به گزارش ایران اکونومیست از وزارت صنعت، معدن و تجارت، درپی رخداد سیل در محدوده سد امیرکبیر و تخریب بخش‌هایی از جاده کرج- چالوس در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۴۰۲، تیم فنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با هدف ارزیابی مخاطره و تحلیل عوامل موثر در ایجاد آن به محل اعزام شد.
بر اساس این گزارش، سه عامل اصلی و مهم در این رخداد، زمین، اقلیم و انسان است. در محدوده مورد بازدید، ویژگی های زمین شناسی و توپوگرافی، منطقه را برای سیل و زمین لغزش مستعد کرده است. علاوه بر عوامل طبیعی؛ عدم لایروبی، نبود آبخیز داری مناسب و تصرف انسانی منجر به تشدید مخاطره شده و با یک رخداد آب و هوایی ناگهانی تنش موجود به حد آستانه رسیده است.
این گزارش می‌افزاید: شواهد میدانی نشان از این دارد که ویژگی‌های ذاتی واحد سنگی زمین‌شناسی در خصوص فرسایسش‌پذیری بالا طی زمان‌های طولانی خشکسالی منجر به انباشت حجم بسیار زیادی از بار رسوبی در حوضه شده است.
واحد زمین‌شناسی در برگیرنده زیرحوضه مشرف به رستوران شاندیز، بخشی از ممبر پنج سازند کرج است که بیشتر از شیل و سیلت سنگ‌های نرم فرسا با رس بالا و مقداری توف های خرد شده متاثر از درزه و شکاف‌ها تشکیل شده است.
از طرفی دیگر، همسو بودن شیب لایه‌بندی و توپوگرافی منجر به افزایش رخنمون سطحی این واحدهای نرم فرسا در بستر حوضه و افزایش سطح در معرض فرسایش و هوازدگی در پی آن شده است.
بنابراین در زمان رخداد سیل ناگهانی با شدت بارش زیاد در یک زمان کم و تحریک دامنه های ناپایدار، حجم انبوهی از رسوبات انباشت شده به حرکت درآمده و ایجاد جریان‌های خرده‌دار با بار رسوبی بالا را در پی داشته است.
اینگونه سیلاب‌ها به‌دلیل بار رسوبی بالا فراتر از بستر اصلی رودخانه رخ می‌دهند و خسارت‌های بیشتری به همراه دارند. ویژگی‌های بالا در بیشتر زیرحوضه‌های کوچک مشرف به جاده چالوس و روستاهای آن منطقه، عمومیت دارد.
بنابراین برای تعدیل و کاهش خطر، عدم استقرار رستوران‌ها و مراکز تفریحی در دهانه آبراهه (رعایت حریم رودخانه)، اقدامات آبخیزداری و پایدارسازی شیب‌ها، تعبیه پل‌های مناسب در مسیل‌ها متناسب با بار رسوبی زیرحوضه، لایروبی مسیر کالبرت‌ها، زیرگذر، دهانه‌ها، پل‌ها، لوله‌ها پیشنهاد می‌شود.
به‌عنوان مثال در رخداد اخیر با توجه به لایروبی تونل تعبیه شده در مرکز آموزش غواصی ارتش، با وجود بار رسوبی زیاد، بار معلق ناشی از سیلاب با عوارض کمتری در مقایسه با سایر حوضه‌ها به مخزن سد منتقل شده است.
بر اساس این گزارش، از آنجا که با تغییرات آب و هوایی کنونی، چشم انداز اقلیمی مناسبی نسبت به آینده وجود ندارد، ممکن است شاهد تکرار این وقایع با دوره بازگشت کوتاه‌تری باشیم. بنابراین بر توجه بیشتر به پیشنهادات بالا برای جلوگیری از خسارت‌های مالی و جانی تاکید می‌شود.
