طبق آمار و اطلاعات شامخ، روند رکودی صنعت خودرو که از خردادماه امسال شروع شد، در مهر اوج گرفت، اما در آبان‌ماه با کمی رشد همراه بود و در آذر باز هم به صورت بسیار محدود رشد را ثبت کرد. در دی‌ماه اما شامخ کل گروه خودرو بالاخره بالاتر از مرز ۵۰ ایستاد تا نشانگر بهبود وضعیت باشد. شامخ بهمن نشان می‌دهد روند رو به بهبود صنعت خودرو تثبیت شده است، به طوری که در بهمنماه خودرو به رکورد تازه‌ای دست پیدا کرده است و از ابتدای سال جاری تاکنون شامخ خودرو به این میزان نرسیده بود و آخرین باری که شامخ خودرو، بیشتر از رقم ثبتشده برای یازدهمین ماه از سال بوده مربوط به اسفند‌ماه سال گذشته است.
رشد محققشده در شامخ بهمنماه را می‌توان متاثر از دو عامل در نظر گرفت. مورد اول رکود چندماهه‌ای است که در شامخ خودرو وجود داشته است. در واقع می‌توان گفت طی چندین ماه گذشته به قدری فاکتورهای مورد بررسی با افت همراه بوده‌اند که هرگونه رشدی در آنها می‌تواند شامخ را شدیدا تحت‌تاثیر قرار دهد. عامل دوم نیز نزدیک شدن به روزهای پایانی سال است. عموما در سه ماه آخر سال جنبوجوش در صنعت از جمله خودروسازی افزایش پیدا می‌کند، چراکه خودروسازان سعی می‌کنند تا پایان سال تا حد ممکن به هدف تولیدی خود نزدیک شوند. اثر نزدیک شدن به پایان سال بر جنبوجوش صنعت خودرو تنها محدود به سال جاری نیست، بلکه در سال‌های قبل نیز شاهد اوج‌گیری شامخ در ماه‌های نزدیک به عید نوروز بوده‌ایم. بنابراین یکی از عوامل رشد شاخص خودرو مربوط به اثر تقویمی این ماه است.
با این وجود باید توجه کرد که در شامخ بهمنماه از بین 13 فاکتور مورد بررسی، همچنان دو فاکتور کاهشی بوده و چهار شاخص تقریبا ثابت مانده‌اند ولی 8 فاکتور نشانگر رشد بوده‌اند. علاوه بر این، امید خودروسازان نسبت به آینده رشد کرده است. بر اساس آمار و اطلاعات منتشر‌شده از طرف اتاق بازرگانی ایران، فاکتور «انتظارات تولید آینده» در بهمنماه روی 60.4واحد ایستاده، این درحالی است که این رقم در دی‌ماه 55.17واحد بوده است. بنابراین طی مدت مذکور این فاکتور با رشد 5.23واحدی همراه بوده است.
افزایش امید خودروسازان در مورد تولید در آینده می‌تواند متاثر از احتمال افزایش قیمت خودرو با شروع سال جدید باشد. آخرین قیمت‌گذاری رسمی خودرو به اردیبهشت‌ماه سال جاری برمی‌گردد و خودروسازان امید دارند در فروردین‌ماه سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با رشد رسمی قیمت خودرو موافقت کند. اگر این اتفاق رخ دهد، می‌تواند مشکل کمبود نقدینگی تولیدکنندگان خودرو را تا حدی حل‌وفصل کرده و موجب رشد تولید شود.
اتاق بازرگانی ایران، به عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخصهای اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافته است. درحال‌‌‌حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسش‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»
افت‌و‌خیز در شامخ
همان‌طور که اشاره شد، تعداد قابل‌توجهی از شاخصهای مورد بررسی در شامخ بهمنماه با رشد همراه بوده‌اند. در این بین بیشترین رشد محققشده مربوط به فاکتور «میزان فروش محصولات» است که از 50واحد در دی‌ماه به 58.3واحد در بهمن رسیده تا رشد 8.3واحدی را ثبت کند. البته خودروسازان فروش جدیدی در بهمنماه نداشته‌اند و احتمالا رشد ثبتشده برای میزان فروش محصولات مربوط به فروش قطعه است. البته فاکتور «موجودی مواد اولیه» این فرضیه را تایید نمی‌کند. این شاخص جزو معدود آمارهایی است که در شامخ بهمنماه افت داشته و از 51.72واحد به 47.9واحد رسیده است تا ضمن عبور از مرز 50 کاهش 3.82واحدی داشته باشد که نشان می‌دهد وضعیت موجودی مواد اولیه در انبار خودروسازان بدتر شده است. این موضوع به دلیل ماهیت آهنگی شامخ است. درواقع پایین‌تر از رقم ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبهشده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبهشده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبهشده بالای ۵۰، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.
این در حالی است که دیدگاه مدیران خودروساز نسبت به میزان تولید تقریبا ثابت مانده است. این شاخص که در دی‌ماه 58.62واحد بود در بهمن 58.3واحد را ثبت کرده تا افتی ناچیز معادل 0.32واحد داشته باشد که تقریبا می‌توان گفت ثابت مانده است. با این وجود آمارنامه بهمنماه تولید خودرو که توسط وزارت صمت منتشر می‌شود، ثبات در تیراژ خودرو را تایید نمی‌کند؛ به طوری که طبق آمار این وزارتخانه، خودروسازان در ماه میانی زمستان 122هزار و 275 دستگاه تولید داشته‌اند که نسبت به آمار 117هزار و 460دستگاهی دی‌ماه، 4هزار و 815 دستگاه بیشتر شده است. بنابراین ثباتی را که شامخ نشان می‌دهد تنها می‌توان به افت تولید قطعه نسبت داد. البته باید توجه کرد که تولید خودروهای سواری نیز در بهمن افت داشته، اما افزایش تولیدی که حتی در آمارنامه وزارت صمت دیده می‌شود بیشتر تحت تاثیر تولید «وانت» است.
«میزان سفارش‌های جدید» نیز از فاکتورهایی بود که در شامخ یازدهمین ماه از سال با رشد همراه بوده و از 53.45واحد به 58.3واحد رسید تا رشد 4.85واحدی داشته باشد. به رغم اینکه قیمت فروش خودرو در بهمنماه هیچ تغییری نداشته اما فاکتور مربوط به آن در شامخ این ماه نشانگر افزایش است؛ به طوری که در این ماه این شاخص روی 54.2واحد ایستاده که نسبت به رقم ثبتشده دی، یعنی 48.28، به میزان 5.92واحد رشد را نشان می‌دهد. این موضوع می‌تواند به علت تحویل برخی خودروهای آپشنال باشد که خودروسازان توانسته بودند در دی‌ماه مجوز افزایش قیمت آنها با اضافه شدن برخی آپشن‌ها را بگیرند. حال ممکن است با تحویل این خودروها در بهمنماه رضایت مدیران این شرکت‌ها از قیمت محصولات بهبود یافته باشد.
از طرف دیگر خودروسازان سفارش‌های دریافتی خود را با سرعت بیشتری تحویل داده‌اند؛ به طوری که فاکتور «سرعت انجام و تحویل سفارش» در این ماه با رشد 2.85واحدی، از 53.45واحد به 58.3واحد رسیده است. رشد محققشده به خاطر نزدیکی به پایان سال است که خودروسازان سعی می‌کنند پیش از عید نوروز برخی از تعهدات خود را ایفا کنند.
همچنین خودروسازان در بهمنماه نیز شدیدا تحت‌تاثیر تورم بوده‌اند. گرچه شاخص «قیمت خرید مواد اولیه» تقریبا نسبت به دی ثابت مانده و از 68.97واحد به 68.8واحد رسیده است، اما به هر صورت رقم ثبتشده برای این فاکتور بالاترین رقم ثبتشده در شامخ بهمنماه است که نشان می‌دهد قیمت خرید مواد اولیه همچنان برای خودروسازان در حال افزایش است، اما با توجه به ماهیت آهنگی شامخ تنها سرعت رشد قیمت‌ها نسبت به دی ثابت مانده است.
«میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نیز یکی از فاکتورهایی بود که با کاهش همراه بوده و از 44.83واحد به 43.8واحد رسیده و افت 1.03واحدی داشته که البته همچنان کمتر از 50 است و نشان می‌دهد استخدام در این شرکت‌ها با سرعت بیشتری اما درحال کاهش است. به‌‌‌رغم وضعیت رکودی، خودروسازان در آبان استخدام‌های زیادی داشتند که به نظر می‌رسد این روند را در آذر، دی و بهمن متوقف کرده باشند.
«میزان صادرات» شاخص دیگری است که در شامخ ماه میانی زمستان با رشد همراه بوده و حتی مرز 50 را نیز رد کرده است؛ بدین‌معنا که نه‌تنها روند افت صادرات متوقف شده بلکه صادرات خودرو و قطعه افزایش نیز پیدا کرده است. البته هیچ اطلاعاتی در دست نیست که این رشد صادرات از چه محلی رقم خورده، آیا صادرات به کشور خاصی اوج گرفته یا مقصد جدید صادراتی برای صنعت خودرو و قطعه کشور ایجاد شده است؟ آمار و اطلاعات مشخصی برای پاسخ به این پرسش وجود ندارد اما به هر صورت شامخ بهمنماه حاکی از رشد در صادرات است.
«موجودی محصول در انبار» فاکتور دیگری از شامخ بهمنماه است که تقریبا ثابت مانده است. این شاخص که در دی‌ماه 48.28واحد بود، در بهمن به 47.9واحد رسیده که نشانگر افت تنها 0.38واحدی است. البته همان‌طور که مشخص است همچنان این رقم زیر مرز 50 است که نشان می‌دهد انبار خودروسازان رو به خالی شدن است، این موضوع نیز می‌تواند متاثر از جنبوجوش پایان سال باشد. میزان «مصرف حامل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های انرژی» آخرین شاخصی است که در شامخ بهمنماه خودروساز‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مورد بررسی قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهیم. این شاخص در این ماه از 60.34واحد به 60.4واحد رسیده است که نشان از ثبات نسبتی آن دارد.
