غارهای توریستی، حفاظت از تنوع زیستی و فیزیکی غار و حفاظت از منابع آبی برخی از این نکات است که باید مورد توجه قرار گیرند.
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی افزود: فعالیت‌های توریستی و گردشگری فراتر از ظرفیت برد غارها، فعالیت های ورزشی، آلودگی محیط زیست، توسعه مناطق شهری، روستایی و صنعتی، توسعه کشاورزی، احداث سدها و راهسازی، تخریب جنگل‌ها و مراتع، استخراج معادن، برداشت بی‌رویه آبهای زیرزمینی، جمع آوری و تجارت غیرقانونی گونه های غارزی، نمونه برداری غیراصولی به منظور فعالیت های پژوهشی، ورود گونه های غیربومی، تخریب استالاکتیت ها و استالاگمیت ها و ایجاد سر و صدا از جمله مهمترین عوامل تخریب غارها به شمار می روند.
وی ادامه داد: امسال روز غار پاک با شعار حفاظت مشارکتی، کلید حفظ و احیاء غارها گرامی داشته می شود و از تمامی حافظان محیط زیست و دوستداران طبیعت دعوت می شود تا با رعایت اصول حفاظت پایدار غارها، در این رویداد مهم مشارکت کنند.
حفاظت و بهره‌برداری از غارهای کشور بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است
مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی اظهار داشت: حفاظت موثر از مناطق کلیدی و زیستگاه های حساس و شاخص نظیر بسیاری از غارها، اهمیت زیادی در تامین نیازهای منطقی نسل های امروز و آینده دارد، قابل اشاره است که تعدادی از غارهای مهم و حساس کشور در محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند، بر اساس ماده ۹ آیین نامه مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غارهای کشور، مسؤولیت حفاظت از غارهای موجود در مناطق چهارگانه و میراث طبیعی جهانی، بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست بوده و تابع قوانین و ضوابط حاکم بر مناطق یاد شده می باشند.
وی تاکید کرد: مناطق چهارگانه یا مناطق حفاظت شده، با توجه به اثربخشی شان، به عنوان ابزاری ضروری برای حفاظت شناخته می شوند. با این حال، بسیاری از مسائل و چالش های آنها همچنان پابرجا است. مفاهیم، قوانین و حاکمیت پیرامون مناطق حفاظت شده نتایج زمینه های اجتماعی هستند، با توجه به تکامل دانش علمی، حقوق بشر و تقاضاهای متنوع، توسعه رویکردهای جدید برای تحقق وظایف آنها ضروری است، پژوهش های متعدد در سطح جهان، بر اهمیت مناطق حفاظت شده در حفاظت از تنوع زیستی تاکید دارند، اما این پژوهش ها در خصوص محدودیت های حاکم بر استراتژی های فعلی حفاظت در پاسخ به انتظارات بازیگران اجتماعی، نیازهای گروه های اجتماعی آسیب پذیر و تقاضاهای در حال تغییر هشدار می دهند بنابراین، بهبود مفاهیم مدیریتی و حکمرانی برای ارتقای ارتباط بین جامعه و طبیعت ضروری به نظر می رسد، مفهوم حفاظت مشارکتی به عنوان یک رویکرد ابزاری برای پیشبرد اهداف استراتژی‌های حفاظتی فراگیر و مؤثر پیشنهاد شده است.
خفاش‌های حشره خوار نقش کلیدی در کنترل جمعیت حشرات آفت در سیستم‌های کشاورزی دارند
وی گفت: در حالی که غارها، از جنبه های مختلف از جمله باستان شناسی، آب شناسی و تامین آب، زیست شناسی، زمین شناسی، اقلیم شناسی، گردشگری و اقتصادی دارای اهمیت هستند، در ادامه تنها به یک جنبه از ارزش و جایگاه غارها در تامین نیازمندی های بشر اشاره می شود؛ خفاش ها با بیش از ۱۴۰۰ گونه، حدود ۲۰ درصد از گونه های پستانداران جهان را شامل می شوند و غارها زیستگاه یا میزبان اصلی خفاش ها هستند، خفاش های حشره خوار، در سطح جهان، نقش بسیار مهم و کلیدی در کنترل جمعیت حشرات آفت در سیستم های کشاورزی دارند، این پستاندار علاوه بر ارزش ذاتی برای تنوع زیستی جهان، خدمات اکوسیستمی متنوعی از جنبه های بوم شناختی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم می کند، خفاش ها به عنوان مصرف کننده اصلی حشرات شبانه، حشرات آفت کشاورزی را مورد تغذیه قرار می دهند و خدمات سالانه آنها به صنعت کشاورزی میلیاردها دلار برآورد شده است.
خفاش های حشره خوار، در سطح جهان، نقش بسیار مهم و کلیدی در کنترل جمعیت حشرات آفت در سیستم های کشاورزی دارندوی افزود: در یک پژوهش علمی اخیر در استرالیا، برآورد شده است که یک جمعیت از خفاش ها می تواند بین ۷۷ تا ۱۱۹ تن حشره آفت به نام کرم غوزه پنبه (Helicoverpa armigera) را از محصولات پنبه در طول فصل رشد در یک سال حذف کند، قابل توجه است که گونه‌های مختلف خفاش ها آفات مختلف حشرات را مصرف می‌کنند که این موضوع ضرورت حفاظت از تنوع خفاش‌ها (گونه های مختلف) را در اکوسیستم‌های کشاورزی برجسته می‌کند، نتایج چنین مطالعاتی انگیزه بیشتری را برای کشاورزان ایجاد می کند که در مدیریت و حفاظت زیستگاه های خفاش ها مشارکت داشته باشند و از خفاش ها در جهت کنترل طبیعی آفات محصولات بهره مند شوند، علاوه بر این خفاش های شهدخوار و میوه خوار خدمات اکوسیستمی را با گرده افشانی گیاهان و پراکندگی دانه ها انجام می دهند.
خفاش‌ها نقش مهمی در سلامت اکوسیستم‌ها دارند
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی ادامه داد: خفاش ها نقش مهمی در سلامت اکوسیستم ها دارند، امروزه بازسازی و احیای اکوسیستم ها به یک اولویت اصلی تبدیل شده است، خفاش‌های میوه‌خوار، به دلیل توانایی و پتانسیل آنها در پراکندگی طبیعی بذرها، به عنوان عوامل بالقوه برای تسهیل احیا و بازسازی جنگل‌ها در زیستگاه های تخریب‌شده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.
وی گفت: در حالی که پایش اکوسیستم ها اهمیت ویژه ای در برنامه های مدیریتی دارد، پایش غارها با پیچیدگی هایی مواجه است. قابل توجه است، در حالی که استفاده از علومی نظیر سنجش از دور در پایش تغییرات اکوسیستم ها اهمیت زیادی دارد، اکوسیستم‌های زیرزمینی مانند غارها را نمی‌توان به طور مستقیم با استفاده از چنین علوم و ابزارهایی پایش کرد بنابراین، چالش مهمی در زمینه درک اینکه چگونه الگوهای تنوع زیستی در غارها ممکن است تغییر کرده باشند و چگونه ممکن است این الگوها به طور مؤثرتری مدیریت شوند، وجود دارد. لذا، برنامه ریزی های هدفمند و کارآمد در جهت پایش اکوسیستم های غار از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی اظهار داشت: غارها به عنوان اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد، مکان‌های کلیدی برای تاریخ بشر هستند. غارها با توجه به پایداری و ثبات شرایط منحصر به فردشان می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در زمینه شیوه بهره برداری توسط پیشینیان ارائه دهند، همچنین شاخصی از اقلیم محلی و پوشش گیاهی و حیات جانوری باشند. بنابراین، با توجه به توانمندی و پتانسیل های متعدد غارها، استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غارها به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
