صنعت نساجی به‌عنوان یکی از صنایع دارای توسعه فراوان شناخته می‌شود، صنعتی که جدا از موضوع اشتغال، ارزش‌افزوده فراوانی نیز به دنبال دارد، به‌گونه‌ای که طیف گسترده‌ای از محصولات همچون ابریشم، پنبه، الیاف مصنوعی، فرش، موکت، پوشاک و... را شامل می‌شود. نکته جالب‌توجه اینکه، براساس تحقیقات انجام شده، صنعت نساجی قابلیت خلق ۹۰۰ درصد ارزش‌افزوده را دارد و از سوی دیگر دامنه گسترده این بخش سبب شده در این صنعت ظرفیت بسیار بالایی برای اشتغال و در نهایت درآمدزایی ایجاد شود.
صنعتی با کمترین هزینه در اشتغال‌زایی
ایجاد اشتغال یک نفر در صنعت نساجی، نسبت به دیگر صنایع بسیار ارزان‌تر است؛ در واقع طبق بررسی‌های انجام شده، هزینه اشتغال صنعت نساجی یک‌چهارم متوسط هزینه اشتغال در کل صنعت است، به‌گونه‌ای که در جهان با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیون دلاری امکان اشتغال برای ۵۰ هزار نفر در صنعت نساجی فراهم می‌شود.
البته این رقم در کشور ما بسیار کمتر بوده و مقاله‌های علمی متعددی پیرامون سرمایه‌گذاری در صنعت نساجی منتشر شده است. طبق این پژوهش‌ها، هزینه مورد نیاز برای اشتغال یک نفر در صنعت نساجی نزدیک به ۱۲۵ میلیون تومان است؛ همچنین به طور متوسط در کشور با ۳۰۰ میلیون تومان می‌توان یک کارگاه کوچک پوشاک راه‌اندازی کرد.
ترکیه با سرمایه‌گذاری در صنعت نساجی توانسته در دو دهه اخیر بیش از ۱۸ میلیارد دلار ارز آوری داشته باشدموضوع مهم دیگر آن است که بازار مصرف داخلی ۸۵ میلیون نفر و بازار ۴۰۰ میلیون نفری منطقه نیز فرصت بسیار عالی برای صنعت نساجی ایجاد کرده است و همسایه شمال غربی ایران یعنی ترکیه با سرمایه‌گذاری در این زمینه توانسته در دو دهه اخیر بیش از ۱۸ میلیارد دلار ارز آوری داشته باشد.
در ایران نزدیک به ۱۲۰ هزار واحد تولیدی فقط در صنایع پوشاک، چرم و کفش مشغول به فعالیتند و طبق آمارهای رسمی، حدود ۱۳ درصد از جمعیت شاغلان کشور یا به عبارتی رقمی نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر نیز در صنعت نساجی مشغول به فعالیت هستند.
البته با وجود چنین رقمی در اشتغال اما طبق آمارهای رسمی نزدیک به یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار کالا در صنعت نساجی به ایران وارد می‌شود و عجیب اینجاست که ۷۰۰ میلیون دلار آن به پوشاک اختصاص دارد، در حالی که می‌توان گفت ۵۰ درصد از ظرفیت صنعت نساجی ایران همچنان در خواب قرار دارد.
اکنون این پرسش مطرح است که چرا صنعت نساجی ایران با وجود داشتن نیروهای ماهر، واحدهای تولید توانمند و بازار بسیار جذاب منطقه‌ای همچنان لاک‌پشتی حرکت می‌کند؟ شاید بتوان گفت در یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم موفقیت جدی در صنعت نساجی، به قاچاق چند میلیارد دلاری در این حوزه ارتباط دارد؛ هر چند نمی‌توان تقلب در فروش یا به بیانی، فروش کالای ایرانی با نام محصول خارجی را نیز نادیده گرفت.
میزان قاچاق کالا در صنعت نساجی چقدر است؟
طبق آمارهای اعلامی از سوی «حمیدرضا دهقانی‌نیا» سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز میزان قاچاق پوشاک به ایران نزدیک به ۱.۵ میلیارد دلار است؛ البته «مجید نامی» نایب رئیس اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران رقم دقیق قاچاق در حوزه پوشاک را در نزدیک به ۳.۵ میلیارد دلار اعلام کرده و برای اثبات این رقم، تفاوتِ برآورد بزرگی بازار داخلی و میزان تولید را بیان می‌کند.
به گفته وی، میزان تولید حوزه پوشاک در داخل کشور ۵.۵ میلیارد دلار و میزان برآورد بزرگی این بازار ۹ میلیارد دلار است؛ با این تفاسیر رقم ۳.۵ میلیارددلاری باقی‌مانده قاچاق است. البته مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، این رقم را در تناقص با روش علمی «شکاف عرضه و تقاضا» بیان می‌کنند؛ البته به عقیده برخی از افراد، تولیدات جعلی یا همان زدن برچسب (لوگو) شرکت‌های مطرح خارجی از سوی برخی از کارگاه‌های زیر زمینی، سهم قابل توجهی در بازار پوشاک کشور دارد.
نامی: میزان تولید پوشاک ۵.۵ میلیارد دلار و میزان برآورد بزرگی این بازار ۹ میلیارد دلار است؛ با این تفاسیر رقم ۳.۵ میلیارددلاری باقی‌مانده قاچاق استالبته ارقام یادشده فقط به حوزه پوشاک اختصاص دارد؛ درصورتی‌که صنعت نساجی جامعیت فراوانی داشته و به دنبال آن نیز آمارهای قاچاق افزایش خواهد داشت. نکته جالب توجه این بوده که فقط با کنترل قاچاق می‌توان درصد شاغلان کشور را افزایش داد؛ در واقع اگر با یک برنامه‌ریزی درست، میزان قاچاق صنعت نساجی کشور کنترل شود، بیش از ۵۰۰ هزار شغل در این حوزه ایجاد خواهد شد. البته مبارزه با قاچاق در حوزه نساجی فقط به کنترل مرزها خلاصه نمی‌شود؛ بدون شک عدم فروش کالا در واحدهای صنفی و همچنین مقابله با عرضه پوشاک قاچاق در فضای مجازی، عنصر کلیدی خواهد بود.
جمع‌بندی
در نهایت باید گفت با ایجاد اشتغال برای نیم میلیون نفر، ظرفیت‌های پنهان صنعت نساجی کشور افزایش خواهد یافت و در نتیجه به سبب مازاد تولید، بازار ۴۰ میلیارددلاری منطقه در دسترس ایران قرار خواهد گرفت؛ امری که درآمدهای ارزی نیز به دنبال خواهد داشت.
طبق دورنمای ترسیمی صنعت نساجی، باید در سال ۲۰۲۵ بازار ۲۵ میلیاردی برای این صنعت کشور متصور بود اما به‌دلیل قاچاق و تقلب در تولید، این بازار سودآور همچنان مورد غفلت قرار گرفته است؛ بی‌تردید دستیابی با جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه پنجاه جهان طبق افق سال ۱۴۰۴ سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران، نیازمند تغییر نگاه به صنعت نساجی است.
