به گزارش ایران اکونومیست، بر اساس انتشار گزارش عملکرد ستاد نانو، تعداد مقالات مرتبط با فناوری نانو که توسط محققان ایرانی در WoS نمایه شده است از ۸ مقاله در سال ۲۰۰۰ میلادی (قبل از تأسیس ستاد نانو) به ۱۱ هزار و ۴۷۳ مقاله در سال ۲۰۲۲ (معادل ۴.۹ درصد از کل مقالات نانو منتشرشده در سال ۲۰۲۲ و ۸.۲۵ درصد از کل مقالات علمی منتشرشده ایران در WoS رسیده است. ایران با این سهم از انتشارات نانو، همانند سال گذشته، در رتبه چهارم جهان قرار گرفت.
سهم مقالات نانوی مشترک ایران با کشورهای دیگر در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳۲ درصد بود و ۵ کشور چین، آمریکا، ترکیه، عراق و کانادا به ترتیب بیشترین سهم را در انتشار مقالات مشترک با ایران داشتند.
در سال ۲۰۲۲ در بین دانشگاههای ایران، دانشگاه تهران با انتشار ۸۲۷ مقاله نانو (۷ درصد) از کل مقالات نانو ایران در این سال در رده اول قرار دارد. پس از آن به ترتیب دانشگاه صنعتی امیرکبیر با انتشار ۵۳۹ مقاله نانو (۴.۷ درصد)، دانشگاه تبریز با انتشار ۵۱۹ مقاله نانو (۴.۵ درصد)، دانشگاه علوم پزشکی تهران با انتشار ۵۰۸ مقاله نانو (۴.۴ درصد) و دانشگاه تربیت مدرس با انتشار ۴۸۰ مقاله نانو (۴.۱ درصد) در ردههای بعدی قرار دارند. مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی نیز با انتشار دو هزار و ۴۳۲ مقاله نانو نزدیک به یکپنجم از کل مقالات نانوی ایران در سال گذشته را منتشر کرده است.
در زمینه کیفیت مقالات فناوری نانو، ۹۳ مقاله نانوی ایرانی در سال ۲۰۲۲ در نشریات با ضریب اثربخشی الف تا د (که فدراسیون سرآمدان علمی ایران آنها را دستهبندی کرده است) منتشر شدند. همچنین در سال ۲۰۲۲ ایران ۳۸۰۲ مقاله در مجلات Q1 (چارک اول مجلات JCR از نظر ضریب اثربخشی) داشته است. این تعداد مقاله سهمی ۳۳ درصدی از کل مقالات نانوی ایران همین سال را دارد. در شاخص h، رتبه جهانی ایران برای مقالات منتشر شده در ۵ سال منتهی به ۲۰۲۲ (h-index پنجساله) یازدهم است.
تعداد اختراعات
در خصوص تعداد اختراعات فناوری نانو، ایران تا پایان سال ۲۰۲۲ در مجموع ۳۱۲ اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. تعداد پتنتهای نانوی ایران در سال ۲۰۲۲ در دفتر ثبت پتنت آمریکا (USPTO) ۲۳ پتنت بوده است. علاوه بر این، در همین سال، ۱۰ اختراع نانو دیگر در حال ثبت نهایی در این دفتر هستند. بر این اساس رتبه ایران در پتنتهای ثبت شده در USPTO در سال ۲۰۲۲ بیست و چهارم است.
نسبت تعداد پتنتها به تعداد مقالات نانو نشان می‌دهد که ۰.۳ پتنت نانو در ازای هر ۱۰۰ مقاله نانو ثبت شده است. با این حال باید توجه داشت که همین تعداد اختراعات مرتبط با فناوری نانو، سهمی در حدود ۳۱ درصد از کل پتنتهای ثبت شده ایران در ادارات ثبت پتنت آمریکا و اروپا را شامل میشوند.
سهم بازار نانوی ایران
در زمینه حجم بازار محصولات نانو ساخت ایران که آخرین بخش از فصل نخست را به خود اختصاص داده است؛ حجم بازار فناوری نانو در سال ۱۴۰۰ با رشدی ۷۵ درصدی نسبت به سال قبل، ۲۰۳۴۶۲ میلیارد ریال بوده است. ۱۸۹۲۲۶ میلیارد ریال از این مقدار مربوط به فروش در بازار داخلی بوده و صادرات این محصولات به کشورهای دیگر با حجمی ۱۴۱۹۵ میلیارد ریالی، سهمی حدود ۷ درصد از کل بازار داشته است.
ارتقای کیفیت علمی و پرورش سرمایههای انسانی کارآمد
در راستای حمایت عمومی از تحقیقات و محققان فناوری نانو و در سال ۱۴۰۱ ستاد نانو از پایاننامههای تحصیلات تکمیلی مرتبط با فناوری نانو و همچنین انتشار مقالات فناوری نانو در نشریات منتخب، به میزان ۵۲۳۶۱.۷۵ میلیون ریال (برای ۲۲۳۴ محقق) حمایت نقدی کرده و ۱۳۸۱۴ میلیون ریال (برای ۳۶۸ محقق) اعتبار شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی اعطا کرده است. این محققان از ۱۳۱ دانشگاه و مؤسسه پژوهشی مختلف کشور بودهاند.
طبق این گزارش، ستاد نانو اقدام به حمایت از توسعه و تجاریسازی طرحهای نوآورانه در قالب برنامه طرحهای نوآورانه فناوری نانو (NanoMatch) کرده است. در سال ۱۴۰۱، دهمین دوره از این برنامه برگزار شد و پس از دریافت ۱۵۰ طرح در حوزههای مختلف صنعتی طی سه فراخوان، در نهایت ۲۳ طرح موفق به ورود به برنامه شده و ۱۰ تیم به دوره پیششتابدهی رسیدند. ستاد نانو در قالب این برنامه در سال ۱۴۰۱ از ۵ طرح نیمه‌صنعتی و صنعتی نیز حمایت کرده است.
توسعه نوآوریهای منتخب در حوزه فناوری نانو از طریق رصد فناوریهای تحولآفرین و توانمندسازی کسبوکارهای نوپای فناوری نانو از دیگر اقدامات این حوزه بوده است. همچنین حمایت‌های مختلفی در راستای توسعه فضای تولید نیمه‌صنعتی از طریق مرکز صنعتیسازی نانوفناوری کاربردی (ICAN) صورت گرفته و خدمات مختلفی ارائه شده است. توسعه تحقیقات مرتبط با باتریهای پیشرفته نانو و حمایت از تولید، حفاظت و بهکارگیری داراییهای فکری فناوری نانو نیز از دیگر اقدامات مهم این حوزه بوده است.
توسعه شبکه آزمایشگاهی
در بخش شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو نیز در پایان سال ۱۴۰۱، تعداد ۳۱۲۲ دستگاه آزمایشگاهی توسط مراکز عضو در پایگاه اینترنتی شبکه ثبت و به اشتراک گذاشته شده که نسبت به سال گذشته، ۷ درصد رشد داشته است. مجموع درآمد آزمایشگاههای عضو شبکه در سال ۱۴۰۱ مبلغ ۱۸۱۰ میلیارد ریال بوده است که در مقایسه با سال قبل، ۳۲۹ درصد رشد داشته است. این درآمد از ارائه تعداد ۹۲۷,۶۰۸ خدمت آزمایشگاهی توسط این مراکز حاصل شده است.
تسهیل فرایند اثبات فناوری و توسعه محصول جدید فناوری نانو، توسعه مراکز شتابدهنده فناوری نانو، حمایت از طرحهای تبادل فناوری نانو میان فناوران و متقاضیان و برگزاری چالشهای فناوری نانو (در قالب برنامه اینوتن) از اقدامات ستاد نانو در این راستا بوده است. شبکه تبادل فناوری نانو از آغاز تأسیس تا پایان سال ۱۴۰۱، ۴۰۵۲ نیاز صنعتی را از ۱۶۱۹ واحد صنعتی شناسایی کرده و بیش از ۴۵۱ طرح موفق منجر به حل مسئله را اجرا کرده است.
از مجموع تقاضاهای ثبتشده در سامانه تبادل فناوری نانو در سال ۱۴۰۱، تعداد ۶۸۲ مورد تقاضا از ۱۳۲ متقاضی حقوقی شناسایی شده که در این راستا ۲۱۴ طرح در جریان بوده و منجر به ۴۶ طرح موفق تبادل فناوری نانو شده است.
به نقل از ستاد نانو، از ابتدای شکلگیری برنامه چالش فناوری نانو (اینوتن) در سال ۱۳۹۴ تا پایان سال ۱۴۰۱ تعداد ۶۶ مساله در قالب ۶۴ فراخوان مطرح شدهاند و بر این اساس ۱۶۹۴ طرح به اینوتن ارائه شده و از میان ۱۷۶ طرح برای ساخت نمونه برگزیده شدهاند و بدین ترتیب ۱۶ چالش به صورت موفق پایان یافته است.
همچنین در برنامه حمایت از توسعه درون‌زا در صنعت نانو از ۳ طرح توسعه درون‌زا به میزان ۲۷ میلیارد و ۷۶۰ میلیون ریال حمایت شده است. در راستای رشد و توسعه شرکتهای سازنده تجهیزات و ماشینآلات دارای گواهی ارتباط با نانو، ۴۴ خدمت مرتبط با تجاریسازی به ۲۱ شرکت تجهیزاتساز در سال ۱۴۰۱ ارائه شده است.
