به گزارش ایران اکونومیست؛ تماشای پی‌درپی برنامه‌های تلویزیونی، گشتن بی‌پایان و بدون هدف در شبکه‌های اجتماعی و صرف زمان زیاد و بیش از حد برای بازی‌های کامپیوتری از جمله رفتارهایی هستند که می‌توانند بر کیفیت زندگی روزمره افراد تأثیر منفی بگذارند.
همه این رفتارهای اعتیادآور با گرفتار شدن در «تله دوپامین» مرتبط هستند. اما تله دوپامین چیست و چه نقشی می‌تواند در زندگی روزمره انسان‌ها ایفا کند؟
ترکیب آلی دوپامین یک پیام‌رسان حیاتی و مهم در مغز است که کارکردهای بسیار زیادی دارد و بر کنترل حرکت و توجه، حافظه، خلق‌وخوی، پیش‌بینی لذت و حتی تولید شیر مادر تأثیر می‌گذارد.
به این ترتیب آیا گشتن در شبکه‌های اجتماعی، کشیدن انگشت روی صفحه گوشی همراه، یا بازی‌های کامیپوتری یک نوع اعتیاد هستند؟
اینجاست که نظریه «تله دوپامین» مطرح می‌شود.
هر بار که شما به گشتن در شبکه‌های اجتماعی می‌پردازید یا یک قسمت از یک برنامه تلویزیونی را تماشا می‌کنید، مغز شما دوپامین تولید می‌کند. این تولید دوپامین باعث احساس خوشایندی و لذت در شما می‌شود. اما این احساس لذت، کوتاه‌مدت است و بعد از آن، ممکن است مغز شما با نوعی از کاهش یا کمبود دوپامین مواجه شود. پس شما به این فعالیت که منجر به تجربه لذت‌بخشی می‌شود ادامه می‌دهید.
در دهه ۱۹۷۰ برای نخستین بار دوپامین با اعتیاد مرتبط شد و آن زمانی بود که پژوهشگران دریافتند موش‌ها از روی عادت، مناطقی از مغز خود که با دوپامین مرتبط هستند را با استفاده از یک اهرم تحریک می‌کنند.
اعتیاد در ابتدا فقط در زمینه استفاده از مواد مخدر در نظر گرفته می‌شد. سطح دوپامین در مغز در واکنش به بسیاری از مواد اعتیادآور افزایش می‌یابد، حتی اگر این مواد به طور مستقیم بر سیستم دوپامینرژیک اثر نداشته باشند.
تولید دوپامین در مغز به شما این امکان را می‌دهد که به طور ناخودآگاه یاد بگیرید رفتارها و شرایطی که به تجربه لذت‌بخش منجر شده‌اند با یکدیگر مرتبط هستند. با مصرف مکرر مواد اعتیادآور، دوپامین با این رفتارها ارتباط برقرار می‌کند، به‌گونه‌ای که باعث تقویت و تثبیت رفتار جستجوی مواد مخدر می‌شود.
تا دهه ۲۰۱۰، مفهوم اعتیاد فقط به مصرف مواد اعتیادآور محدود بود، اما پس از آن این تعریف گسترش یافت و رفتارهای بدون مصرف مواد اعتیادآور را هم شامل شد.
در این اختلال‌ها، افزایش دوپامین باعث تقویت برخی از رفتارها مانند بازی‌های قمار و کامیپوتری می‌شود که در زندگی روزمره فرد به عادت تبدیل شده‌اند.
محرک‌های اجتماعی مانند چهره‌های خندان، پیام‌ها و حتی احتمالاً لایک‌ها می‌توانند سیستم دوپامینرژیک ما را فعال کنند. تاکنون ارتباط بین دوپامین و گشتن در شبکه‌های اجتماعی ثابت نشده است.
در موش‌ها مشاهده شده است که سطح دوپامین به طور خودکار در طول الگوهای رفتاری خاص افزایش می‌یابد و احتمال اینکه این رفتارها به صورت متوالی تکرار شوند، بیشتر می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که دوپامین می‌تواند هر رفتار کوچکی را تقویت کرده و آن را به عادت تبدیل کند.
اعتیادها به واسطه اثرات زیان‌آوری که بر سلامت روانی و جسمی افراد دارند، تعریف و شناخته می‌شوند. گشتن در شبکه‌های اجتماعی به ویژه توسط نوجوانان به‌عنوان یکی از رفتارهای اعتیادآور در نظر گرفته می‌شود.
آیا وقت آن نرسیده است تا در دام نیفتیم؟
منبع: ایتنا
