ایران اکونومیست- دو روند کاملاً معکوس در جریان است؛ حمایت‌های دولت افزایش یافته، صداوسیما هر روز برنامه‌های بیشتری را به این موضوع اختصاص می‌دهد، مؤسسات جدیدی هر روز مجوز فعالیت می‌گیرند، تعداد کتاب‌هایی که در این‌باره منتشر می‌شود رو به افزایش است، «سایت‌های همسریابی» نیز همچنین، اما روند جامعه معکوس است؛ آمار ازدواج هر روز کمتر می‌شود و آمار طلاق بالا می‌رود.
البته اینجا تنها به بررسی مورد آخر یعنی فعالیت «سایت‌های همسریابی» می‌پردازیم؛ سایت‌هایی که آمار بازدید میلیونی و تعداد اعضای چندصدهزار نفری دارند.
در سال‌های اخیر بارها درباره موضوع کاهش ازدواج و افزایش طلاق گفته و نوشته شده است و مسئولان نیز بارها در این باره هشدار داده‌اند. طبق آمار رسمی اعلام شده از سوی سازمان ثبت اسناد، میزان ازدواج در سال 92 نسبت به سال قبل از آن، 4.4 درصد کاهش و طلاق 4.6 درصد افزایش داشته است.
این آمار در سال 93 هنوز کامل نشده است، اما طبق آنچه در آمار ماهانه سازمان ثبت اسناد آمده، فروردین امسال 41 هزار و 721 ازدواج و در دی‌ماه 49 هزار و 210 ازدواج ثبت شده است که افزایش 17.9 درصدی را نشان می‌دهد، اما مقایسه آمار طلاق در این دو ماه از سال 93، نشان‌گر افزایش 168.5 درصدی طلاق است؛ در فروردین 5 هزار و 808 طلاق و در دی‌ماه 15 هزار و 600 طلاق.
در این بین، سهمی از ازدواج‌ها و طلاق‌ها هم به نوع اینترنتی می‌رسد. هرچند برآورد دقیقی از میزان ازدواج‌های اینترنتی وجود ندارد، اما طبق آماری که از سوی برخی نهادها اعلام شده، از هر 100 ازدواج، دو ازدواج، اینترنتی است.
طبق آمار پلیس امنیت اخلاقی از هر 10 ازدواج اینترنتی، هشت مورد به طلاق می‌انجامد که 85 درصد این طلاق‌ها در سه سال نخست زندگی مشترک اتفاق می‌افتد.
طبق اطلاعات پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) هم‌اکنون بین 300 تا 400 سایت با عنوان همسریابی فعالیت می‌کنند. از این تعداد، 270 مورد با عنوان همسریابی (ازدواج دائم) فعالیت می‌کنند و مابقی در زمینه «عقد موقت» فعالند.
با جستجوی سایت‌های همسریابی در گوگل، بررسی چند سایت نخستِ نمایش داده شده، نشان می‌دهد که برخی از این سایت‌ها جدا از واقعی بودن یا نبودن آمارشان، تا 500 هزار نفر عضو دارند که عموماً تعداد آقایان دو یا چند برابر خانم‌هاست.
این سایت‌ها با پیام‌هایی از قبیل «با یک کلیک همسر آینده خود را انتخاب کنید»، «ما به شما کمک می‌کنیم همسری با معیارهای خود پیدا کنید»، «بهترین همسر، شایسته شماست» و ... شما را برای عضویت تشویق می‌کنند.
پس از آن، شما برای دیدن گزینه‌های جنس مخالف خود باید ثبت‌نام کنید. فرم ثبت‌نام این سایت‌ها تقریباً همگی یکسان است.
ثبت‌نام دارای مراحلی به این صورت است که شما ابتدا مشخصات خود را اعم از مشخصات شناسنامه‌ای، موقعیت شغلی، تحصیلات، درآمد، شرایط روحی - روانی، وضعیت خانواده و ویژگی‌های ظاهری خود مانند زیبایی (با نمره دادن از یک تا پنج)، قد، وزن، رنگ پوست و ... وارد می‌کنید و سپس، معیارها و خواسته‌هایتان درباره همسر آینده‌تان را بر اساس گزینه‌هایی که وجود دارد - باز هم اعم از موقعیت شغلی، درآمد، شرایط روحی - روانی، وضعیت خانواده و ویژگی‌های ظاهری خود مانند زیبایی (با نمره دادن از یک تا پنج)، قد، وزن، رنگ پوست و ... انتخاب می‌کنید. اکنون با نهایی شدن ثبت‌نام، شما می‌توانید در میان افراد حاضر از جنس مخالف دست به جستجو و انتخاب بزنید.
در صورت یافتن شخص مورد نظر، برای شما امکان ارسال پیام رایگان برای آشنایی بیشتر در نظر گرفته شده است اما برای این ارتباط و آشنایی، شما باید هزینه‌هایی را پرداخت کنید که در واقع هزینه ارسال پیام‌های شماست و از 12 هزار تومان (در سایت‌های بررسی شده) تا 49 هزار تومان از یک ماه تا 12 ماه، می‌توانید بسته عضویت ویژه خریداری کنید یا آگهی تبلیغات همسریابی داشته باشید.
در یکی از این سایت‌های همسریابی آمار مراجعه‌کنندگان به این صورت است که بیش از یک میلیون و 470 هزار نفر بازدید داشته‌اند و تعداد اعضاء یعنی کسانی که در سایت ثبت‌نام کرده‌اند به شش هزار و 566 نفر می‌رسد. از نظر تحصیلات؛ 35 نفر زیر دیپلم، 352 نفر دیپلم، 255 نفر فوق‌دیپلم، یک هزار و 115 نفر لیسانس، 515 نفر فوق لیسانس، 79 نفر دکتری، 17 نفر پزشک عمومی و 9 نفر پزشک متخصص هستند و یک هزار و 108 نفر نیز تحصیلات خود را اعلام نکرده‌اند.
اگر به عنوان جنس زن وارد شده باشید ممکن است مثلاً ساعت 4 صبح در کمتر از 10 دقیقه، از سوی کسانی که برای آشنایی و ازدواج با شما ابراز تمایل می‌کنند، پنج پیام دریافت کنید!
از اواخر دولت سیدمحمد خاتمی، سازمان ملی جوانان به منظور پیگیری موضوع ازدواج جوانان و ساماندهی آن شکل گرفت اما پیش از آنکه اقدام مهم و مؤثری انجام دهد، دوران دولت خاتمی به پایان رسید. با تشکیل صندوق مهر امام رضا(ع) در سال 84 و با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد تلاش تازه‌ای برای این موضوع انجام شد و همزمان با آن ایجاد مراکز مشاوره نیز در هیأت دولت به تصویب رسید اما تا سال 89 مسکوت ماند.
پس از آن سازمان ملی جوانان مسئول راه‌اندازی این مراکز مشاوره شد اما این بار نیز بی‌آنکه اقدام مؤثری انجام شود، "سازمان ملی جوانان" طی یک ادغام، به وزارت ورزش و جوانان تغییر یافت و اکنون این وزارتخانه چنین مسئولیتی بر عهده دارد و هم‌اکنون دفتری با عنوان دفتر ازدواج و تعالی خانواده شکل گرفته است.
زیرمجموعه ایجاد مراکز مشاوره، سایت‌های همسریابی نیز مورد بحث قرار گرفت اما در نهایت تصمیم بر آن شد که وزارت کشور مسئولیت ساماندهی این سایت‌ها را بر عهده بگیرد که البته هنوز اقدامات این وزارتخانه در این باره منعکس نشده است.
خانم نجابتیان از اعضای دفتر «ازدواج و تعالی خانواده» در وزارت ورزش و جوانان در این‌باره می‌گوید: پیش از این در سازمان ملی جوانان سابق، برای ساماندهی این سایت‌ها اقداماتی انجام دادیم و حتی با تعدادی از صاحبان این سایت‌ها که در چارچوب‌ها فعالیت می‌کردند، صحبت کردیم اما جمع‌بندی این بود که با توجه به بالا بودن تعداد سایت‌ها و اینکه عمدتاً خلاف موازین عمل می‌کردند، موضوع ساماندهی و کنترل این سایت‌ها را به وزارت کشور واگذار کنیم و برای همین، کارگروهی در این زمینه در وزارت کشور تشکیل شده است.
نجابیتان می‌افزاید: تاکنون وزارت ورزش و جوانان و هیج نهاد و سازمانی به هیچ سایت همسریابی مجوز نداده است، به این دلیل که نظارتی بر روی این سایت‌ها در حال حاضر وجود ندارد و اغلب آنها در چارچوب‌های فرهنگی - اخلاقی جامعه فعالیت نمی‌کنند؛ هرچند نیت برخی از آنان نیز واقعاً خوب است اما راهی که می‌روند، درست نیست.
وزارت ورزش و جوانان در این زمینه تاکنون تنها نسبت به حمایت از سایت «همسان‌گزینی» اقدام کرده است که از سوی سازمان تبلیغات اسلامی حمایت می‌شود و در زیرمجموعه سایت تبیان راه‌اندازی شده است. قرار است این سایت با در نظر گرفتن مراحل مختلف، یعنی استفاده از واسط، محور قرار دادن خانواده‌ها، برگزاری آزمون‌های مختلف در مراحل گوناگون، تست‌های شخصیت و مشاوره و ... زمینه‌های آشنایی و ازدواج جوانان را فراهم کند.
نجابیتان در این باره می‌گوید: سازمان ورزش و جوانان از این سایت تنها به دلیل اینکه الگوی مناسبی را ارائه کرده است و زیر نظر سازمان تبلیغات فعالیت دارد، حمایت کرده اما مجوزی برای آن صادر نشده است.
سعید یزدانی کارشناس این حوزه، خود را مبتکر طرح «همسان‌گزینی» می‌داند و بر روی سایت مؤسسه خود نیز این مطلب را درج کرده است. او می‌گوید: تنها آشناکردن افراد از طریق اینترنت نمی‌تواند به ازدواج جوانان کمک کند.
او معتقد است سایت‌های همسریابی و بطور کلی اینترنت تنها به عنوان ابزار کمکی می‌تواند در زمینه کمک به جوانان برای ازدواج مؤثر باشد، در غیر این صورت و ازدواج از طریق اینترنت بدون در نظر گرفتن برخی مسائل دیگر تنها می‌تواند مخاطرات و سوءاستفاده‌ها و در پی آن آمار طلاق را افزایش دهد.
یزدانی با اشاره به مکاتبات خود با نهادهای مختلف از 15 سال پیش تا کنون، می‌گوید که «وزارت ورزش و جوانان هیچ برنامه‌ای برای این موضوع ندارد.»
وی همچنین می‌گوید کاربرد اینترنت برای همسریابی در «حوزه علمیه» نیز 10 سال پیش بررسی شد اما بدون نتیجه مشخصی مسکوت ماند.
او با بیان اینکه "استفاده از اینترنت در شرایط فعلی اثربخشی خاصی نخواهد داشت"، درباره تجربه برخی کشورهای اسلامی در زمینه همسریابی می‌گوید: در کشورهایی مانند مالزی که اسلامی هم هست، این کار انجام می‌شود اما به صورتی که واقعاً اسلامی و با فرهنگ ما سازگار باشد، نیست.
یزدانی درباره سایت‌های همسریابی به این نکته اشاره دارد که «باید در مورد کاربرد واژه ازدواج دقت کرد. کسانی که از واژه ازدواج موقت برای سایت‌های خود استفاده می‌کنند، به این امر مقدس آسیب می‌زنند. ازدواج تنها یک حالت دارد و آن تعهد به زندگی مادام‌العمر با یک نفر است و با عقد یا صیغه موقت تفاوت دارد و باید این مسأله را مورد توجه قرار داد.»
آرمان داوری، صاحب یکی از این سایت‌های همسریابی است، اما دیدگاه متفاوتی درباره این سایت‌ها دارد. او کاملاً از امکان ازدواج از طریق اینترنت دفاع می‌کند؛ البته به شرط انجام مراحل خاص.
داوری می‌گوید که "بهره‌وری و اثربخشی" سایتش به نسبت ورودی که دارد و نیرو و امکاناتی که در اختیارش قرار گرفته "بالای 90 درصد موفق بوده است". او همچنین می‌گوبد به نسبت سازمان‌ها دولتی که بودجه و امکانات در اختیار دارند، "500 برابر کارایی بیشتری" داشته است.
او درباره این موفقیت این‌طور توضیح می‌دهد که تاکنون 300 نفر از طریق سایت همسریابی او ازدواج کرده‌اند و 70 نفر دیگر نیز مراحل ابتدایی را طی می‌کنند. آنها به کسانی که از طریق سایت آنها آشنا می‌شوند، مشاوره می‌دهند و تنها 28 مورد بدون مشاوره آنها ازدواج کرده‌اند که از بین همه این‌ها، تنها یک مورد بوده است که به طلاق انجامیده که آن هم با وجود تأکید قبلی مؤسسه به موفق نبودن این ازدواج بوده است.
داوری درباره بیشترین مراجعه‌کنندگان به سایت همسریابی خود می‌گوید که «بیشتر این افراد بین سنین 30 تا 35 سال هستند و عامل اصلی ازدواج نکردن این افراد تا این سن، بیشتر روانی از جمله وسواس فکری، افسردگی، سرخوردگی و اضطراب، ترس از تغییر، فرار از مسئولیت‌پذیری، نداشتن قدرت سازگاری و نگرانی از تجربه‌های تلخ دیگران است.»
او می‌گوید از میان 30 مردی که در سایت او ثبت‌نام می‌کنند، تنها یک نفر به واقع قصد ازدواج دارد، اما بر این باور است که "استفاده از اینترنت برای این موضوع، نیاز امروز است ولی باید کنترل‌شده باشد".
داوری بر این باور است که سایت‌های همسریابی نیز زمانی مانند بسیاری از رویداد‌ها، فرهنگ‌ها و امکانات جدید برای جا افتادن میان مردم نیاز به زمان دارد. او با انتقاد از واکنش‌ها به سایت‌های همسریابی نیز می‌گوید: قضاوت افراد درباره سایت‌های همسریابی، اغلب بدون شناخت و غیر علمی است. این اظهارنظرها باید با نیت اصلاح باشد نه تخریب.
اما مهدی ملک‌محمد - کارشناس خانواده - در این‌باره کاملاً بدبین است. او معتقد است سایت‌های همسریابی تنها با نیت درآمدزایی فعالیت می‌کنند.
ملک‌محمد می‌گوید: هرآنچه درباره بحث ازدواج گفته شود، وابسته به فرهنگ همان کشور است و نگاه جهان‌شمولی در این زمینه وجود ندارد. اینکه روشی در کشوری خوب بوده و نتیجه داده است، دلیلی بر این نیست که در کشورهای دیگر هم همان نتیجه را به دنبال داشته باشد.
او درباره کشورهایی که در زمینه سایت‌های همسریابی تجربه داشته‌اند، می‌گوید: کشورهایی مثل فرانسه، آلمان و آمریکا در این زمینه تجربه دارند اما در کشور ما همچنان ازدواج سنتی ارجح است. این ارجحیت موجب می‌شود که در کشور ما اگر از راه‌های دیگر بخواهند برای ازدواج استفاده کنند، دچار مشکل شوند.
این کارشناس خانواده با بیان اینکه "صاحبان سایت‌های همسریابی با اغراض اقتصادی دست به چنین اقدامی می‌زنند"، تأکید می‌کند: فرایندی که در این سایت‌ها وجود دارد، فرآیند درستی نیست، چون کسانی که در این سایت‌ها دست به انتخاب می‌زنند، انتخابشان بر اساس ظواهر است، نه شناخت. برای همین ویژگی‌های ظاهری مانند زیبایی، تحصیلات و ... ارجحیت پیدا می‌کند و ویژگی‌های شخصیتی نادیده گرفته می‌شود و در نهایت بدون شناخت واقعی ازدواج صورت می‌گیرد. همچنین از آنجا که این موضوع در فضای مجازی است، می‌تواند خلاف‌گویی هم در آن صورت گیرد.
او در واکنش به اینکه صاحبان سایت‌ها علاوه بر فراهم کردن زمینه‌های آشنایی به جوانان، مشاوره هم می‌دهند و آنها را در ادامه راه هم همراهی می‌کنند، می‌گوید: این توجیهی است که واقعاً وجود خارجی ندارد. این سایت‌ها، سایت‌های دوست‌یابی هستند نه همسریابی و سوءاستفاده از عنوان همسریابی، برای مقاصد مالی است.
ملک‌محمد با بیان اینکه "بخشی از طلاق‌هایی که در کمتر از پنج سال بعد از ازدواج اتفاق می‌افتد، مربوط به سایت‌های همسریابی است"، می‌افزاید: بحث ما این نیست که چنین سایت‌هایی اساساً نباید وجود داشته باشند، بلکه روش آنها را مناسب و درست نمی‌دانیم. آنچه توصیه می‌کنیم، ایجاد سایت‌های «همسرگزینی» به جای سایت‌های «همسریابی» است. همسرگزینی به این معنا که مراکز پشتیبانی و مشاوره ازدواج تشکیل شود، افراد تست‌ها و آزمون‌هایی را پشت سر بگذارند تا ویژگی‌های شخصیتی آنها مشخص شود و سپس افرادی که با همدیگر مشابهت داشتند، در حضور مشاور، آشنا و راهنمایی شوند.
جدا از موافقت‌ها و مخالفت‌ها با فعالیت سایت‌های همسریابی یا حمایت‌های دولت، برنامه‌های صداوسیما، ایجاد مؤسسات جدید و انتشار کتاب‌های تازه، یکی از واقعیت‌های موجود جامعه امروز ما، روند معکوسی است که درباره ازدواج و طلاق در جریان است.
