علیرغم اینکه بانک مرکزی برای پنجمین هفته متوالی حدود 145 همت اعتبار در بازار باز تزریق کرد که رقم چشمگیری به حساب می‌آید، در هفته گذشته نیز اعتباردهی قاعده‌مند به بانک‌ها به حد اعلای خود پس از 10 خرداد رسید.
علیرغم اینکه در چند هفته اخیر حجم تزریق اعتبار در بازار باز توسط بانک مرکزی چشمگیر بوده است، همچنین اعتبارگیری بانک‌ها از بانک مرکزی نیز شدیدا افزایش یافته است. برخی از کارشناسان این موضوع را به محدودیت شدید منابع نقد نزد بانک‌ها در ماه‌های پایانی 1402 ارتباط می‌دهند و برخی از شکل‌گیری فشار برای افزایش کریدور نرخ بهره سخن می‌گویند.
عملیات بازار باز یکی از ابزارهای اصلی بانک مرکزی برای اجرای سیاست‌پولی این سازمان است. درحال حاضر این عملیات با هدف بسط نقدینگی و تامین منابع نقد مورد نیاز بانک‌ها صورت می‌پذیرد اما در برهه‌هایی معکوس این سیاست نیز به اجرا درآمده است.
ساختار این عملیات بدین شکل است که بانک‌ها اوراق خود را نزد بانک مرکزی به شکل موقت گرو می‌گذراند و در قبال آن منابع مالی دریافت می‌کنند.
آخرین گزارش مربوط به اجرای سیاست پولی بانک مرکزی حاکی از آن است که در هفته اخیر ارزش سفارش‌های ارسال شده بانک‌ها نزد بانک مرکزی بیش از 163 هزار میلیارد تومان بوده است. اما با توجه به اینکه بانک مرکزی برای بسط پول در بازار باز چارچوبی برای خود قائل است، مانند یک ماه اخیر حدود 145 هزار میلیارد تومان در این بازار تزریق کرده است.
طبق بررسی‌ها، 24 بانک و موسسه اعتباری در عملیات بازار باز در هفته منتهی به 16 بهمن حضور داشته‌اند و با نرخ بهره 23 درصد، به مدت 7 روز اوراق بهادار خود را اصطلاحا ریپو کرده‌اند.
عموما هدف بانک مرکزی از اجرای این نوع عملیات بازار باز، تامین نیاز به نقدینگی بانک‌هاست تا نرخ بهره در بازار بین بانکی کاهش پیدا کند چرا که این نرخ بهره، مهمترین نرخ بهره در اقتصاد تلقی می‌شود و می‌تواند نرخ بهره در سایر بازارهارا دستخوش تغییر کند.
در حالیکه نرخ بهره بین بانکی در حدود 23.5 درصد در هفته‌های اخیر قرار گرفته است و بانک‌ها در ازای آن به رد و بدل منابع میان خود می‌پردازند، بانک مرکزی تعهد دارد در ازای نرخ بهره 24 درصد هر میزان تقاضای اعتبار بانک‌ها را پاسخ دهد. آمارها حاکی از آن است در هفته گذشته حدود 44 هزار و 100 میلیارد تومان اعتبار در بازار شبانه تحت عنوان اعتبارگیری قاعده‌مند بانک‌ها از بانک مرکزی تزریق شده است.
با توجه به اینکه سررسید این نوع از استقراض کوتاه مدت است و نهایتا 1 تا 2 روز تعیین شده است، مشاهده می‌شود در هفته اخیر 40.6 همت از این اعتبارات استقراض شده به بانک مرکزی بازگردانده شده است.
بر اساس بررسی‌ها، از هفته دوم خرداد که بانک مرکزی اعلام کرد سیاست پولی خود را در اجرای جدی‌تر عملیات بازار باز اجرا خواهد کرد، حجم اعتباردهی قاعده‌مند بانک مرکزی بسیار کم شده بود و حتی در هفته‌هایی معادل صفر بوده است. این درحالیست که تقریبا در یک ماه اخیر، علیرغم تزریق 145 همت اعتبار در بازار باز که رقم بسیار بالایی در سال جاری به حساب می‌آید، میزان اعتباردهی قاعده‌مند بانک مرکزی نیز دچار افزایش قابل توجهی شده و حتی از 44 همت نیز فراتر رفته است که نوعی رکورد پس از 10 خرداد به حساب می‌آید.
به طور کلی به دلیل پتانسیل رکود تورمی در ایران، سیاست‌های پولی با احتیاط اجرا می‌شود. به همین ترتیب از ابتدای سال به دلیل تورم بالا و افزایش نیاز کسب و کارها به تامین مالی و سرمایه در گردش، بانک‌ها دچار محدودیت‌های نقدینگی شده‌ند. علاوه بر این موضوع تجربه تاکنون نشان داده است به دلیل اینکه بهمن ماه تقریبا آخرین ماه وامدهی بانک‌هاست، فشار روی بانک‌ها تشدید می‌شود.
به همین ترتیب گمان می‌رود که دلیل شدیدتر شدن تزریق اعتبار در دو بازار شبانه و باز تحت کنترل بانک مرکزی نیز همین موضوع باشد.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا تشدید نیاز شبکه بانکی به اعتبارگیری قاعده‌مند می‌تواند به معنای نشانه‌ای از وجود نیروهایی باشد که در جهت افزایش کریدور نرخ بهره بین بانکی فشار می‌آورند؟
