بازار سهام مدت طولانی است که گرفتار رکود شده و پشت پرده آن از دلایل مختلفی حکایت می‌کند. در روز یکشنبه مانند روز‌ها و هفته‌های قبل معاملاتی، تالار شیشه‌ای با رکود سنگینی مواجه بود. تب سرد تقاضا در حالی جریان داد‌وستدها را درگیر کرده که در روزهای اخیر کاهش قیمت در اغلب نمادها به شکل جدی مطرح بوده است.
بررسی روند معاملات دیروز، کم‌رمقی تقاضا را به طور واضح به رخ می‌کشد. برخی از صاحب‌نظران بورسی معتقدند تداوم وضعیت رکودی حاکم بر بورس تهران ناشی از وجود تنش‌های منطقه‌ای و اثرات منفی آن در بازارهای جهانی است که به دلیل پیشروی جنگ در غزه به اوج رسیده؛ این در حالی است که با استناد به اظهارات کارشناسان سیاسی و اخبار بین‌المللی، احتمال تداوم درگیری‌ها همچنان به قوت خود باقی است. با اینکه اهم بازارهای دارایی متاثر از تنش‌های بین‌المللی، با نوسانات غیر‌قابل‌پیش‌بینی روبه‌رو شده‌اند اما بازار سهام طی یک هفته گذشته در مقایسه با بازارهای رقیب عملکرد عجیب‌و‌غریب و نامطلوبی به نمایش گذاشته است. بررسی‌های آماری حاکی از آن است که به محض آغاز جنگ تا روز گذشته، شاخص کل بورس ۲.۴۷درصد کاهش ارتفاع داده است و اکنون در کف کانال ۲میلیون واحد قرار دارد.
دقیقا از یکشنبه هفته قبل تا روز گذشته مبلغی در حدود ۲هزار و ۷۸۰میلیارد تومان از بورس و فرابورس خارج شده است. البته از سرعت خروج پول در روزهای قبل به مرور کاسته شده، اما روند نزولی بازار سهام باعث شده این بازار به یکی از ناامن‌ترین پناهگاه‌های ریالی تبدیل شده و همان جذابیت‌های سطحی اندک خود را از دست بدهد. با ورود نماگرهای سهامی به محدوده‌های حساس روانی، تحلیل‌های مختلفی از سوی کارشناسان بازار مذکور ارائه شده است. با وجود اینکه از شهریور، بورس تهران وارد سراشیبی سقوط شده و علاوه بر افت شاخص، ارزش معاملات کم و نبود نقدینگی بر ناامیدی‌های این بازار طنین انداخته است، اما برخی از سناریوها وضعیت کنونی بازار سهام را برای کسب بازدهی در میان‌مدت مساعد می‌پندارند.
اما این خوش‌بینی تا چه میزان می‌تواند واقعی و قابل‌لمس باشد؟ به عبارتی سرمایهگذاران عادی که در تابستان و هفته‌های ماقبل آن اقدام به خرید سهام کرده بودند، با متزلزل شدن وضعیت بازارها در صف فروش مجدد سهام و شناسایی احتمالی زیان از بورس قرار گرفتند. این مساله خود به عاملی مهم در پیشروی رکود عمیق و ناامیدی بازیگران خرد مبدل شده است. اما از جهتی دیگر با توجه به اینکه زمینه خروج سرمایهگذاران کوتاه‌مدت یا به‌اصطلاح «نوسان‌گیرها» را فراهم می‌کند، می‌تواند در جهت تقویت پختگی رفتار معامله‌گران میانبری برای عبور از رفتارهای هیجانی مزایایی داشته باشد. اما اگر از حواشی سیاسی و اخبار جنگ در هفته گذشته بگذریم، ملاحظه می‌کنیم ریشه اصلی عدم‌تقاضا در بسیاری از نمادهای بورس و فرابورس، به‌رغم قابل‌توجه بودن قیمت‌های نفت و کامودیتی‌ها (در تابستان)، به مواردی بازمی‌گردد که طی سالیان متمادی بر روند بازار سهام و ورود و خروج پول اثرگذار بوده است.
به همین دلیل است که ترس ناشی از سرعت گرفتن رکود و عدم‌اطمینان نسبت به چشم‌‌‌‌‌انداز اقتصادی کشور و حتی اقتصاد جهانی سبب شده است موج جدیدی از بی‌اعتمادی را مشاهده کنیم. این در حالی است که تا قبل از جنگ جدید، حرکت نرخ‌های جهانی به سمت مدار صعودی آغاز شده بود، به طوری که برخی گمانه‌زنی‌ها روند فوق را سبب رشد بورس کامودیتی‌محور تهران می‌دانست.
وضعیت متفاوت سهامداران
گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه نشان می‌دهد همزمان با کاهش خوش‌بینی‌ها نسبت به افزایش آهنگ رشد نماگرها، بازار سهام نسبت به بازارهای دیگر بیشتر در معرض فشار ناشی از وقوع رکود جهانی قرار دارد؛ امری که موجب بی‌اعتمادی و خروج پول مستمر خواهد شد. در همین رابطه حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه، گفت: با وجود کاهش غیرمنتظره رشد سرعت قیمت‌ها در بازار سهام و احتمال تسهیل خروج پول، نباید انتظار داشت بازار مذکور در کوتاه‌مدت به روند تعادلی بازگردد. فعالان اقتصادی تا دو هفته پیش تصور نمی‌کردند اندک روزنه‌های رشد بورس با آغاز جنگ کور شود. این شرایط در حالی است که هیچ نشانه‌‌ای وجود ندارد که طرفین جنگ بر سر توافق برای پایان جنگ آماده باشند. شرایط سختی که این موضوع به بازارها تحمیل کرده بیانگر یک وضعیت فوق‌العاده در تالار شیشه‌ای است. در این بین ماجرای دخالت سیاستگذار در کنترل بازارها نیز مساله را پیچیده‌‌تر کرده است.
بنابراین با وجود اینکه برخی اظهارنظرها بر این پایه هستند که تحولات منطقه‌ای اثری بر بازارهای داخلی ندارند اما شواهد گویای حقیقتی دیگر است و به‌وضوح شاهد اثرگذاری این تنش‌ها بر روند ورود و خروج پول در بازارهای مختلف هستیم. تهدید بازار سهام توسط «ریسکی سیستماتیک» یک سیگنال مشخص در بردارد و آن این است که «سرمایهگذاران کوتاه‌مدت» به‌زودی از بازار خارج خواهند شد. این دسته از سهامداران علاقه‌ای به ارزندگی قیمت‌ها ندارند، از این‌رو به‌زودی از این جمع جدا خواهند شد. وضعیت جدید می‌تواند عرصه را برای خرید فراهم کند، اما به دلیل نامشخص بودن زمان اتمام جنگ، همه بازارها در بلاتکلیفی بزرگی به سر می‌برند. به گفته این کارشناس، احتیاط سرمایهگذاران برای ورود به بازار سهام افزایش یافته است.
استراتژی نگهداری سهام در روزهای اخیر حتی از سوی حقوقی‌ها با تردید مواجه شده است. اما به نظر می‌رسد انتشار کامل گزارش ۶ماهه شرکت‌ها اندکی از تردیدهای کنونی بکاهد. در این میان آنچه اهمیت دارد این است که سرمایهگذاران حرفه‌ای قدر مسلم از شرایط به‌وجودآمده به نفع خودشان استفاده می‌کنند. تفاوت عمده سهامداران حرفه‌ای و نابلد نیز به همین امر بازمی‌گردد. بنابراین نباید بر از دست رفتن سطوح بیشتر تاکید کرد. شاخص‌های سودآوری برای سرمایهگذاران در محدوده جذابی قرار دارد و با فروکش کردن هیجانات منفی جنگ می‌توان امیدواری بیشتری برای ورود پول داشت.
