به گزارش ایران اکونومیست، انجمن صنفی شرکت‌های حمل ونقل ریلی و خدمات وابسته شاخص‌های مهم این صنعت را در بازه سه ماهه نخست سال ۱۴۰۲ با مدت مشابه سه سال گذشته و همچنین سه فصل پیش مقایسه کرده است.
این گزارش نشان می‌دهد متوسط بهره‌وری ماهیانه واگن‌های باری در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۲ افت پنج درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ داشته است. در همین مدت سرعت بازرگانی واگن‌های باری با افت ۵.۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ به عدد ۲۳.۳ کیلومتر بر ساعت رسیده است.
از طرفی هر دو این شاخص‌ها در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۲ نسبت به سه ماهه چهارم سال ۱۴۰۱ تغییر محسوسی نداشته و تقریبا ثابت باقی مانده‌اند. همچنین تن-کیلومتر بار ترانزیتی ریلی در ۳ ماهه نخست سال ۱۴۰۲ افت ۱.۶۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سالهای ۱۴۰۱ و افت ۴.۶۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ داشته است.
متوسط بهره‌وری ماهیانه واگن‌های مسافری در سه ماهه اول سال ۱۳۹۹ به‌دلیل محدودیت‌های ایجادشده ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا به شدت کاهش یافت و به حدود ۹۰ هزار نفرکیلومتر به ازای هر واگن مسافری رسید. به تدریج و با رفع این محدودیت‌ها، این شاخص در مدت مشابه سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ بهبود پیدا کرد. در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۲ این شاخص با رسیدن به عدد ۷۸۳ هزار نفرکیلومتر به ازای هر واگن مسافری، رشد ۱۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ داشته است.
در فروردین ماه سال ۱۳۹۹ از مجموع ۹۵۴ دستگاه لکوموتیو کشور، ۵۸۳ دستگاه آماده‌به‌کار بوده است. در خرداد ماه سال ۱۴۰۲ نیز از مجموع ۹۹۱ دستگاه لکوموتیو، ۵۳۰ دستگاه آماده‌به‌کار بوده است. به‌عبارتی هرچند در این بازه زمانی ۳۷ دستگاه لکوموتیو جدید به شبکه ریلی اضافه شده اما در مقابل ۹۰ دستگاه لکوموتیو، سرد و از مدار خدمت خارج شده است.
کاهش تعداد لکوموتیو گرم موجود در شبکه ریلی کشور
این داده‌های آماری گویای یک واقعیت است: اینکه در بازه ۸۸ سالهای که از زمان بهره‌برداری راه‌آهن سراسری ایران می‌گذرد، هر سال تقریبا ۱۱ لکوموتیو به ناوگان ریلی کشور اضافه شده اما کاهش آماده‌به‌کاری ناوگان لکوموتیو کشور صرفا طی یک بازه زمانی حدود سه ساله از آغاز ۱۳۹۹ تا اوایل ۱۴۰۲، به‌اندازه هشت سال از تاریخ راه‌آهن کشور بوده است.
با وجود هشدارهای مکرر این انجمن درباره کاهش تعداد لکوموتیو گرم موجود در شبکه ریلی کشور، شاهد ادامه این روند هستیم که از یک سو بر منافع بخش خصوصی فعال در بخش ریلی تاثیر قابل توجهی گذاشته و از سوی دیگر، انگیزه سرمایه‌گذاری جدید را در این بخش زیربنایی اقتصاد از میان برده است. بالتبع، این آسیب‌ها باعث می‌شود در ماه‌های پیش‌رو، تولید کالاهای استراتژیک معدنی، فولادی و امثال آن‌ها که در شرایط تحریم ظالمانه نقش جایگزین نفت را دارند، با افت قابل ملاحظه همراه باشد.
انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی دو پیشنهاد کوتاه‌مدت و بلندمدت برای خروج از این وضعیت ارائه کرده است: پیشنهاد کوتاه‌مدت اینکه راه‌آهن با انعقاد قرارداد سه‌جانبه بین شرکت‌های خصوصی حمل‌ونقل ریلی (مالکان واگن)، شرکت‌های خصوصی مالک لکوموتیو و خود شرکت راه‌آهن به‌عنوان مالک شبکه ریلی کشور موافقت کند تا سهم لکوموتیو خصوصی از کرایه حمل بار پس از وصول از سوی شرکت‌های واگن‌دار، به‌طور مستقیم و فوری و نه با وساطت زمان‌بر راه‌آهن، به مالکان لکوموتیو خصوصی پرداخت شود.
برای حل بلندمدت مشکل کمبود لکوموتیو و افزایش توان حمل‌ونقل بار و مسافر نیز پیشنهاد کرده تا راه‌آهن، مطابق وظایف قانونی خود که در آیین‌نامه تعیین سهم بهینه بخش‌های دولتی و غیردولتی تصریح شده است، مالکیت لکوموتیوهای دولتی اعم از آماده‌به‌کار و زمین‌گیر را به متقاضیان خصوصی واگذار کند. برخی از صاحبان عمده بار از جمله معادن و فولادسازان بزرگ متقاضی خرید این ناوگان بوده‌اند.
در صورت عمل به این ایده، ناوگان زمین‌گیر در مدت کوتاهی با منابع بخش خصوصی راه‌اندازی و به مدار خدمت بازگردانده می‌شود و علاوه بر تامین منافع بخش خصوصی ریلی، هم‌زمان، هم راه‌آهن دولتی درآمد بسیار خوبی به‌خاطر استفاده بیشتر از شبکه کسب می‌کند و هم صنایع بزرگ، ده‌ها برابر درآمد مستقیمی که برای بخش ریلی خصوصی و دولتی به‌دست می‌آید، درآمد غیرمستقیم کسب خواهند کرد.
