مرگ تالاب هامون

ایران اکونومیست - بر پایه گزارش 24 بهمن ماه 1393 و مشاهده خبرنگار روزنامه «فایننشال تایمز» از زابل در استان سیستان و بلوچستان، آب های فصلی و مهارنشدنی تالاب هامون به گستره ای مملو از خاک و شن بدل شده که قایق های قدیمی و رها شده را در گوشه و کنارش می توان دید.
 
15 سال خشکسالی و ساخت سدهایی در افغانستان مسبب خشک شدن و از میان رفتن آب های منطقه ی هامون به شمار می آید. در پی این وضع، ساکنان بومی منطقه که نسل های پی در پی با ماهیگیری، گله داری و شکار روزگار می گذراندند، منابع درآمد خود را امروزه از دست داده اند. سمیه زنی 26 ساله که اعضای خانواده اش به دلیل خشکسالی منطقه، گله گاو و گوسفندان خود را از دست داده اند، به خبرنگار فایننشال تایمز گفت: ما زنده ایم اما زندگی نمی کنیم، هامون برای ما فقط خاک و بدبختی می آورد.
 
تالاب های رو به مرگ تنها یکی از نشانه های بحران آب در ایران است که به گفته ی برخی از مقام ها و مسوولان کشورمان، در آینده به احتمال زیاد به بزرگ ترین چالش اجتماعی ِ داخلی تبدیل خواهد شد. جمعیت ایران در چهل سال گذشته دو برابر شده و به 78 میلیون تن رسیده است حال آن که بارش باران و برف 16 درصد کاهش یافته است. متوسط بارش ها در ایران 200 میلی متر و یک سوم متوسط جهانی است، در حالی که 75 درصد از این میزان در 25 درصد از سطح سرزمینی دریافت می شود. روش های آبیاری کشاورزی و رشد صنتعی شدن در مناطق خشک به کاهش بیشتر منابع آب در ایران منجر شده است.
 
نویسنده ی این گزارش با اشاره به گفته ی «معصومه ابتکار» معاون رییس جمهوری و رییس سازمان محیط زیست در این مورد که 75 درصد از تالاب های ایران با خطر خشکی روبرو است، افزود: خشکی تالاب ها تنها به اقتصاد داخلی آسیب نمی رساند بلکه موجب خیزش توفان های غبار و ریزگردها و کاهش دید خفه کننده در بسیاری مناطق کشور می شود که در نهایت میزان بیماری های مجاری تنفسی، سرطان و حتی افسردگی را افزایش می دهد.
 
خشکی تالاب هامون حتی می تواند به وقوع بی ثباتی در منطقه ای منجر شود که رقابت بر سر منابع آب شدید است. به نوشته ی روزنامه ی فایننشال تایمز « تهران دولت کابل را مسبب قطع منابع آب به تالاب هامون می داند و می گوید ساخت (احداث) سدها و کانال ها برای شیوه های آبیاری در ولایت قندهار، هلمند و نیمروز افغانستان دلیل خشکی و مرگ تالاب هامون است. اما تحلیلگران معتقدند ایجاد منابع ذخایر آبی در استان سیستان و بلوچستان ایران از دیگر دلایل خشکی تالاب یاد شده است».
 
«نصیر احمد نور» سفیر افغانستان در ایران می گوید شرایط آن سوی مرز ایران «حتی بدتر» است. او در نشستی که دولت ایران در شهر مرزی زابل ترتیب داده بود، خطاب به مهمانان گفت: افغانستان بیش از سه دهه درگیر جنگ بوده در حالی که ایران در حال سازندگی و پیشرفت و تقویت قدرت خویش است.
 
در گزارش فایننشال تایمز با اشاره به این که «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران در زمان تبلیغات ریاست جمهوری گفته بود به وضعیت محیط زیست کشور توجه خواهد کرد، آمده است: مسوولان حفظ محیط زیست ایران، کمک های بین المللی را برای نجات تالاب های این کشور از جمله تالاب هامون خواستار شده اند. برای نمونه معصومه ی ابتکار در سفر تازه اش به استان سیستان و بلوچستان و بازدید از تالاب یاد شده گفت که سازمان های بین المللی مسوولیت دارند به ایران کمک کنند تا خود را با تغییرات اقلیم تطبیق دهد.
 
بر پایه ی این گزارش « تحریم های بین المللی علیه ایران شرایط را برای کمک های مالی کمک کنندگان خارجی به این کشور دشوار می کند. تحلیلگران ایرانی و مقام های غربی می گویند فشار واشنگتن حتی اجازه ی کمک های دیگر را به نظام جمهوری اسلامی ایران نمی دهد. کاهش قیمت نفت در ماه های گذشته نیز به محدودیت های بودجه ایران افزوده است».
 
«گری لوییس» نماینده ی برنامه توسعه سازمان ملل متحد در تهران، گفته که حل بحران هامون به وسیله ی یک کشور به تنهایی ممکن نیست، بلکه به کمک جمعی نیاز دارد.
 
فایننشال تایمز نوشت: برای بومی های خطه هامون، دیگر حل معضل خشکی این تالاب دیر شده است. این منطقه، محل سکونت اقلیت های قومی و مذهبی است و قاچاق مواد مخدر در آن رواج دارد. فقر و بیکاری ریشه دوانده و هزاران ساکن بومی آن که نسل ها در آن زمین های کشاورزی کار و زندگی می کرده اند، به شهرهای دیگر مهاجرت کرده اند زیرا آبراه معاش آنها خشک شده است. «علی اوسط هاشمی» استاندار استان سیستان و بلوچستان می گوید آمار دقیقی از ساکنان این منطقه در دست نیست. اما مقام های شهرستان نیمروز (در زابل) می گویند سه هزار و 500 دانش آموز طی 10 سال گذشته مدرسه را ترک کرده اند و روند مهاجرت ادامه دارد.
منبع: ایرنا