با توجه به افزایش قیمت خیار، گوجه فرنگی، پیاز و غیره با سر رسیدن فصل زمستان، وزارت جهاد کشاورزی مانند همیشه برای حل مشکل به اعمال محدودیت ناگهانی بر صادرات روی آورده است؛ موضوعی که تبعات جدی برای صادرکنندگان و بازارهای صادراتی کشور به دنبال دارد، اما با وجود هشدارهای فراوان، دولت این رویه تکراری را تغییر نمی‌دهد.
نوسان قیمت برخی محصولات کشاورزی در ماه‌های مختلف سال و بعد هم اعمال محدودیت‌های صادراتی، مشکلی است که هر سال تکرار می‌شود و وزارت جهاد کشاورزی هم تاکنون به دنبال راه حل مشخصی نرفته است.
برای مثال در زمستان خیار، گوجه فرنگی و برخی دیگر از محصولات کشاورزی کمتر است، ممکن است این کمبود با صادرات محصول تشدید شود و قیمت‌ها نوسان بیشتری را تجربه کنند. در حال حاضر هم همین وضعیت رخ داده و در سطح خرده‌فروشی‌ها قیمت هر کیلو خیارو گوجه به بیش از ۴۰ هزار تومان و پیاز بیش از ۲۰ هزار تومان است.
اخیرا هم رئیس اتحادیه بارفروشان تهران به ایسنا گفته که در حال شاهد صادرات بی‌رویه پیاز به کشورهای همسایه هستیم و اگر این صادرات ادامه‌دار شود قطعا امسال با مشکلاتی در تامین پیاز مواجه خواهیم شد.
طبق گفته‌های او علت این وضعیت این است که برنامه‌ای برای کاشت وجود ندارد و حتی برای صادرات هم برنامه‌ریزی‌های درستی صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که اگر برای تولید برنامه‌ریزی شود، در توزیع هم مشکلی ایجاد نخواهد شد. وزارت جهاد هم باید به این موضوع ورود کند و تا زمانی که الگوی کشت اجرایی نشود، همین آش و همین کاسه است.
اما به‌رغم مخالفت‌های صدرکنندگان با ممنوعیت‌های مقطعی، به دلیل این شرایط روز گذشته گمرک طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بر اساس مصوبات ستاد تنظیم بازار و نظر وزارت جهاد کشاورزی به زودی برای صادرات پیاز و گوجه فرنگی محدودیت‌هایی اعلام می‌شود.
تبعات ممنوعیت‌های یکباره صادرات
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که در سال‌های اخیر همواره محدودیت‌های یکباره برای صادرات مورد انتقاد تولیدکنندگان و صادرکنندگان بوده، چراکه اگر صادرکننده نتواند به تعهد خود عمل کند اعتماد طرف خارجی از بین می‌رود. از طرف دیگر غیبت مقطعی در بازارهای صادراتی باعث می‌شود رقبا جای غایبان را در بازار بگیرند و به دست آوردن دوباره بازارهای صادراتی هم کار راحتی نیست.
این در حالی است که دسترسی آسان به بازار کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان، کشورهای جنوبی خلیج فارس و غیره از جمله مزیت‌های ایران برای صادرات است، اما به دلیل موانع صادراتی امکان استفاده مناسب از این ظرفیت‌ها وجود ندارد.
به دلیل همین شرایط فعالان کشاورزی بارها تاکید کرده‌اند که بخش کشاورزی از صدور بخشنامههای خلق‌الساعه، ممنوعیت و محدودیت‌های صادراتی یکباره به شدت آسیب می‌بیند. به‌ویژه باید این نکته را نیز در نظر گرفت که تولید محصولات کشاورزی از زمان آغاز کشت تا برداشت محصول ممکن است بین چهار تا 9 ماه زمان ببرد. بنابراین تغییر مداوم در سیاست‌های حوزه کشاورزی، تبعات زیادی برای برای تولیدکنندگان به دنبال دارد.
با این حال به نظر می‌رسد این چرخه تکراری راه حل پیچیده‌ای ندارد. اگر وزارت جهاد کشاورزی میزان تولید و مصرف این کالاها را در فصول مختلف مشخص کند، کشاورزان هم می‌توانند برای تولید و صادراتشان برنامه‌ریزی کنند و بخشنامههای خلق‌الساعه هم به حداقل خواهد رسید.
اما این موضوع از آن جایی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که در نیمه اول سال جاری بیشترین صادرات از بین گروه‌های مختلف محصولات کشاورزی مربوط به میوه و تره‌بار بوده است.
در اصل در نیمه نخست امسال یک میلیارد و ۵۵۸ میلیون دلار محصولات کشاورزی شامل میوه و تره‌بار؛ خشکبار؛ محصولات حیوانی و صنایع وابسته؛ گل و گیاه دارویی، خوراکی، زینتی و صنعتی از کشور صادر شده که سهم آن از کل صادرات غیرنفتی کشور حدود ۶.۵ درصد است.
از کل صادرات بخش کشاورزی، دو میلیون و ۱۱۸ هزار تن میوه و تره‌بار به ارزش ۷۳۷ میلیون دلار از کشور صادر شده که به لحاظ ارزشی ۳.۱ کل صادرات غیرنفتی کشور را در نیمه اول امسال به خود اختصاص داده است. البته صادرات میوه و تره‌بار در این مدت نسبت به شش ماهه اول سال قبل به لحاظ وزنی ۱۲ درصد کاهش و به لحاظ ارزشی ۹ درصد افزایش داسته است.
