بورس روز گذشته با ریزش ۰.۳۶ درصدی شاخص کل همراه شد. افت شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها پس از رشد محدود در سه روز معاملاتی اخیر را میتوان به ریسکهای غیراقتصادی و واگرایی بازار سهام با رقبایش نسبت داد که مهم‌ترین عامل چرخش تقاضا برای سهام بورسی عنوان میشود. از این‌رو ارزش معاملات نسبت به آنچه تصور میشد؛ همچنان در سطوح پایینی قرار دارد. به نظر می‌رسد «رشد سطح انتظارات تورمی» و «حضور تقاضای موثر در ماههای پایانی سال » همراه با ریسکهای سیاسی و اقتصادی، بازارها را مجاب به عبور از وضعیت رکودی کرده است. نزدیک شدن به پایان سال به طور سنتی بازارها را به سمت ارتفاعات قیمتی بالاتر هدایت میکند.
این موضوع طبیعتا باید شامل بورس نیز شود. سال قبل نیز همین اتفاق رخ داد. به این صورت که شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سهام از اواسط بهمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه به مرور از احتیاط حاکم بر معاملات فاصله گرفتند. در چنین شرایطی به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسید با توجه به روند صعودی بازارهای موازی در حال حاضر، بورس نیز اصلاح ماههای قبل را جبران کند. اما آنچه در بازار سهام رخ میدهد؛ خلاف دو ابربازار رقیب یعنی طلا و ارز است .
در واقع وجود ریسکهای متعدد به‌‌‌‌‌‌‌‌‌صورت مشخص وضعیت سهام را تحلیل‌‌‌‌‌‌‌ناپذیر کرده است. متغیرهای اثرگذار به‌‌‌‌‌‌‌ویژه «متغیرهای غیراقتصادی» شرایطی را به وجود آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که وضعیت بازارها به‌‌‌‌‌‌‌ویژه بازار سهام را نمی‌‌‌‌‌توان با معیارهای سنتی و معتبر بورس‌‌‌‌‌‌‌سنجید. اکنون سهام بسیاری از شرکت‌‌‌‌‌ها حتی از خطوط قرمز ارزندگی عبور کردهاند اما پول چشمگیری در بازار رد و بدل نمی‌‌‌‌‌شود و ارزش معاملات خرد نیز در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. این موضوع از چند ماه قبل مطرح بود و موضوع تازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نیست با این وجود این سهام به درجا زدن‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود ادامه میدهد و طی هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر نیز بازار با افزایش فشار فروش مواجه شده از این رو قرار گرفتن شاخص کل درسطح ۲,۱میلیون واحد، واکنش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های منفی را از سوی سرمایهگذاران به دنبال داشته است. کارشناسان بازار سرمایه معتقدند ریسکهای زمستانی به عنوان کارگردان بازارها نمی‌‌‌‌‌‌‌گذارند شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌سهام بازی متعادلی را به نمایش بگذارد و بدون دغدغه همگام با بازارهای برتر حرکت کند.
ریسک پشت ریسک
کارشناسان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند بورس تحت‌‌‌‌‌‌‌تاثیر سه ریسک بزرگ از نیمسال دوم عملا توانایی خود را برای صعود قیمتی از دست داده است. اوج‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری تنشهای منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، تحرکات بازارهای موازی و سیاستگذاریهای مبهم اقتصادی شرایطی را به وجود آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند تا رشد بورس از دی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه متوقف شود.
بازدهی بازارها در دی ماه ۱۴۰۲ نشان میدهد که از بین ۷ شاخص برتر بازار شامل دلار، قطعات مختلف خانواده طلا، شاخص بورس و نرخ سود سپرده بانکی تنها یک شاخص در ماه مذکور عملکرد منفی را ثبت کرده که آن‌‌‌‌‌هم بورس بوده است. این در حالی است که نیم سکه طلا ۱۶.۶۸ درصد، گرم طلا ۱۸ عیار ۹درصد، دلار آزاد ۷.۲۱ درصد، سکه طلا طرح جدید ۶.۸درصد و ربع سکه طلا ۴.۳۶درصد در نخستین ماه زمستان رشد داشتند این درحالی است که بورس عملکرد منفی را به نمایش گذاشته است. بررسی روند بازار سهام به وضوح نشان میدهد از میان متغیرهای اثرگذار، «رخدادهای غیراقتصادی» و «سیاستگذاریهای پرحاشیه» حتی نقش مهم‌‌‌‌‌تری از جهش دلار در جهت تخریب بورس ایفا کردهاند. اگرچه رشد ۶درصدی اسکناس آمریکایی طی سه هفته اخیر یکی از عوامل جهت‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهی به انتظارات تورمی جدید محسوب میشود اما رفتار سهامداران خرد حاوی یک پیام مهم است. هرگاه بورس با بخشنامه جدید و ریسکهای سیاسی مواجه شده؛خروج پول حقیقی نیز با سرعت بیشتری صورت گرفته است.
این مساله باعث شده تا بازار سهام عنوان یکی ازغیرقابل پیش‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین بازارهای سرمایه‌‌‌‌‌گذاری را با خود به یدک بکشد. از ابتدای زمستان شاخص کل سهام ۴.۰۷درصد و شاخص هموزن ۲.۹۸درصد ریزش را ثبت کردهاند. خروج پول نیز به رقم ۶۳۰۸ میلیارد تومان رسیده که نشان میدهد بورس در وضعیت متزلزلی به سر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌برد. تا قبل از سال ۹۹، معمولا دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پی در پی در معاملات سهام دیده شده و روند بازار تا حدود زیادی قابل پیش‌‌‌‌‌بینی بوده است. به عنوان مثال پس از تجربه یک دوره صعودی شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، شناسایی سود باعث افزایش فشار فروش در بازار شده است و خلاف این مسیر یعنی در زمان ورود قیمت‌‌‌‌‌ها به فاز اصلاحی، شناسایی کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حمایتی، میل به تقاضا برای سهام را افزایش داده است.
در این دوران نیز بازار با کمترین تنشهای خارجی مواجه بوده البته سایه تحریم بر سر بازار و تصمیمات معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران سنگینی کرده است. اما با وجود این موج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های رفت و برگشتی و مقطعی، بازی‌خوانی رفتار معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران طی این دوران کار سختی نبوده است . به این صورت که حتی میتوان گفت بورس همچنان جزو بازارهای سرمایه‌‌‌‌‌گذاری مهم محسوب میشود. اما بعد از اتفاقات سال ۹۹ وضعیت مذکور تاحدودی متفاوت پیش رفته است . بررسی رفتار معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران از تردیدی بزرگ پرده بر‌می‌‌دارد. این موضوع به بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌اعتمادی سرمایهگذاران بعد از اتفاقات منفی مرداد ۹۹ بازمی‌‌‌‌‌گردد.
در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازارسرمایه با اشاره به ریسکهای زمستانی و اثرات آن بر روند بازار سهام گفت: تعدد ریسکهای بازار سبب شده تا بورس از عمق تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری در میان معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران باز بماند. در این میان مواجه شدن با اتفاقات جدیدتر نیز بر فضای احتیاطی بازار سهام افزوده است. ریسکهای زمستانی تا اینجای کار سبب شده تا گزارش عملکرد ۹ ماهه بنگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی نیز عملا به حاشیه رانده شود. از این رو وزنی که معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران به ریسکهای زمستانی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند بیشتر از وزن محرک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مثبت است.
وضعیت غیر‌‌‌‌‌‌‌قابل پیش‌‌‌‌‌بینی
به عقیده فعالان بازار تشدید فشار فروش و خروج پول ۲۹۴میلیارد تومانی طی معاملات دیروز و تشکیل صفهای فروش به دنبال هراس سهامداران نسبت به تشدید ریسکهای غیراقتصادی بوده است که در نهایت شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سهام را به زیر کشید. دیروز معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران شاهد فرود آمدن ترکش تنشهای بین‌‌‌‌‌المللی در زمین بورس بودند. با توجه به اینکه چنین التهاباتی با شایعات و تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی نیز همراه است؛ وضعیت بازار را تحت‌‌‌‌‌‌‌تاثیر قرار میدهد. اما از سوی دیگر با توجه به اینکه «انتظارات » شکل جدیدی به خود گرفته است امکان تشکیل صفهای خرید با تاخیر نسبت به بازارهای موازی وجود دارد .
این در حالی است که با توجه به اینکه از لحاظ تحلیلی قیمت سهام در محدوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ارزندگی قرار دارند؛ این موضوع ریسک را برای بازار سهام افزایش میدهد و امکان دارد تا زمان همگرایی بورس با رقبایش، شاهد افت بیشتر قیمت‌‌‌‌‌ها باشیم. در چنین حالتی احتمال اینکه عرضه بر تقاضا غلبه کند ( با توجه به تداوم خروج پول حقیقی از نیمسال دوم ) وجود دارد. در صورتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌که هیجان عرضه و روند صعودی قیمت دلار و طلا ادامه یابد؛ این اپیدمی در بازار سهام میتواند حتی ریسک اصلاح بیشتر را برای بورس رقم بزند.
روز گذشته نیز سهام دلاری به سمت منفی تمایل نشان دادند . با این حال برخی از فعالان بازار نقش سهام دلاری را در تعیین مسیر کوتاهمدت مهم ارزیابی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند.
همان‌طور که اشاره شد شاخص کل بورس تهران از ابتدای زمستان افت بیش از۴ درصدی را تجربه کرد و بر این اساس از نگاه کارشناسان ریسکهای زمستانی با محوریت متغیرهای غیراقتصادی، به فشار فروش سهام موضوعیت جدی بخشیده است. این موضوع در کنار خروج ۶۳۰۸میلیارد تومانی پول سهامداران خرد طی این مدت باعث نگرانی از تشدید هیجان فروش شده است که تا حدود زیادی قابل درک و ملموس است. اما به نظر می‌رسد تنها نگرانی از تمرکز بورس بر ریسکهای قدیمی نیست. با توجه به اتفاقات روزهای اخیر و بازخورد سهامداران نسبت به آن میتوان دریافت که بازار با پایان ریسکهای زمستانی روبه‌رو نیست. در واقع برخی احتمالات در خصوص تنشهای بیشتر سبب شده تا بازار به سمت صفهای فروش رغبت بیشتری نشان دهد. برخی از کارشناسان کار بازار در این شرایط را سخت می‌‌‌پندارند و باور دارند که استراتژی احتیاطی درمیان سهامداران با قدرتی مضاعف دنبال خواهد شد. اما اگر ریسکهای کنونی در همین دایره محدوده شود و ریسک جدید دیگری به ریسک‌ها افزوده نشود؛ شاید صفهای فروش برچیده شوند و شاهد همگامی بورس با بازارهای موازی باشیم.
همین موضوع میتواند راه را برای صعود سهام هموار سازد. کما اینکه از منظر تحلیلی اکثر سهام در وضعیت متعادلی قرار دارند و می‌توانند توجه سرمایهگذاران را به خود جلب کنند. در غیر‌این‌صورت هیجان فروش به کل بازار سرایت خواهد کرد و انتظارات و الگوهای ارزندگی به داد بازار نخواهد رسید.
علاوه بر این موضوع سطوح نازل ارزش معاملات نیز بیانگر این است که بازار با روزهای اوج خود فاصله زیادی دارد. بنابراین نباید انتظار داشت در کوتاهمدت بتواند به سطوح بالای ماههای ابتدای سال بازگردد. یکی دیگر از موضوعات حائز اهمیت در روزهای گذشته به مباحث مدیریتی در سازمان بورس مرتبط میشود. اکنون علاوه بر استرس ریسکهای گوناگون و ریزش مداوم قیمت سهام یک ریسک دیگر نیز بر سر بازار آوار شده است.
