به گزارش ایران اکونومیست، روزنامه الحره نوشت، روز سه شنبه اولین نشست معاونان وزیر خارجه سوریه، ترکیه، روسیه و ایران در مسکو برگزار شد و قرار است در این نشست دو روزه روی موانع پیش روی روابط آنکارا و دمشق تمرکز شود.
در حالی که مواضع جدیدی از سوی ترکیه در خصوص موانع پیش روی روند گفتگو وجود ندارد، مقامات نظام سوریه بار دیگر شروط خود را از پایتخت روسیه مبنی بر لزوم خروج نیروهای ترکیه از سوریه، عدم مداخله در امور داخلی و مبارزه با تروریسم در همه اشکال آن تکرار کردند و این اولین گام برای انتقال به مراحل پیشرفته روند گفتگو است که با نشست در سطح وزرای دفاع و مقامات اطلاعاتی دو کشور سوریه و ترکیه آغاز شد.
ترکیه نیروهای زیادی داخل خاک سوریه در استان ادلب، حومه حلب و سایر مناطق شمال و شرق سوریه، در تل ابیض و رأس العین دارد و از ائتلاف مخالف بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه به نام «ارتش ملی سوریه» حمایت نظامی می کند.
همین امر در مورد جنبه سیاسی نیز صدق می کند، زیرا ترکیه به عنوان پناهگاه اصلی کار و فعالیت نهادهای سیاسی مخالف اسد، مانند اپوزیسیون "ائتلاف ملی سوریه" تلقی می شود، آنکارا در مذاکرات پیرامون پرونده سوریه نیز حضور دارد و مدام بر چشم انداز خود برای راه حل بحران سوریه بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت تاکید می کند.
در همین حال، در حالی که آنکارا یگان‌های مدافع خلق در شمال و شرق سوریه را تروریستی و مرتبط با حزب کارگران کردستان می داند که در لیست‌های تروریستی بین‌المللی قرار دارد، نظام سوریه بر این باور است که این یگان ها دنبال «جدایی از سوریه» هستند، ازاین رو آن دو در این مساله باهم اختلاف دارند.
از سوی دیگر، ترکیه از گروه‌های «ارتش ملی سوریه» در شمال سوریه حمایت می‌کند و آنها را یک نهاد نظامی «متحد» می‌داند، اما نظام سوریه آنها را «گروه‌های تروریستی» می‌داند که حمایت از آنها باید متوقف شود.
ایمن سوسان، معاون وزیر امور خارجه سوریه و رئیس هیئت دمشق در نشست چهارجانبه در مسکو پس از برگزاری این نشست در اظهاراتی به خبرنگاران گفت: ما هنوز هیچ نشانه مثبتی در مورد خروج نیروهای ترکیه از سوریه یا در خصوص مبارزه با تروریسم و از بین بردن آن در شمال غرب سوریه به ویژه در ادلب ندیدیم.
وی افزود: اگر طرف ترکیه‌ای واقعاً برای اصلاح روابط با سوریه، احترام به حاکمیت، وحدت و تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی آن جدی باشد، فکر نمی‌کنم در پاسخ به آنچه مطرح کردیم مشکلی وجود داشته باشد.
صحبت های رئیس هیئت نظام سوریه درباره روابط آنکارا و دمشق تازگی ندارد، بشار اسد همواره در مقاطع مختلف شروط فوق را تکرار کرده است که آخرین آن در سفرش به مسکو بود. او ۲۷ مارس هم بر خروج نیروهای ترکیه از سوریه و توقف حمایت از تروریسم تاکید کرد و دیدار با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه را به پیشرفت در این دو شرط منوط کرد. اسد به رسانه‌های روسیه گفت که اگر این شروط محقق شوند، مشکل زمانی برای دیدار با اردوغان وجود نخواهد داشت ممکن است همین امروز یا فردا این دیدار انجام شود. وی گفت، اولویت اردوغان برگزاری انتخابات است اما اولویت سوریه خروج ترکیه و پس گیری حاکمیت سوریه است.
رئیس جمهوری سوریه در حالی این اظهارات را مطرح کرد که قرار بود نشست چهارجانبه معاونان در ماه میلادی گذشته انجام شود اما به دلیل شروط نظام سوریه به تعویق افتاد.
در همین راستا، ابراهیم کالین، سخنگوی نهاد ریاست جمهوری ترکیه هفته پیش گفت که نظام سوریه تلاش می کند روند همگرایی میان دو طرف را تخریب کند. در نشست چهارجانبه معاونان سه موضوع اصلی بررسی خواهد شد.
این موضوعات در «همکاری در مبارزه با تروریسم، پیشبرد روند سیاسی در چارچوب روند آستانه و کمیته قانون اساسی، مذاکرات بین مخالفان و رژیم سوریه و بازگشت آبرومندانه، ایمن و داوطلبانه آوارگان سوری به کشورشان» نهفته است.
کالین افزود: هدف از این دیدارها حفاظت از تمامیت ارضی سوریه و انتقال از مذاکرات فنی به مذاکرات راهبردی است، اما ابتدا باید روی چشم اندازی توافق کنیم که نگرانی‌های امنیتی ترکیه را در نظر بگیرد و امنیت بازگشت تدریجی آوارگان سوری را تامین کند.
نشست در سطح معاونان وزرای خارجه در مسکو اولین حضور رسمی در سطح عالی بین مقامات ترکیه و نظام سوریه است که مقدمات دیدار مورد انتظار بین وزرای خارجه چهار کشور ترکیه، سوریه، ایران و روسیه تلقی می شود.
اما عمر اوزکیزلیجیک، تحلیلگر و محقق ترک معتقد است که "این نشست هیچ چیز معناداری را به همراه نخواهد داشت."
او در مصاحبه با الحره توضیح داد: حقیقت این است که معاونان وزیران چهار کشور مذکور به جای وزیران در نشست مذکور حاضر شدند که در ابتدا برنامه ریزی شده بود خودشان حضور داشته باشند و علاوه بر این همه احزاب می دانند که ترکیه هود را برای انتخابات آماده می کند.
قبلا نزدیکی بین آنکارا و دمشق غیرممکن بود و اکنون در دوره انتخابات، اوزکیزیلجیک خاطرنشان می کند که «این امر غیرممکن‌تر شده است».
بسام البنی، پژوهشگر مسائل روسیه هم به نوبه خود معتقد است «تا زمانی که نشست چهارجانبه برگزار می شود، به این معناست که طرفین بر سر نکات ناقص توافق دارند و باید در این نشست در مورد آنها بحث شود».
وی در مصاحبه با الحره با بیان اینکه این نشست چهارجانبه خروجی نخواهد داشت، افزود، اختلافات ریشه‌ای میان ترکیه و سوریه وجود دارد؛ ترکیه می‌خواهد امنیت خود را حفظ کند و سوریه هم ترکیه را قدرت اشغالگری می‌داند که باید از کشور خارج شود.
در مقابل روسیه و ایران معتقدند که سوریه باید به داشتن طرح یا برنامه ای برای خروج نظامیان ترکیه از سوریه اکتفا کند. البنی در این باره گفت، خروج ناگهانی باری بر دوش دو متحد و خود نظام سوریه خواهد بود.
وی افزود، شاید هدف دمشق از این پافشاری بر شروط خود استفاده از نفوذ دیپلماتیک روسیه و ایران برای فشار بر ترکیه است بخصوص که اردوغان به دلیل انتخابات به این توافق نیاز دارد.
آیا این معضل قابل حل است؟
بر اساس اعلام خبرگزاری رسمی سوریه "سانا"، رئیس هیئت سوریه در نشست چهارجانبه روی سه موضوع اصلی خروج نیروهای ترکیه از سوریه، عدم مداخله در امور داخلی و مبارزه با تمامی اشکال تروریسم متمرکز خواهد شد.
روزنامه نیمه رسمی الوطن روز سه شنبه نوشت، روسیه می خواهد گفت‌وگوی توافقی بین سوریه و ترکیه برقرار کند، در حالی که آنکارا آن را یک گفتگوی انتخاباتی و دمشق آن را حاکمیتی می بیند.
این روزنامه به نقل از منابع آگاه بدون ذکر نام آنها نوشت، امید چندانی به این نشست نیست، ترکیه خواهان سرمایه گذاری انتخاباتی حداکثری در این نشست است در حالی که طرف سوری خواهان "ضمانت‌های مستند از طریق بیانیه پایانی نشست است که همه طرف‌ها را ملزم به اجرای آن می‌کند".
به گفته عمر اوزکیزیلجیک، با این حال، بعید است که بیانیه مشترکی بین ترکیه، روسیه، سوریه و ایران صادر شود، زیرا رویه‌های معمول برای نشست‌های معاون وزیر به این امر منجر نمی‌شود.
بسام البنی، پژوهشگر سیاسی معتقد است «راه حل بین دو طرف می تواند در چارچوب فعال سازی مجدد و اصلاح معاهده آدانا باشد». ممکن است دمشق در این مورد موافقت کند. این معاهده به دمشق حق هماهنگی با آنکارا را می دهد. برای اینکه هماهنگی وجود داشته باشد، باید روابط عادی شود.
اولین دیدار دوجانبه در سطح عالی بین آنکارا و نظام اسد در ۲۸ دسامبر ۲۰۲۲ با خلوصی آکار، وزیر دفاع و هاکان فیدان، رئیس اطلاعات ترکیه با علی محمود عباس، وزیر دفاع و حسام لوکا، رئیس اطلاعات سوریه در مسکو بود.
پس از اولین دیدار، توافقی برای توسعه «گفتگوی ترکیه و سوریه» به گونه‌ای که به روابط سیاسی نیز می‌پردازد، شکل گرفت.
در نتیجه تماس‌های انجام شده در ماه ژانویه، قرار شد که نشست سه جانبه وزیران خارجه سوریه، روسیه و ایران در ماه فوریه در مسکو برگزار شود اما به دلیل تمایل ایران برای شرکت در این روند و نیز زلزله‌ای که سوریه و ترکیه را ششم فوریه لرزاند، این نشست به تعویق افتاد.
محمود الافندی، آکادمیک و پژوهشگر سیاسی مقیم مسکو گفت، آنکارا و دمشق راه طولانی در پیش دارند. نه یک دیدار یا آخرین دیدار، بلکه چندین دیدار خواهد بود و در محور چهارجانبه ادامه خواهد داشت.
وی افزود، می‌توان فرمول توسعه‌یافته مذاکرات آستانه را مشاهده کرد یا روند کنونی آن را دنبال کرد که این به معنای پایان دادن به نقش مخالفان و انقضای قطعنامه ۲۲۵۴ است.
الافندی با بیان اینکه نتایج به دست خواهد آمد، اما به سختی، گفت، «مسکو نشست در سطح معاونان وزرای خارجه را از مارس گذشته تا کنون به تعویق انداخته بود تا به هر یک از طرف ها زمان بدهد تا نقشه راه را برای بحث و بررسی تهیه کنند».
وی در پایان گفت، بر اساس این اطلاعات، خروج فوری ارتش ترکیه از منطقه به نفع هیچ کدام از آنکارا و دمشق نیست. باید یک جدول زمانی و یک برنامه واقع بینانه وجود داشته باشد که بتوان آن را اعمال کرد، مانند آوردن نهادهای دولتی به شمال سوریه و حفظ آن به عنوان یک منطقه امن تا رسیدن به توافق نهایی در این کشور.
