اوپک در دو راهی مقابله با نفت شیل و تقویت قیمت

 روزنامه انگلیسی گاردین طی گزارشی نوشت: رانندگان خودرو، خلبانها و فعالان صنعتی از هزینه های پایین انرژی و آمریکا نیز از کاهش وابستگی به نفت خاورمیانه لذت می برند و اوپک در تلاش برای بازگرداندن قدرت خود در اقتصاد جهان است.

طی یک هفته آشفتگی در بازارهای سهام جهان، بخش انرژی شاهد رویدادی بود که می تواند پیامدهای بزرگتری را در پی داشته باشد. کشورهای تولید کننده نفت آمریکا و اوپک برای در دست گرفتن قدرت، رو در روی هم قرار گرفته اند.

در حالی که سرمایه داران و سهمامداران بازار شاهد نابودی میلیاردها دلار در جریان چرخش گردباد بازار سهام هستند، عرضه بیش از تقاضای سوخت فسیلی و کاهش سرعت رشد اقتصاد جهان قیمت نفت را به اندازه ای پایین آورده است که باعث کاهش 1.8 میلیارد دلاری در هزینه های سوختی جهان شده ا ست.

این گزارش افزود: هرچند کاهش قیمت نفت در هفته گذشته برای خانواده ها در سرتاسر جهان خوشایند بود، اما این مساله برای اوپک که اکثرا از تولید کنندگان خاورمیانه تشکیل شده است، ناگوار است.

 اوپک طی 40 سال کنترل قیمت نفت خام جهان را در دست داشت اما کشف نفت و گاز شیل از سوی آمریکا توازن قدرت را به طور چشمگیری تغییر داده است به گونه ای که این مساله به نفع مصرف کنندگان و به ضرر کشورهای تولید کننده از ونزوئلا گرفته تا روسیه خواهد بود.

قیمت نفت از ماه ژوئن تا کنون رو به افول نهاده است اما آیا اوپک که بیش از 60 درصد نفت ذخیره شده  و 30 درصد منابع نفتی جهان را داراست، میزان تولید خود را در تلاش برای افزایش قیمتها کاهش خواهد داد؟ آیا اوپک اجازه خواهد داد قیمت نفت به مسیر نزولی خودش ادامه دهد به این امید که حفاران آمریکا دیگر نتوانند از حفر چاه های نفتی به سود مورد نظر خود برسند و میدان را برای قدرت نمایی دوباره اوپک خالی کنند؟

عربستان سعودی که طلایه دار اوپک و متحد واشنگتن است و دیگر کشورهای ثروتمند حوزه خلیج فارس در حال ایجاد ذخایر نقدی خود بوده  و تمایل خود را برای کاهش قیمتها به منظور حفظ سهم بازار در چین و دیگر کشورهای آسیایی نشان داده اند.

آمریکا که بزرگترین مصرف کننده نفت است، در گذشته برای پایین نگه داشتن قیمت نفت به عربستان سعودی متوسل می شد. اما اکنون با حقیقتی روبرو شده است که آن را مجبور به محافظت از صنعت عظیم نفت خود کرده است.

حتی تولید کنندگان نفت آمریکا شاهد مزایای سیاسی ذخایر عظیم شیل و فشار حرکت رو به پایین نفت هستند. رکس تیلرسون مدیرعامل اکسون موبیل، بزرگترین شرکت نفتی آمریکا اخیرا اعلام کرد که اکنون شرکت او وارد یک "عصر تازه از فراوانی انرژی" شده است که به این معناست دیگر به خاورمیانه که ثبات سیاسی ندارد، وابسته نیست.

بنابراین ماه آینده و طی دیدار اعضای اوپک، می توان انتظار تنش قابل درکی را داشت که کشورهای عضو اوپک بر سر اقدامات آینده خود با آن مواجهند. اوپک خواستار بازپس گیری قدرت خود در تعیین قیمت نفت است اما برخی از کشورهای تولید کننده همچون عربستان می توانند همچنان با قیمتهای پایین نفت کنار بیایند. البته هزینه های مربوط به تولید نفت در میان کشورهای عضو اوپک با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارد.

از زمان خیزش کشورهای اسلامی تاکنون بسیاری از کشورهای خاورمیانه در واکنش به نارضایتی عمومی از بیکاری و افزایش قیمتها، هزینه های عمومی خود را به شدت افزایش داده اند و کاهش قیمت نفت، این هزینه ها را به خطر می اندازد.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران طی درخواستی خواهان کاهش تولید نفت شده است. وی معتقد است کاهش تولید نفت، قیمتها را بالا برده و درآمد ملی حاصل از سوختهای فسیلی را افزایش خواهد داد.

ونزوئلا و آنگولا نیز مصرانه خواهان کاهش تولید اوپک به منظور افزایش قیمت نفت هستند.

بر اساس این گزارش سران اوپک طی گردهمایی در وین، به مسئله کاهش سهمیه تولید اعضا برای افزایش بین المللی قیمت نفت خواهند پرداخت. البته گزینه دیگر برای گفت‌وگوی اعضای اوپک پایین نگه داشتن قیمت نفت به منظور ایجاد فشار بر آمریکا و بیرون کردن آمریکا از میدان رقابت هاست.

تاریخ سالهای اخیر نشان می دهد اوپک هنوز هم دارای انگیزه برای سیاست قبول مخاطره است. در سال 2012 کاهش قیمت گاز طبیعی آمریکا باعث تغییرات عمده ای شد. شرکتهای اکتشاف و تولید به حفاری حوزه های گازی پرداخته بودند اما عرضه بیش از تقاضا که اندکی بعد اتفاق افتاده و باعث کاهش قیمتها شد، این شرکتها را وادار به عقب نشینی بسیار بزرگی کرد. حتی بزرگترین شرکتهای تولید کننده نفت همچون اکسون موبیل و شل که به شدت به قیمت گاز در بازار وابسته بودند، با این رویداد متحمل زیان شدیدی شدند.

باراک اوباما اکنون در این اندیشه است که آیا محدودیتهای صادرات نفت خام را که در دهه 1970 اعمال شد بردارد یا خیر. حرکتی که ممکن است با کاهش قیمتها، فشارها را بر روسیه افزایش دهد. یکی از تئوری های توطئه در مورد چالش نفت این است که آمریکا و عربستان در حال انجام اقدامی هماهنگ به منظور ضربه زدن به ایران و روسیه هستند.

تحلیلگران دویچه بانک ادعا می کنند که تا زمانی که قیمت نفت زیر 90 دلار در هر بشکه است، تولید نفت آمریکا با مشکل مواجه می شود. اما اد مورس یکی از تحلیلگران سیتی گروپ با این عقیده مخالف است. وی در یکی از وبسایتهای خبری گفت: «هزینه تولید هر ساله کمتر می شود و حتی کاهش بیشتر در هزینه های تولید، باعث پایین آمدن قیمتها بیش از انتظار عمومی می شود و مطمئنا قیمت نفت به کمتر از 75 دلار خواهد رسید.»

طی سالهای اخیر حفاری نفت آمریکا در بسیاری نقاط از پارکهای ملی گرفته تا باغهای شخصی و حتی زیر باندهای پرواز هواپیما در این کشور انجام می شده است و تولید این کشور در حال حاضر به بالاترین میزان خود طی 30 سال گذشته رسیده است. شرکت  بیکر هیوز طی آخرین تحقیقات خود اعلام کرده است که تعداد دکلهای حفاری نفت در آمریکا به 1600 دکل رسیده است که بالاترین میزان آن تاکنون است.

اما افزایش تولید نفت در آمریکا طی چند سال گذشته تنها عامل افزایش عرضه در برابر تقاضا نبوده است. در واقع این تنها تولید مازاد نبوده است که باعث برهم خوردن توازن عرضه و تقاضا شده است. بازارهای جهانی با تقاضایی پایین تر از میزان پیش بینی شده برای سوخت های فسیلی مواجه شده اند زیرا برخی کشورها در اروپا و آسیا درتلاشند سطوح رشد اقتصاد جهان را به میزان پیش از رکود بزرگ اقتصادی باز گردانند.

علاوه بر این بسیاری از کشورها همچون انگلستان، آلمان و ژاپن با بهره وری در انرژی درتلاش بوده اند تقاضای خود برای نفت را کاهش دهند.

در این میان، تاجران نیز به کاهش ریسکهای ژئوپلتیک پرداخته اند. زیرا طی مدتها بیم آن می رفت که پیشرفت داعش در خاک سوریه و عراق ممکن است در صادرات نفت خاورمیانه تاثیر بگذارد. دیگر نگرانی تاجران نفت از آن بود که رو در رویی غرب و روسیه بر سر مساله اوکراین ممکن است پوتین را به کاهش صادرات نفت و گاز به اروپا ترغیب کند.

اما با کاهش قیمت نفت، روسیه در معرض خطر قرار گرفته است. زیرا نیمی از درآمدهای این دولت از نفت و گاز به دست می آید. از زمانی که روبل در برابر دلار با کاهش مواجه شده است، بازار سهام مسکو نیز 20 درصد افت داشته است. گفته می شود بانک مرکزی روسیه بر روی سناریوی وحشت آوری کار می کند که در آن ممکن است قیمت نفت به 60 دلار نیز برسد.

بنابراین جای تعجب نیست که تمایلات بازار به سوی نفت دچار تغییراتی شده است.  در پیش بینی های وال استریت و بازار لندن، پیش بینی ها در مورد قیمت نفت دچار تغییرات عمده ای شده است. موسسه کردیت سویس پیش بینی خود برای نفت برنت را برای سال 2016 به 93 دلار و برای سال 2017 به 88 دلار کاهش داده است. سابق بر این قیمت نفت در سال 2011 و 2012 به طور متوسط 111 دلار در هر بشکه بود و تنها در سال گذشته به 108 دلار نزول کرد. کاهش قیمت نفت به حدود 80  دلار هرچند باعث آسیب به کشورهای تولید کننده می شود اما آشکارا به کشورهای مصرف کننده کمک می کند.

برخی از کارشناسان نفت بر این عقیده اند که هرچند در سالهای اخیر قیمت نفت به حدود 110 دلار در هر بشکه رسیده بود اما قیمت نفت وارد مرحله ای شده است که به 80 دلار و یا حتی کمتر از آن کاهش می یابد.

گفته می شود بزرگترین مصرف کننده منفرد سوخت، ارتش آمریکاست. بنابراین کاهش قیمت نفت ممکن است به معنای مانورهای نظامی آمریکا در جهان باشد. اما روسیه که تنها رقیب شماره یک آمریکا در حال حاضر است، بیش از نیمی از منافع خود را از نفت و گاز به دست می آورد و ممکن است با کاهش پیوسته در قیمتها دچار رکود اقتصادی شود. قیمت نفت و گاز با بسیاری از قراردادهای بزرگ جهان در ارتباط است. دخالت نظامی کرملین در اوکراین ممکن است اروپا را نسبت به امنیت انرژی خود در وابستگی به صادرات گاز روسیه آگاه کرده باشد اما در صورت کاهش قدرت اقتصادی مسکو، اروپا از این جهت نگرانی کمتری خواهد داشت.

*تسنیم

ف/ف