به گزارش ایران اکونومیست، چند سال پیش قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست درحالی در مجلس به تصویب رسید که فروردین‌ماه سال جاری آئین‌نامه این قانون در راستای رشد و تعالی کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در کانون خانواده اصلاح و ماده ۱۳ به آن الحاق شد؛ اصلاحیه‌ای که طبق آن، کودکان و نوجوانانی که به موجب حکم مرجع قضایی اعم از دادسرا یا دادگاه جهت نگهداری به بهزیستی سپرده شده‌اند، باید برای مراقبت موقت به خانواده‌های داوطلب سپرده شوند و در این راستا نیز از ظرفیت مؤسسات مراقبت خانواده محور که نوعی مؤسسه خیریه جدید هستند جهت شناسایی خانواده داوطلب، احراز صلاحیت آنها و نظارت بر وضعیت طفل و نوجوان در خانواده بهره‌گیری می‌شود.
باتوجه به اینکه در گذشته مراقبت از کودکان به موجبات دستورالعمل‌های داخلی برعهده سازمان بهزیستی بود، اکنون به موجب شیوه‌نامه‌ای جدید که در مرجع ملی حقوق کودک به تصویب رسیده، با استانداردهای حقوق کودک و مصالح عالیه اطفال انطباق می‌یابد و همچنین مقرر شد موسساتی جدید شکل گیرد که الگوی مراقبت آنها از کودکان به روش خانواده‌محور باشد. نکته دیگر این است که خانواده‌های شایسته امکان نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست را خواهند داشت و شرایط دشوار فرزندخواندگی بر این فرآیند حاکم نیست.
چندی پیش نیز سیدعلی کاظمی- دبیر مرجع ملی حقوق کودک با بیان اینکه کودکان باید در آغوش خانواده رشد کنند و رشد آنها در فضای غیرخانوادگی کودکان را دچار اختلال دلبستگی ناایمن، اختلالهای عاطفی، افسردگی و سایر اختلالات و بیماریهای روحی و روانی می‌کند، به دیگر مزایای نگهداری از کودکان فاقد سرپرست در خانواده‌های شایسته اشاره کرده بود و به ایران اکونومیست گفته بود: در بهترین مراکز هم تامین نیروی کافی برای مراقبت از کودکان همواره یک چالش اساسی است. بنابراین تعداد مادریاران و مربیان از تعداد مورد نیاز برای کودکان کمتر است، از همین رو مادریاران نمی‌توانند تمامی نیازهای عاطفی و روانی کودکان را تامین کنند. فاصله کم شیفتها در برخی مؤسسات، ساعت کاری بالا و فرسودگی شغلی بالای این افراد را هم باید به این فهرست اضافه کرد. افزون بر این کودکان در مراکز دلبستگی‌هایی به مدیران، مادریاران، مربیان، بازدیدکنندگان و همیاران پیدا می‌کنند و نگهداری در مؤسسه به معنای عدم دلبستگی نیست، به معنای تشتت دلبستگی، بی‌ثباتی در طرح‌واره‌های عاطفی کودکان می‌شود.
چندی پیش اما، فاطمه ارزانیان ضمن اعلام خبر ابلاغ شیوه‌نامه آیین‌نامه اجرایی این قانون و با بیان اینکه با این شیوه‌نامه، موسسات و مراکز نگهداری از کودکان به جای اقامتگاه دائمی به معبری برای واگذاری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به «خانواده‌های متقاضی میزبانی این کودکان» تبدیل خواهند شد، نیز به ایران اکونومیست گفت: به موجب این اصلاحیه کودکان و نوجوانانی که بر اساس حکم مرجع قضایی اعم از دادسرا یا دادگاه جهت نگهداری به بهزیستی سپرده شده‌اند، برای مراقبت موقت به خانواده‌های داوطلب سپرده می‌شوند. در این راستا از ظرفیت مؤسسات مراقبت خانواده‌محور که نوعی مؤسسه خیریه با رویکرد جدید هستند، هم جهت شناسایی خانواده داوطلب و نظارت بر وضعیت طفل و نوجوان در آغوش گرم خانواده بهره‌گیری می‌شود.
در همین راستا سازمان بهزیستی به خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی که چه به صورت دائم و چه به صورت موقت متقاضی نگهداری از فرزندان بی‌سرپرست و بدسرپرست هستند، اقدام به ارائه آموزش‌هایی رایگان به خانواده‌های میزبان، کودکان، تیم مراقبتی و موسسات خانواده محور کرده است که ادارات بهزیستی استان‌ها، موسسات خانواده‌محور دارای مجوز از سازمان، مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی ارائه‌دهنده خدمات فرزندخواندگی و سایر مراکزی که مجوز برگزاری دوره آموزشی را دارند و از دفتر تخصصی بهزیستی کشور مجوز آموزش دوره‌های خاص را دریافت می‌کنند، از برگزارکنندگان این دوره‌ها هستند.
براین اساس مراکز برگزارکننده دوره‌های آموزشی موظفند ضمن تهیه بانک اطلاعاتی از گواهینامه‌های آموزشی صادر شده برای تیم اجرایی موسسه و خانواده‌های میزبان و ارائه آن به سازمان بهزیستی، بلافاصله پس از اتمام هر دوره به شرکت‌کنندگانی که در آزمون آن دوره موفق شده‌اند، گواهینامه آموزشی را بر اساس الگوی پیوست ارائه دهند و این گواهینامه نیز باید در پرونده خانواده میزبان ثبت شود و تا زمان عدم ثبت گذراندن موفق این دوره، اعطای میزبانی فرزندان به خانواده غیرقانونی است.
براساس اعلام سازمان بهزیستی، این آموزش‌ها شامل آموزش‌های روانشناسی، حقوقی و بهداشت، سلامتی و ایمنی، مراحل رشد کودک و نوجوان، آشنایی با اختلالات شایع رفتاری و عاطفی کودک و نوجوان و چگونگی مواجهه با آن، آشنایی با مسائل مربوط به بلوغ (خانواده میزبان نوجوان)، مهارت‌های ارتباطی با کودک و نوجوان، آموزش‌های حقوق کودک و قوانین و مقررات مربوط به مراقبت از کودک و نوجوان، بهداشت و ایمنی کودک و نوجوان، آشنایی با علائم بیماریهای عفونی شایع رده‌های سنی کودک و نوجوان، کمک‌های اولیه و فوریت‌های پزشکی در رابطه با حوادث و بیماریهای کودک و نوجوان، روش‌ها و مهارت‌های مراقبت جسمی، روانی و اجتماعی از کودک و نوجوان در سنین مختلف است و خودمراقبتی جسمی و روانی، آشنایی با حقوق فردی و تکالیف شرعی در خانواده میزبان متناسب با سن و جنسیت و مهارت‌های ارتباطی نیز از آموزش‌های ویژه کودک است.
فاطمه ارزانیان معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، می‌گوید: فعلا درخصوص واگذاری فرزندان بی‌سرپرست یا بدسرپرستِ مشمول آئین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به خانواده‌های میزبان (متقاضیان فرزندخواندگی موقت)، در مرحله آموزش هستیم، اما از نیمه دوم دی‌ماه میهمانی فرزندان در کانون گرم خانواده‌های استان تهران آغاز خواهد شد.
وی با بیان اینکه قطعا مسیر برای فرزندخواندگی میزبان (فرزندخواندگی موقت) کوتاه‌تر است، گفت: برای طرح میزبان از ظرفیت پزشکان و روانشناسان معتمد بهزیستی کمک می‌گیریم؛ نیازی به طی کردن پروسه پزشکی قانونی نیست و فرآیند اخذ حکم قضایی و رفتن به دادسرا و دادگاه وجود ندارد.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران افزود: استقبال خانواده‌های نوع‌دوست، رئوف و پیشتاز در کار خیر، زیاد است و انتظار می‌رود که خانواده‌های متقاضی در صورت توانمندی برای نگهداری فرزندان بالای ۶ سال اعلام آمادگی کنند. غالبا طی دیدارهایی که با فرزندان بالای ۶ سال داریم، این فرزندان خواسته خود را جهت داشتن خانواده و خروج از زندگی گروهی مطرح می‌کنند.
ارزانیان تاکید کرد: درحالیکه حدود ۱۵۰۰ فرزند در کل خانه‌های نگهداری استان تهران حضور دارند، ۱۴۲ فرزند در سه شیرخوارگاه هستند. بنابراین تعداد فرزندان زیر ۶ سال نسبت به متقاضیان این رده سنی محدود است.
وی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۲۰۰۰ خانواده پشت نوبت دریافت خدمات هستند که بسته به جنسیت و سن فرزند زمان آن متفاوت است. به گونه‌ای که اگر فرزند پسر بخواهند، کمتر از ۴۵ روز از زمان ثبت‌نام، کودک را تحویل می‌گیرند اما غالبا درخواست‌ها برای فرزند دختر زیر پنج سال است که همین موضوع موجب طولانی شدن مدت زمان انتظار می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص شناسنامه این کودکان نیز بیان کرد: همه فرزندانی که با حکم قضایی به بهزیستی سپرده می‌شوند؛ چه در خانه‌های موقت دولتی چه در خانه‌های غیردولتی باید بیمه درمانی، حوادث و مسئولیت مدنی شوند. بنابراین برای انجام بیمه‌ها و ثبت‌نام در مدرسه و... وجود شناسنامه ضرورت دارد، لذا همه خانه‌ها جهت اخذ شناسنامه برای فرزندان خود اقدام کرده‌اند.
ارزانیان در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: امسال حدود ۲۰ فرزند معلول یا نیازمند درمان به خانواده‌های تهرانی معرفی شده‌اند و تمام این واگذاری‌ها دائمی بوده است.
