ایران اکونومیست-طی یکسال اخیر که بازار سهام با رکود طولانی مدتی همراه بوده ، عوامل دورن و برون سازمانی متعددی بر جهت گیری تصمیم گیری ها اثر مستقیم و غیر مستقمی گذاشتند اما بدون شک سه عامل بودجه، نوسانات قیمت نرخ ارز و قیمت نفت بیشترین نقش را داشته و خواهند داشت.
برهمین اساس ، مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس، با بررسی روند یکساله شاخص و 11 صنعت مهم به نتایج جالبی رسیده که توسط بورس پرس منتشر می شود.
*تجربه متفاوت کاهش قیمت نفت
نوسانات قیمت جهانی نفت به ویژه افت آن براقتصاد کشورهای صادرکننده نفت ازجمله ایران اثرات قابل توجهی برجای خواهدگذاشت. امری که می‌تواندبه کسری بودجه دولت و در نتیجه فزایش نرخ ارز منتهی شود.
بررسی قیمت‌های جهانی کالاهای مختلف و مواد خام به ویژه در بخش فلزات، مواد معدنی، محصولات پتروشیمی و... نشان می‌دهد بر خلاف تجربه‌های پیشین،کاهش قیمت جهانی نفت، افت سطح عمومی قیمت کالاها در سطح جهانی و داخلی را به‌دنبال نداشته و مقاومت زیادی برای اصلاح و کاهش نرخ‌ها مشاهده می‌شود.
با توجه به ماهیت شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران، تلفیق این اتفاق (کاهش قیمت نفت) با افزایش تدریجی نرخ ارز آزاد در برابر ریال، موجب خواهدشد تا درآمد بخش مهمی از شرکت‌های تولید‌کننده در عمل از کاهش قیمت‌های جهانی نفت آسیب جدی نبیند. ضمن آنکه رشد نرخ ارز در بازار آزاد بنا به تجربه تاریخی سال‌های 1391 و 1392،در نهایت با تأخیر تأثیر خود را بر افزایش عایدات ناشی از صادرات محصولات، برای آن گروه از صنایع و شرکت‌هایی که «صادرات‌محور» هستند،برجای خواهد گذاشت.
به نوعی می‌توان انتظار داشت برای این گروه از شرکت‌ها، کاهش بهای محصولات با افزایش نرخ ارز تا حدودی قابل جبران خواهد بود.این درحالی است که با توجه به مصارف ارزی بالای صنایع و گروه‌های «واردات‌محور» آثار و تبعات این موضوع بر کاهش فروش، حاشیه سود و در نتیجه کاهش سودآوری این شرکت‌ها قابل پیش‌بینی است.
*اثر مستقیم و غیر مستقیم مصوبات مجلس
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که مصوبات مجلس بر روی برخی صنایع اثر مستقیم دارد.صنایعی مانند صنعت فلزات اساسی و استخراج کانه‌های فلزی از مصوبات مربوط به حق انتفاع بهره‌برداری از معادن اثر می‌پذیرند. همچنین مصوباتی که به افزایش قیمت آب، برق، گاز، بنزین (چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم) منجر شود، هزینه‌های صنایع را افزایش می‌دهد.
نوسانات قیمت نفت نیز بر برخی صنایع مانند صنعت پتروشیمی و صنعت فرآورده‌های نفتی (پالایشگاهی) اثر مستقیم دارد. همچنین این نوسانات بر روی قیمت سوخت مصرفی صنایع اثرگذار است.برای مثال صنعت سیمان با هزینه انرژی معادل 27 درصد از بهای تمام‌شده، از نوسانات قیمت سوخت اثر بالایی می‌پذیرد.
نوسانات نرخ دلار نیز بر روی برخی صنایع مانند خودرو و ساخت قطعات،مواد و محصولات دارویی، سیمان، آهک و گچ،فلزات اساسی، محصولات پتروشیمی اثر مستقیم دارد.
همچنین سایر صنایع از نوسانات نرخ ارز به صورت غیر مستقیم اثر می‌پذیرند. برای نمونه صنعت شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی و صنعت سرمایه‌گذاری‌ها به دلیل سرمایه‌گذاری در صنایع اثرپذیر، از این نوسانات تأثیر می‌گیرند.برخی دیگر از صنایع مانند صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات، صنعت فنی و مهندسی، صنعت دستگاه‌های برقی و صنعت ساخت محصولات فلزی وابسته به صنایع اثرپذیر بوده و افزایش ریسک در آن صنایع به آنها نیز منتقل می‌شود.
*نقش مشترک نوسان ارز بر تمام صنایع
علاوه بر موارد ذکر شده برخی از اثرات نوسانات نرخ ارز برای تمام صنایع مشترک است. برای مثال یکی از اثراتی که افزایش نرخ ارز بر بیشتر صنایع می‌گذارد، افزایش هزینه تجهیز و نوسازی ماشین‌آلات وتجهیزاتی است که عمدتاً ازخارج کشور تامین می‌شود.
از این رو روند تکمیل طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌ها با کندی مواجه می‌شود. همچنین با افزایش نرخ ارز هزینه‌ی بازپرداخت تسهیلات ارزی شرکت‌ها رشد می‌یابد و متعاقب آن هزینه‌های مالی آنها افزایش و درآمدهای آنها کاهش می‌یابد.
نمودار زیر سهم 10 صنعت با اهمیت بورس از کل بازار را در 30 آذر 93 شان می‌دهد.
همانطور که ملاحظه می‌شود صنایع محصولات پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی، فلزات اساسی، استخراج کانه‌های فلزی، خودرو، مواد و محصولات دارویی و سیمان در مجموع حدود 60 درصد از ارزش بازار را در اختیار دارند.
جدول زیر میزان تأثیرگذاری صنایع برتراز 15 دی 92 (زمان شروع افت بازار) تا 30 آذر 93 را نشان می‌دهد.
همانطور که در جدول نشان داده شده، صنایعی که بیشترین تأثیر را در شاخص کل دارند صنایعی هستند که از مصوبات بودجه، نوسانات قیمت نرخ ارز و قیمت نفت بیشترین اثر را می‌پذیرند.
