در ماه‌های اخیر بحث آزادسازی واردات لوازم خانگی مطرح شده که در سال‌های اخیر مخالفان و موافقانی داشت و حالا هم به نظر می‌رسد این موضوع به مذاق تولیدکنندگان خوش نیامده و آنها معتقدند وقتی هنوز برای تخصیص ارز، مباحث گمرکی و غیره با مشکل روبه‌رو هستند و بخش اعظمی از توان تولیدکننده به رایزنی و بروکراسی اداری و تلاش برای تامین ارز صرف می‌شود، نمی‌توانند رقابت عادلانه‌ای با محصولات خارجی داشته باشند.
طبق مصوبه اولیه شورای هماهنگی سران سه قوه در سال ۱۳۹۷ و تمدید آن، ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه داشت، اما این تصمیم تاکنون به صورت سالانه تمدید شده است.
با این حال اخیرا وزیر صمت موافقت خود را با لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی اعلام کرده و گفته که وقتی ناترازی در ابعاد کیفی، کمی و تنوع برطرف می‌شود، دلیلی برای محدودیت واردات وجود ندارد. او همچنین تاکید کرده که محدودیت واردات معمولا برای فراهم کردن فرصت برای تولیدکنندگان داخلی اعمال می‌شود، اما در حال حاضر نباید محدودیتی برای واردات لوازم خانگی وجود داشته باشد. البته این موضوع نیازمند زمینه‌هایی است و باید به سمت بازارسازی و ایجاد بازارهای رقابت کامل حرکت کنیم. در بازار رقابتی کامل نیازی به اعمال محدودیت‌های فیزیکی وجود ندارد. هر چند صحبت‌های وزیر صمت درباره لغو ممنوعیت واردات لوازم خانگی هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. اما به نظر می‌رسد حداقل بخشی از تولیدکنندگان با این تصمیم موافق نیستند.
در این رابطه جمشیدی - تولیدکننده لوازم خانگی - در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه آزادسازی واردات در شرایط فعلی به تولید داخل ضربه می‌زند، تصریح کرد: درشرایطی که تولیدکننده هنوز برای تامین ابتدایی‌ترین نیازهای خود با مشکل روبه‌رو است، چطور می‌تواند با برندهای مطرح خارجی رقابت کند. از طرف دیگر تولیدکنندگان برای تامین ارز مواد اولیه خود نیز با مشکل روبه‌رو هستند و مشخص نیست که چطور قرار است جنس خارجی، حاضر و آماده وارد بازار شود.
وی با بیان اینکه اگر تولیدکننده بتواند به موقع محصول خود را تولید و عرضه کند، می‌تواند با خیال راحت روی توسعه، تکنولوژی، نوآوری و طراحی مدرن تمرکز و محصولات به‌روز و هوشمند روانه بازار کند، تصریح کرد: در این شرایط تولیدکنندگان از حضور برندهای خارجی در بازار واهمه‌ای نخواهند داشت. برای مثال در حال حاضر در حوزه محصولات لوازم خانگی برودتی، پنج یا شش شرکت مختلف سرمایه‌گذاری مفیدی در این حوزه انجام داده‌اند؛ برعکس تکنولوژی و نوآوری صنعت خودروسازی مربوط به دو دهه قبل است.
جمشیدی با بیان اینکه در حوزه لوازم خانگی برودتی توانسته‌ایم با تکنولوژی روز حرکت کنیم، گفت: اما وقتی هنوز برای تخصیص ارز و مباحث گمرکی و ... با مشکل روبه‌رو هستیم و بخش اعظمی از توان تولیدکننده به رایزنی و بروکراسی اداری و تلاش برای تامین ارز صرف می‌شود، نمی‌توانیم رقابت عادلانه‌ای با محصولات خارجی داشته باشیم.
وی افزود: وقتی کشور بر مدار توسعه صنعتی و رشد در میزان تولید قرار می‌گیرد، نباید با برخی تصمیمات غیرکارشناسی و شتاب‌زده روند رشد و توسعه مختل و با چالش مواجه شود. در هیچ جای دنیا چنین رویه‌ها و تصمیماتی را پیش نمی‌گیرند و موانع بزرگ پیش پای تولیدکنندگان قرار نمی‌دهند.
هر زمان مشکل تولید کننده حل شد، بحث آزادسازی مطرح شود
سید سعید رضوانی - یک تولیدکننده دیگر لوازم خانگی - نیز با بیان اینکه تصمیمات و بخش‌نامه‌های خلق‌الساعه وزارت صمت تولیدکنندگان لوازم خانگی را سردرگم کرده، اظهار کرد: این تصمیمات نه تنها مشکلات متعددی برای تولیدکنندگان به‌وجود آورده، بلکه برخلاف اظهارات مقام معظم رهبری و در جهت جلوگیری از رشد تولید داخل است. البته این تصمیمات فقط به وزارت صمت محدود نمی‌شود، بلکه ما در وزرات نیرو، گمرک و غیره هم با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه در بحث آزادسازی واردات توجهی به تولیدکننده و مشکلات آنها نمی‌شود، ادامه داد: در شرایطی صحبت از باز شدن درهای واردات است که تولیدکنندگان برای تهیه مواد اولیه خود با مشکل روبه رو هستند. بنابراین هر وقت مشکلات تامین و تخصیص ارز به تولیدکننده حل شد و توانستیم مواد اولیه را به‌راحتی تهیه و کالای نهایی را تولید کنیم، می‌توان بحث آزادسازی واردات را مطرح کرد.
رضوانی با اشاره به اینکه مبنای تخصیص ارز به تولیدکننده در کشور ما توسعه و رشد تولید نیست، گفت: تولیدکننده برای دریافت ارز باید در صف قرار گیرد و همین تاخیرها، روند تولید را دچار عقب افتادگی می‌کند و در برخی موارد تولیدکننده مجبور به ابطال سفارش خود می‌شود. از طرف دیگر تولیدکنندگان در حال حاضر به علت کمبود نقدینگی و عدم‌تامین ارز، به ناچار مواد اولیه خود را از بازار آزاد تهیه می‌کنند و همین امر موجب شده تا تولید کاهش پیدا کند. وزارت صمت هم از جزئیات مشکلات تولیدکننده به خوبی آگاه است.
موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
به طور کلی در این سال‌ها آزاد شدن واردات لوازم خانگی با موافقت‌ها و مخالفت‌هایی مواجه بوده است. موافقان آزاد شدن واردات لوازم خانگی معتقدند این ممنوعیت‌ها باعث محدود شدن انتخاب مصرف کننده شده و به عبارت دقیق‌تر حق مصرف‌کنندگان در این‌گونه تصمیمات نادیده گرفته شده است. همچنین نبود رقابت بین تولیدکنندگان داخلی با خارجی‌ها در آینده منجر به انحصار در صنعت لوازم خانگی و شبیه شدن این صنعت به وضعیت صنعت خودرو می شود و کالاهای ایرانی رشد و بهبود کیفیت لازم را نخواهند داشت.
موافقان آزاد شدن واردات لوازم خانگی می‌گویند این قانون حقوق مصرف‌کننده را در نظر نگرفته، اما مخالفان معتقدند تولیدکنندگان ایرانی شرایط برابر با تولیدکنندگان خارجی ندارند که بتوانند با آنها رقابت کنند. اما در مقابل، مخالفان آزاد شدن واردات لوازم خانگی معتقدند تجربیات کشورهای دیگر نشان می‌دهد که برای به بلوغ رسیدن یک صنعت باید حداقل چند سال و تا زمانی که تولید داخل به نقطه رقابت برسد، از صنایع حمایت کرد. آنها همچنین می‌گویند برای رقابت تولیدکنندگان داخلی با خارجی‌ها، باید شرایط برابر در زمینه تامین مالی ارزان، تامین مناسب مواد اولیه و غیره فراهم شود. اما الان این شرایط برای داخلی‌ها وجود ندارد. نکته دیگر این است که مخالفان واردات معتقدند، واردات محصول نهایی عمق تولید داخل را کاهش می‌دهد و واردات حتما باید همراه با انتقال فناوری باشد تا به ارتقای وضعیت تولید در کشور کمک کند.
