ایرج عبداللهی در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایران اکونومیست این شایعه که بعدازظهرها پای انسان بزرگتر از صبح‌ها است را صحیح می‌داند و می‌گوید پای راست، اندکی از پای چپ بزرگتر است. بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو در پی می‌آید:
با توجه به نقش استفاده از کفش استاندارد در سلامت اسکلتی و عضلانی بدن، خانواده‌ها چه نکاتی را در خرید کفش برای کودکان خود باید رعایت کنند؟
چند نکته درباره خرید کفش بچه‌ها باید رعایت شود. نخست این که والدین همیشه سعی کنند کفش را بعدازظهر یا شب بخرند چون صبح‌ها که کودکان از خواب بیدار می‌شوند پای آنها یک مقدار کوچکتر است؛ البته پای بزرگترها هم همین طور است. هر چه به ظهر نزدیک می‌شویم فشار روی پا بیشتر و اندازه و سایز پا کمی بزرگتر می‌شود. جالب است بدانید که بعدازظهرها قد انسان حدود ۲ سانتی‌متر کوتاهتر از صبح است. اگر متری دقیق دارید می‌توانید این را بیازمایید.
دوم این که کفش را به اندازه پای بزرگتر تهیه کنند. معمولا بین پای راست و چپ از نظر سایز اختلاف کوچکی وجود دارد و پای راست کمی بزرگتر است.
سوم این که کفش باید اندازه پایتان باشد، نه کوچکتر نه بزرگتر. خیلی وقت‌ها فروشنده‌ها می‌گویند این کفش را بپوش، در پا جا باز می‌کند. بله درست است، کفش جا باز می‌کند اما به قیمت آسیب زدن به پا!
چهارمین نکته این است که پاشنه کفش باید بین ۲ تا ۳ سانتی متر باشد.
پنجمین موضوع این که کفش باید کاملا صاف نباشد. یعنی قوسی ملایم در کف کفش باشد چرا که اغلب بچه‌ها مقداری صافی در کف پای خود دارند.
برخی خانواده‌ها به دلایل اقتصادی کفش کودکان را مثلا دو شماره بزرگتر می‌گیرند و می‌گویند بچه زود پایش بزرگتر می‌شود. این جور کفش باعث بدشکل شدن پای بچه می‌شودششمین نکته نرم بودن جلوی کفش و محکم بودن پشت کفش است. یعنی قسمت پشت کفش که پاشنه را می‌گیرد باید حتما محکم باشد. اگر قسمت پشت کفش نرم باشد بچه با کوچکترین حرکت دچار پیچ خوردگی پا می‌شود.
هفتم این که کفش سبک باشد، به گونه‌ای که وقتی کودک آن را می‌پوشد احساس نکند چیز سنگینی را پا کرده است.
هشتم این که جلوی پای آن خیلی تنگ و نوک تیز نباشد.
نکته نهم و پایانی این است که کفش کودک حتی اگر سالم هم مانده باشد نباید بیش از ۲ سال استفاده شود.
در بخش نخست مصاحبه به آسیب‌های استفاده از فضای مجازی بر جسم کودکان و نوجوانان اشاره مختصری کردید. این آسیب‌ها کدامند؟
ببینید فضای مجازی و لوازم الکترونیک را نمی‌توان از زندگی حذف کرد. این فضا دیگر جزئی از زندگی ما شده است. اگر بخواهیم با اصرار و انکار جلوی گرایش کودکان و نوجوانان به آن را بگیریم، کاری نشدنی است. بحث ما بر سر استفاده بیش از حد از این تکنولوژی‌هاست. مهم نحوه و مدت زمان استفاده از این وسایل است. استفاده زیاد از این لوازم الکترونیک است که اشکال ایجاد می‌کند. کودکان در سنی هستند که باید تحرک و جنب و جوش و فعالیت داشته باشند ولی به خاطر فرو رفتن در گوشی، مدام در حالت نشسته به سر می‌برند. همین باعث می شود رشد کافی در سیستم اسکلتی و عضلانی آنها رخ ندهد. وقتی بچه‌ها از این ابزار استفاده می‌کنند عموما سر و گردنشان در حالت خم و قوز کرده است. همین بچه‌ها وقتی سنشان بالا می‌رود، قوس‌های پشت گردنشان زیاد می‌شود و قوز می‌کنند. خود قوز کردن، منشا مشکلات و درد برای آنها می‌شود.
این ضرر روانی هم دارد. بچه‌ها به جای اینکه با همبازیان خود در فضای واقعی تعامل داشته باشند و بازی کنند، رفاقت‌هایشان هم در فضای مجازی است.
کودکان و نوجوانان به خاطر فرو رفتن در گوشی، مدام در حالت نشسته به سر می‌برند. همین باعث می شود رشد کافی در سیستم اسکلتی و عضلانی آنها رخ ندهدبه چاقی کودکان و نوجوانان اشاره کردید. این چاقی چه مشکلاتی را برای این قشر ایجاد می‌کند؟
همان طور که عرض کردم بیش از ۴۰ درصد کودکان و نوجوانان ایرانی دچار اضافه وزن هستند. حتی درصدی از آنها دچار چاقی هستند، یعنی از اضافه وزن هم عبور کرده‌اند. این اضافه وزن سبب می‌شود که فشار زیادی به ستون فقرات و مفاصل آنها وارد شود. برای مثال بچه‌ای که در سن مشخصی باید ۳۰ کیلو باشد، ۵۰ کیلو است. این فشار اضافه‌ای را به مفاصل او وارد می‌کند. همین موجب می‌شود که رشد مفاصل و استخوان ها تحت تاثیر قرار گیرد. این فشار دائمی به فضای بین مفصل و دیسک، کودک و نوجوان را مستعد آسیب‌های اسکلتی و عضلانی می‌کند.
اضافه وزن دردسر دیگری هم دارد و آن کاهش تحرک فرد است. کودکی که مثلا باید ۳۰ کیلو باشد ۶۰ کیلو است، ناخودآگاه گوشه نشین می‌شود و دیگر نمی‌تواند فعالیت‌بدنی و ورزش کند. یعنی حتی اگر دلش هم بخواهد باز نمی‌تواند با هم بازی‌هایش بدود و جست و خیز کند. این اضافه وزن سیکل معیوبی را ایجاد می‌کند که باعث مشکلات عضلانی و اسکلتی می‌شود. دوباره همین مشکلات اسکلتی و عضلانی سبب آن می‌شود که این کودک یا نوجوان، تحرکش حتی کمتر از قبل شود.
چه راهی برای مقابله با این چاقی‌ها را پیشنهاد می‌کنید؟
یک راه اصلی آن پرهیز از خوردن فست فود و غذاهای فرآوری شده پر از چربی و سس است. استفاده از این غذاها ماهی یک یا دوبار اشکال ندارد اما بچه‌هایی که عادت کرده‌اند پیتزا، سوسیس و کالباس بخورند بدنشان با تجمع قند و چربی مواجه می‌شود. در واقع به جای آنکه به بدن آنها پروتئین، مواد معدنی و ویتامین برسد، موادی به جسم آنها می‌رسد که نه تنها هیچ خاصیتی ندارند بلکه سبب اضافه وزن نیز می‌شوند.
اینجا سوالی وجود دارد و آن این که با توجه به زندگی آپارتمانی، کودکان چگونه می‌توانند بازی‌های فیزیکی و ورزش کنند؟
مشکل بزرگی که وجود دارد این است که فضاهای بازی برای بچه‌ها در سطح شهرها به شدت محدود شده است. فضای اغلب خانه‌ها آپارتمانی است و اگر کودکان بخواهند در همان آپارتمان‌ها بازی کنند برای همسایه‌ها سر و صدا و مزاحمت ایجاد می‌شود.
شاید بچه‌ها بتوانند با رفتن به پارک‌ها و فضاهای مناسبی که شهرداری‌ها در نظر گرفته‌اند بازی فیزیکی کنند. کار دیگر این است که به باشگاه بروند و در یک ورزش ثبت نام کنند. البته بچه‌ها حتما باید ورزش مورد علاقه‌شان را انجام دهند و هفته‌ای سه روز به صورت منظم در آن شرکت کنند.
لازم است مدارس بحث ورزش دانش آموزان را خیلی جدی بگیرند. اکثر مدارس فضای لازم برای ورزش کردن را دارندمکان دیگری که می‌تواند این کمبود را جبران کند مدارس است. لازم است مدارس بحث ورزش دانش آموزان را خیلی جدی بگیرند. اکثر مدارس فضای لازم برای ورزش کردن را دارند.
ولی متاسفانه از این ظرفیت‌ها استفاده نشده است و به خاطر بازی فیزیکی و ورزش نکردن بچه‌ها و زندگی آپارتمانی، فقر حرکتی کودکان ایرانی روز به روز دارد بیشتر می‌شود. البته این مشکل منحصر به ایران هم نیست و تقریبا یک مشکل جهانی شده است. شاهدیم که در دنیا، فقر حرکتی در میان کودکان و نوجوانان بسیار شایع شده است. طوری که در کشوری چون آمریکا این عدد اضافه وزن به ۶۰ درصد رسیده است.
کودکان و نوجوانان بهتر است چه ورزش‌هایی را انجام دهند؟
به طور کلی ورزش‌هایی که داری تحرک و دینامیک بالایی هستند برای کودکان و نوجوانان خیلی مفید هستند؛ ورزش‌هایی مثل والیبال، فوتبال، بسکتبال، گروه ورزش‌های دومیدانی، ژیمناستیک، شنا. این‌ها برای رشد مفاصل و استخوان‌ها خیلی مناسب هستند اما مطلب مهم علاقه خود فرد است.
همه ورزش‌ها سودمند هستند و بسته به علایق کودک و نوجوان می‌شود آنها را مورد استفاده قرار داد. فقط باید نکته‌ای را در نظر گرفت و آن این که برای افرادی که جثه ضعیف یا عضلات ضعیفی دارند ورزش‌هایی مثل کشتی یا وزنه برداری که قدرت عضلانی بالایی می‌خواهد ممکن است مناسب نباشد. اما اولویت اصلی در انتخاب ورزش، غیر از نکته‌ای که گفتم همان علاقه فرد است.
رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی زنجان مصاحبه‌ای کرده و گفته که اغلب ناراحتی‌های ستون فقرات در اثر صدماتی است که در دوران کودکی به فرد وارد شده است. این گزاره صحیح است؟
مشکلاتی که در ستون فقرات وجود دارد به دو بخش تقسیم می‌شود. قسمتی از این مشکلات ژنتیک است و جنبه ارثی دارد. یعنی برخی افراد به صورت ارثی، ساختارهای اسکلتی و عضلانی ضعیفی دارند. این افراد کسانی هستند که در خانواده‌هایشان آرتروز، دیسک، روماتیسم و بیماری‌های از این قبیل شیوع بالایی دارد.
اما بخش قابل توجه این مشکلات اکتسابی است. یعنی در اثر فعالیت بیش از حد و انجام کارهای سنگین یا فعالیت خیلی کم رخ می‌دهد. بنابراین این فرمایش تا حدودی درست است. یعنی اگر مشکلاتی در دوران کودکی وجود داشته باشد در سنین بالا هم می‌تواند مساله ایجاد کند. اما لزوما این طور نیست که هر مشکلی که ما داریم منشاء آن به دوران کودکی‌مان برگردد. بسیاری از مشکلات در همان سنین بزرگسالی اتفاق می‌افتد.
سوال آخر یک پرسش عام است و ربطی به سن و سال ندارد. بالا و پایین رفتن از پله‌ها برای پا مضر است یا مفید؟
برای افراد جوان یا افرادی که هیچ سابقه مشکلی در زانو ندارند بالا و پایین رفتن از پله مشکل خاصی ندارد و مضر نیست و چه بسا برای تقویت عضلات مفید هم باشد. اما برای افرادی که بالای ۵۰ سال هستند یا کسانی سابقه آسیب زانو یا ارتروز زانو دارند توصیه می‌کنیم که زیاد از پله بالا و پایین نروند چون ممکن است مشکلات قبلی‌شان تشدید شود. در مجموع بالا و پایین رفتن از پله‌ها برای افراد جوان و سالم منعی ندارد.
ممنون از وقتی که در اختیار ایران اکونومیست قرار دادید.
