به گزارش ایران اکونومیست، به نقل از فرهیختگان، تیری فرمو که از بالای ۲۰ سال پیش در سمت‌های مختلف جزء مدیران فستیوال کن بود و پس از ۲۰۱۵ که ژیل ژاکوب، رئیس اجرایی این جشنواره بازنشسته شد جای او نشست، یک هفته مانده به نشست خبری کن با نشریه سینمایی ورایتی مصاحبه انجام داد و در آن به بیان جزئیات مختلفی درباره وضعیت سینما در این سال و سال گذشته و مسائل مربوط به برگزاری جشنواره کن پرداخت.
سال گذشته ابتدا صنف نویسندگان صنعت فیلم و سریال‌سازی آمریکا دست به اعتصاب زدند و پس از اینکه همدلی بسیاری از صنوف دیگر را برانگیختند، مدتی که گذشت صنف بازیگران هالیوود هم رسما به این اعتصاب پیوست. موارد متعددی در مطالبات اعتصاب‌کنندگان بیان شده بود که عمدتا به نوع قراردادها و میزان دستمزد برمی‌گشت و یک مورد دیگر که‌انگیزه اصلی این اعتصاب هم به حساب می‌آمد، تضامینی بود که نویسندگان و سپس بازیگران از انجمن تهیه‌کنندگان درمورد حفاظت از حرفه‌شان در برابر هوش مصنوعی می‌خواستند.
این اعتصابات بالاخره پس از توافقاتی که بین انجمن تهیه‌کنندگان با دو صنف بازیگران و نویسندگان شد پایان یافت اما روی روند تولیدات سینمایی آمریکا در سال ۲۰۲۴ اثر بسزایی گذاشت. بسیاری از آثاری که نمایش آنها برای سال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده بود، برای انتشار به یک زمانبندی جدید در ۲۰۲۵ موکول شدند. حالا تیری فرمو می‌گوید که وضعیت پیش‌آمده برای سینمای آمریکا روی برگزاری جشنواره کن هم تاثیر جدی داشته است.
جشنواره کن تا سال‌های سال به‌عنوان قطب معرفی و حمایت از سینمای آلترناتیو شناخته می‌شد؛ یعنی بدیلی برای جریان اصلی و تجاری سینما که هالیوود مظهر اعلای آن بود؛ اما حالا سال‌هاست چنان به هالیوود وابسته شده که روی دادن دو اعتصاب همزمان در آمریکا تاثیر شگرف و مستقیمی روی آن می‌گذارد.
خبرنگار ورایتی از تیری فرمو می‌پرسد چطور شد فیلم «پرده دوم» ساخته کوئنتین دوپیو فرانسوی، به‌عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره انتخاب شده و فرمو در پاسخ به این پرسش، بعد از آنکه مقداری از خوبی‌های این فیلم تعریف کرد گفت: «به هر حال قانون این است که فیلم افتتاحیه باید همزمان با نمایش در کن، در سینماهای فرانسه هم اکران شود و امسال کن نتوانست یک فیلم خارجی مناسب پیدا کند که برای نمایش در این فصل آماده باشد. می‌شود به‌طور دقیق‌تر حرف‌های او را طوری تفسیر کرد که به جای فیلم خارجی، عبارت فیلم آمریکایی فهمیده شود، چون این اعتصابات و به تعویق افتادن نمایش فیلم‌ها مربوط به آمریکاست، نه کشورهای دیگر.» سپس السا کسلاسی Elsa Keslassy که خبرنگار ورایتی است می‌پرسد اعتصابات دوقلوی هالیوود آیا تاثیری بر روند برگزاری کن گذاشت و مدیر جشنواره کن می‌گوید: «تاثیری غیرقابل انکار. در اواخر سال گذشته شروع به درک تاثیر قابل توجه اعتصابات کردم. (ما امسال در هیات انتخاب کن) نسبت به سال‌های گذشته کمتر فیلم آمریکایی می‌بینیم که بدون شک در انتخاب نهایی هم منعکس خواهد شد. همه ما می‌دانیم که سال ۲۰۲۴ برای سینمای آمریکا «سال فاصله» است، حداقل در ترم اول. من در این زمستان دو بار به لس‌آنجلس رفتم و احساس کردم که همه پیشاپیش به سال ۲۰۲۵ نگاه می‌کنند. بسیاری از تولیدات ایالات‌متحده که در ابتدا برای سال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده بودند در سال ۲۰۲۵ اکران خواهند شد.»
به‌طور کل اعتصابی که در هالیوود رخ داد روی چرخه بزرگی از اکران فیلم در سراسر جهان تاثیر گذاشت و البته بخش‌هایی از دنیا هم بودند که توانستند به‌طور کامل از تحولات این چرخه دور بمانند. در اشاره به چرخه‌هایی که کمترین آسیب‌پذیری را از اعتصابات هالیوود داشتند، دو کشور چین و روسیه را می‌توان به‌عنوان مثال ذکر کرد.
روسیه بعد از جنگ اوکراین توسط غربی‌ها به شکل شدیدی تحت انواع تحریم‌ها قرار گرفت که تحریم محصولات تصویری مثل فیلم و سریال هم جزء آن بود. به عبارتی روزها ناخواسته از تاثیر اعتصابات دوقلوی هالیوود برکنار ماندند اما چین که بزرگ‌ترین بازار خارجی سینمای آمریکا بود چنین شرایطی نداشت. آنچه باعث شد چینی‌ها نه‌تنها از این وضع آسیب نبینند بلکه منفعت‌هایی هم به دست بیاورند، برنامه‌ای بود که از مدت‌ها قبل برای فتح بازار داخلی سینمای‌شان به دست خودشان ریخته بودند. اما در آن سو کشورهای دیگری مثل فرانسه و ایتالیا تاثیراتی جدی از آنچه در هالیوود رخ داد دریافت کردند. چنانکه مشاهده می‌شود این وابستگی‌ها و عدم وابستگی‌ها به روابط سیاسی کشورهای مختلف با ایالات متحده و حتی بلوک‌بندی‌های قدرت در دنیا هم مرتبط است.
سیاسی بودن چیزی نیست که دبیر جشنواره کن هم آن را انکار کند و وقتی السا کسلاسی از او درباره فستیوال برلیناله که از فرط سیاسی‌کاری اعتبار فنی و زیبایی‌شناختی‌اش را کاملا زیر سوال برد با لحنی آرام می‌پرسد «جشنواره فیلم برلین امسال بسیار سیاسی بود. به نظر شما سیاسی بودن نقشی است که یک جشنواره باید ایفا کند؟» تیری فرمو پاسخ می‌دهد: «من نمی‌توانم در مورد برلیناله بدون ادای احترام به کار ماریت ریسن بیک و کارلو چاتریان که از سمت خود کناره‌گیری می‌کنند صحبت کنم و همچنین برای تریشیا تاتل که جانشین آنها می‌شود بهترین‌ها را آرزو می‌کنم. یک جشنواره از طریق فیلم‌هایی که نشان می‌دهد و از طریق صدای هنرمندانی که باید آزادانه عقاید خودشان را بیان کنند، همیشه سیاسی است. این چیزی است که بیشترین اهمیت را دارد. وقتی فیلم‌ها سیاسی هستند، جشنواره‌ها هم سیاسی می‌شوند و وقتی آنها رمانتیک باشند، جشنواره‌ها نیز عاشقانه هستند. از سال ۱۹۴۶ که «رم شهر بی‌دفاع» یا «نبرد راه‌آهن» بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم جوایزی دریافت کردند، دیدیم که جشنواره فیلم کن هرگز از تابیدن نور توجه بر فیلم‌هایی که وضعیت جهان را منعکس می‌کنند، دست برنداشت. هیات منصفه دو نخل طلا به برادران داردن، دو نخل طلا به کن لوچ، یک نخل طلا به «وایدا» در جریان بحران لهستان که مربوط به سال ۱۹۸۱ می‌شد و یک نخل طلا به مایکل مور که جنگ در عراق در سال ۲۰۰۴ را محکوم کرد، دادند. فیلم «مش»، برنده نخل طلای سال ۱۹۷۰، یک فیلم سیاسی عالی هم بود. نقش یک جشنواره خدمت به هنرمندانی است که همیشه نهایت جهان را آشکار می‌کنند.»
وضعیت اقتصادی سینمای جهان؛ هر سال دریغ از پارسال
پس از ضربه سنگینی که دوران شیوع ویروس کرونا به ساختار تجاری سینما زد، امسال هم به دلیل اعتصاباتی که سال گذشته دو صنف بازیگران هنرپیشگان هالیوود انجام دادند، صنعت فیلم و سریال ایالات‌متحده و بسیاری از کشورهای دیگر که در چرخه اقتصادی آن قرار دارند، بار دیگر صدمات بزرگی متحمل شد. البته تجربه این چندساله لااقل در حوزه سینما نشان می‌دهد هرگاه چیزی به اقتصاد آمریکا صدمه می‌زند، همزمان باعث شکوفایی اقتصاد چین در همان شاخه می‌شود. چینی‌ها هم در دوران کرونا و هم در دوره‌ای که سینمای آمریکا بابت اعتصابات دوقلو خورده بود فرصتی برای جهش در تجارت سینمایی‌شان پیدا کردند؛ اما مشکل آنها این است که به سینما به‌عنوان عنصری جهانی نگاه نمی‌کنند و فقط مخاطبان داخلی را مد نظر قرار می‌دهند.
نمودار رشد
در سال ۲۰۲۳ میلادی، فروش تخمینی کل سینمای جهان ۳۳.۴ میلیارد دلار بود که این رقم در مقایسه با ۲۵.۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ و ۲۱.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ یک رشد محسوس را نشان می‌دهد. یعنی درآمد سال ۲۰۲۳ نسبت به سال گذشته ۲۹ درصد افزایش داشت؛ اما اگر این ارقام را با سال قبل از همه‌گیری ویروس کرونا مقایسه کنیم، همچنان فاصله‌ای محسوس به چشم می‌آید. سینمای جهان قبل از ورود به پاندمی کرونا، در سال ۲۰۱۹ میلادی مجموعا ۴۲.۳ میلیارد دلار فروش داشت. یعنی درآمد جهانی سال ۲۰۲۳ همچنان بین ۲۱ تا ۲۲ درصد از سال ۲۰۱۹ عقب‌تر است.
خم شدن نمودار
با توجه به رشدی که از ۲۰۲۱ به این سو در رقم‌های فروش کلی سینما دیده شد، با ادامه‌دار بودن شیب این نمودار به نظر می‌رسید که سینمای جهان در ۲۰۲۴، مجددا به آمارهای سال ۲۰۱۹ برگردد اما چنین نیست. پیش از فرارسیدن سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی‌های علمی خبر از این داد که امسال می‌تواند اولین‌بار بعد از دوران تمام شدن همه‌گیری کرونا باشد که درآمد باکس آفیس جهانی نسبت به سال گذشته کاهش پیدا می‌کند. براساس پیش‌بینی سالانه یک شرکت مستقر در لندن، به نام Gower Street، پیش‌بینی شد در سال آینده فروش بلیت فیلم در سراسر جهان به ۳۱.۵ میلیارد دلار برسد که ۵ درصد کاهش نسبت به تخمینی ۳۳.۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ است.
چرا سقوط؟
این افت در ارقام فروش سینمایی سال ۲۰۲۴ نباید برای صنعت فیلم جهانی تعجب‌آور باشد؛ چراکه اعتصابات دوقلوی بازیگران و نویسندگان هالیوود باعث شد تولید تعداد زیادی فیلم از سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ به تعویق بیفتند. این مساله به گفته برخی می‌تواند منجر به زیان دو میلیارد دلاری به کل صنعت فیلم شود. تحقیقات شرکت گوور استریت این رکود را به از دست دادن ۵۰ درصد زمان تولید به‌دلیل اعتصابات و در مقابل بی‌علاقگی مصرف‌کنندگان به رفتن به سینما نسبت می‌دهد.
سال باربنهایمر و دیگر هیچ!
این تابستان تنها به لطف پدیده‌ای که با عنوان «باربنهایمر» شناخته می‌شود، یعنی اکران همزمان دو فیلم متناقض باربی و اوپنهایمر که جنجالی بزرگ پدید آورد، توانست به وضعیت پیش از همه‌گیری کرونا دست پیدا کند. البته دیمیتریوس میتسینیکوس، مدیر اجرایی Gower Street می‌افزاید: «براساس تولیدات در حال حاضر در رادار ما، انتظار داریم سال ۲۰۲۵ سال بسیار خوبی در باکس آفیس جهانی باشد و امیدواریم روند مثبتی برای نیمه دوم این دهه رقم بزند.» البته وضعیت مخاطبان سینما در آمریکای شمالی و سایر نقاط دنیا یکسان نیست. پیش‌بینی می‌شود باکس آفیس خارجی سینمای آمریکا در سال ۲۰۲۴ به استثنای چین، با حدود ۱۵.۶ میلیارد دلار به پایان برسد. با این حال، این هنوز ۲۱ درصد کمتر از میانگین ۲۰۱۹-۲۰۱۷ است.
حرکتی برخلاف نمودارهای جهانی
در چین انتظار می‌رود که درآمد باکس آفیس در سال ۲۰۲۴ به رشد متوسط ۵ درصدی نسبت به سال گذشته دست یابد. درآمد باکس آفیس داخلی چین در ۲۰۲۳ میلادی ۷.۶ میلیارد دلار بود و انتظار می‌رود درآمد سال آینده به ۷.۹ میلیارد دلار برسد. توماس بران، تحلیلگر ارشد Gower Street می‌گوید: «بازار بین‌المللی در مقایسه با بازار داخلی آمریکا کمتر تحت تاثیر تقویم انتشار محدود فیلم‌هاست که بر اثر اعتصاب هالیوودی‌ها پدید آمد.»
بازار موفق اما درون‌گرای چین
برای اولین‌بار در دوران همه‌گیری پاندمی کرونا بود که باکس آفیس فیلم‌های چینی توانست از سینمای آمریکا پیشی بگیرد و در صدر جهان بایستد. پس از اتمام پاندمی آمریکا دوباره به صدر جدول برگشت اما دیگر نمی‌شد چین را از فهرست ۱۰ فیلم پرفروش دنیا بیرون کرد و در ۲۰۲۳ هم فیلم‌های هفتم و هشتم پرفروش دنیا چینی بودند. با توجه به رکودی که برای صنعت هالیوود در ۲۰۲۴ به وجود خواهد آمد، می‌شود پیش‌بینی کرد چین باز هم جهشی در این زمینه داشته باشد و جای پایش را محکم‌تر کند. البته مشکل چینی‌ها این است که فیلم‌هایشان را فقط خودشان می‌پسندند؛ برای مخاطب جهانی کار نمی‌سازند.
