در اصطلاح فقهی زکات یکی از واجبات مالی است که در قرآن به آن تاکید بسیار شده است. در قرآن و سنت زکات در ردیف نماز و جهاد قرار گرفته و یکی از فروع دین به شمار می رود.
اگر زکات اموال مطابق آنچه که در فقه اسلامی آمده پرداخته و مصرف شود، اکثر کمبودهای اقتصادی، فواصل طبقاتی و نیازهای مستمندان برطرف خواهد شد.
زکات فطره مقداری از طعام است که فرد مکلف باید پس از ماه مبارک رمضان پرداخت کند. میزان این زکات سه کیلو از قوت قالب فرد است.
اگر کسی موقع غروب شب عید فطر بالغ، عاقل و هوشیار باشد و همچنین فقیر نباشد باید برای خود و همه کسانی که نانخور او هستند، زکات فطره پرداخت کند. حتی اگر نامسلمان هم نانخور مسلمان باشد باید به ازای او هم زکات فطره پرداخت شود.
زکات فطره به قدری اهمیت دارد که اگر سرپرست خانواده‌ای بعد از غروب آفتاب از دنیا برود؛ فطره او و نانخورهایش را از مال او پرداخت می‌کنند. اما اگر قبل از غروب آفتاب وفات کند لازم نیست فطره شخص وفات شده یا نانخورهایش را از مال او بدهند.
پرداخت فطره در ماه رمضان صحیح نیست. پس اگر کسی در ماه مبارک رمضان، زکات فطره پرداخته است، باید دوباره بعد از اتمام ماه مبارک رمضان پرداخت کند.
در روز عید اگر کسی می‌خواهد نماز عید بخواند باید احتیاطاً قبل از نماز عید، زکاتش را پرداخت کرده باشد.
اصلاح فرد و جامعه با زکات
مسئول دارالقرآن اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان قم در گفتگو با خبرنگار مهر، در توضیح فلسفه زکات فطره با اشاره به هدف ماه مبارک رمضان در کمک به انسان‌ها برای خودسازی گفت: در این ماه با روزه و امساک تلاش می‌کنیم بر خواهش‌های نفسانی غلبه کنیم و زکات نیز مکمل این عبادات است.
حجت‌الاسلام جواد عظیمی با اشاره به فاصله گرفتن از مادیات از جمله اهداف ماه رمضان و روزه داری است اضافه کرد: در پایان این ماه نیز زکات فطره این هدف را تکمیل می‌کند. در واقع زکات به ما کمک می‌کند در مسیر اصلاح درون و تقویت ایمان قدم برداریم.
وی هدف مهم ماه رمضان را اصلاح جامعه دانست و خاطرنشان کرد: مهم‌ترین راه اصلاح جامعه فقرزدایی است. به همین خاطر زکات فطره مکمل روزه ماه رمضان شمرده شده است. یعنی اگر کسی روزه بگیرد اما زکات را پرداخت نکند، روزه‌اش اعتبار ندارد.
مسئول دارالقرآن اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان قم افزود: زکات فطره موجب سلامتی جسم و روح انسان و قبولی اعمال وی می‌شود. از طرفی بدن را از بلایا بیمه می‌کند.
وی ادامه داد: زکات فطره را در درجه نخست باید به نیازمندان در خویشاوندان درجه یک تقدیم کرد. در مرحله بعد اقوام دور اولویت دارند و در نهایت اگر میان اقوام دور هم نیازمندی وجود نداشت، می‌توانیم آن را به نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی بدهیم.
مبلغ زکات فطره بر اساس اعلام مراجع تقلید
طبق فتوای علما مبلغ زکات فطره سه کیلو از قوت غالب افراد است که در کشور ما معمولاً بر اساس قیمت گندم یا برنج محاسبه می‌شود.
در این راستا مراجع تقلید در آستانه عید سعید فطر، نظر خود را درباره مبلغ فطریه اعلام کردند.
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری احکام فطریه و مبالغ مربوط به سال 1393 بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب را منتشر کرد.
بر اساس اعلام این مرکز، فطریه عبارت است از سه کیلو گندم یا خرما یا کشمش یا برنج و مانند اینها و یا پول یکی از اینها که برای امسال (1393) حداقل معادل 4500 تومان است. البته بهتر است در تهران 5000 تومان پرداخت شود و همچنین افرادی که می‌خواهند بر اساس برنج پرداخت نمایند بهتر است حداقل 15000 تومان در نظر بگیرند.
همچنین پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری در مورد مبلغ کفاره سال 1393 افطار عمدی و عذری روزه ماه رمضان عنوان کرد: کفاره یک مد طعام، 750 گرم گندم یا آرد یا نان یا برنج یا مانند اینها می‌باشد که اگر بخواهد پول آن را به افرادی بدهد که تبدیل به طعام بشود، می‌تواند در کفاره افطار عذری برای هر روز 1500 تومان و در ابطال عمدی هر روز 90 هزار تومان پرداخت کند.
دفتر آيت الله العظمي صافي نیز در اعلامیه‌ای پرداخت سه کیلو از قوت غالب را وظیفه مؤمنان در عید فطر امسال دانست.
آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی هم زکات فطره امسال را بر مبنای قوت غالب گندم مبلغ 4 هزار و 500 تومان و بر اساس قوت غالب برنج، مبلغ 15 هزار تومان اعلام کرد.
بر اساس این فتوا، کفاره روزه غیر عمد مبلغ هزار و 500 تومان است که باید به صورت نان تهیه و پرداخت شود، همچنین کفاره روزه عمد مبلغ 90 هزار تومان است.
آیت‌الله العظمی شبیری‌زنجانی مبلغ زکات فطره را 4000 تومان اعلام کرد. عضو شورای استفتائات دفتر آیت‌الله شبیری‌زنجانی ضمن اعلام این خبر افزود: دفتر آیت‌الله شبیری‌زنجانی امسال آمادگی دریافت زکات فطریه مؤمنان روزه‌دار را دارد و بر اساس هماهنگی‌های انجام شده، مقلدین می‌توانند از طریق دفتر و سایت این مرجع تقلید برای پرداخت فطریه اقدام کنند.
کاظمی درباره موارد مصرف زکات فطره افزود: مصرف زکات فطره همان مصارف زکات است ولی احتیاط مستحب است که زکات فطره فقط به مصرف مساکین شیعه برسد، لذا دفتر آیت‌الله شبیری تدابیر ویژه‌ای را در این راستا اتخاذ کرده تا زکات روزه‌داران و مؤمنان به مصرف نیازمندان برسد.
مبلغ زکات فطره امسال توسط آیت‌الله العظمی موسوی‌اردبیلی، 4 هزار تومان برای گندم و برای برنج، قیمت سه کیلو برنجی که در آن محل خرید و فروش می‌شود، اعلام شد.
کفاره روزه نیز برای کسانی که روزه‌شان را با مجوز خورده‌اند، مثل زنانی که بچه شیر می‌دهند یا بیماران، یک مد طعام اعلام شد.
همچنین مبلغ زکات فطره امسال توسط دفتر آیت‌الله العظمی علوی‌گرگانی، 5 هزار تومان بابت سه کیلو گندم برای هر نفر تعیین شد، در ضمن کسانی که مایل به پرداخت فطریه از برنج هستند باید قیمت آن را ملاحظه کرده و به ازای هر نفر سه کیلو از آن را بپردازند و متوسط قیمت آن مبلغ 15 هزار تومان تعیین شده است.
همچنین کفاره غیرعمد برای هر روز نیز مبلغ 1500 تومان پول نان برای فقرا تعیین شد.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی هم مقدار زکات را معادل سه کیلو قوت غالب دانستند که مبلغ آن توسط صدا و سیما اعلام می‌شود. بر اساس اعلام آیت‌الله کاشانی از صدا و سیما سه کیلو قوت غالب گندم معادل 5 هزار تومان است.
آیت‌الله العظمی حسین نوری همدانی اما این مبلغ را 4 هزار و 500 تومان به ازای سه کیلو گندم و 15 هزار تومان به ازای سه کیلو برنج دانسته‌اند.
اعلام آمادگی کمیته امداد و بهزیستی
نهادهای حمایتگر اجتماعی هم آمادگی خود را برای جمع‌آوری زکات فطره مؤمنان روزه‌دار اعلام کرده‌اند. به گفته عبدالله جلالی، مدیرکل کمیته امداد امام خمینی(ره) استان قم، 150 صندوق برای جمع‌آوری زکات فطره مردم قم تعبیه شده است.
هر چند جلالی می‌گوید بر اساس دستورالعملی که از سوی شورای عالی زکات به تمام دستگاه‌ها ابلاغ شده است هیچ دستگاه و موسسه خیریه‌ای غیر از کمیته امداد امام خمینی اجازه جمع‌آوری فطره را نخواهد داشت اما اداره‌کل بهزیستی استان قم در نیز در اعلامیه‌ای، آمادگی خود را نسبت به جمع‌آوری زکات فطره اعلام کرده است.
این اداره‌کل برای این منظور صندوق‌های ثابت و سیاری را تعبیه کرده است. روزه‌داران همچنین می‌توانند مبلغ زکات فطریه خود را به حساب ملت با شماره کارت 6104337984723781 واریز کنند.
