اشاره: یادداشتی که در ادامه می خوانید،یادداشت دکتر محمد جواد ظریف،وزیر خارجه کشورمان است که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شده است. دکتر ظریف یه نسخه از این یادداشت را نیز در اختیار تابناک داده است.
مذاكرات هسته اي ايران و قدرت هاي جهاني به مرحله حساسي رسيده است. در حد معقولي اطمینان دارم كه تا يك ماه آينده قادر خواهيم بود به راه حل جامعي در اين رابطه برسيم؛ راه حلي كه تضمين نمايد برنامه هسته اي ايران همواره صلح آميز باقي خواهد ماند. تمام آنچه براي اين منظور نياز است، توجه هوشيارانه و جدي به واقعيت هاي موجود و همينطور تبعات انتخاب جايگزين هاي چنين راه حلي است. در گذشته، گرفتاري در دام برخي توهمات باعث از بين رفتن فرصت هاي به وجود آمده شده اند و نبايد اجازه داد كه بارديگر چشم انداز واقعي امكان حصول به يك توافق تاريخي نابود شود.
تقريبا ده سال قبل، -- و درست قبل از انتخاب رييس جمهور سابق، جناب آقاي محمود احمدي نژاد-- و در زماني كه جناب آقاي دكتر روحاني و من هدايت تيم مذاكرات هسته اي ايران را بر عهده داشتيم، در پاريس طرحي را به همتايان غربي خود ارائه دادم كه شامل مجموعه اي از اقداماتي بود كه توسط برخي دانشمندان مستقل و غير ايراني پيشنهاد شده بود و تضمين مي كرد كه برنامه هسته اي ايران تا أبد صلح آميز خواهد ماند.
با اين حال و با اشاره و فشار دولت بوش، طرف هاي مقابل از ما خواستند تا از غني سازي حداقل تا سال ٢٠١٥ خودداري كنيم كه اين موضوع باعث شد عملا امكان حصول به توافق از بين برود.
غرب با اشتباه گرفتن تعامل سازنده ما بعنوان نشانه ضعف و با انتخاب گزينه اعمال فشار و تحريم به منظور امتيازگيري عملا باعث تغيير موضع ايران شد؛ اين تغيير موضع هم در نتيجه صندوق هاي انتخابات رياست جمهوري سال ٢٠٠٥ و هم در توسعه فعاليت هاي هسته اي صلح آميز ايران نمايان شد.
امروز و در حالي كه به سال ٢٠١٥ نزديك مي شويم، نتيجه زياده خواهي هاي گذشته و گرفتاری در توهم تأثیر تحريم ها كاملا مشخص است. در ده سال گذشته، تعداد سانتريفيوژهاي ايران از ٢٠٠ عدد به ٢٠٠٠٠ عدد رسيده است، ظرفيت غني سازي ايران از ٣.٥ درصد به ٢٠ درصد ارتقا يافته است و رآكتور تحقيقاتي آب سنگين أراك كمتر از يكسال ديگر افتتاح خواهد شد.
هيچ كس نمي تواند عقربه هاي ساعت را به عقب برگرداند. قرباني هايي داده شده است. ميزان توانايي هاي ما به شكل وسيعي افزایش یافته اند. دانش و تخصص های جديدي كسب شده است. هيچ كدام از اين ها را نمي توان با آرزو و یا حتی از طریق مذاکره ناديده گرفت.
امروز، دكتر روحاني و من مجددا مسئولیت مذاكره را به عهده گرفته ایم و اعتقاد ما به تعامل سازنده تغييري نكرده است. ما حاضر هستيم تضمين هايي را درباره طبيعت صرفا صلح آميز برنامه هسته اي ايران ارائه نماييم. اقدامات پيشنهادي ما موثر و جدي هستند و تفاوت هاي واقعي ايجاد مي كنند. با اين حال ما از دستاوردهاي تكنولوژيك دانشمندانمان چشم پوشي نكرده يا آن را به موضوعي بي معني و نمايشي تبديل نخواهيم كرد. انتظار انجام چنين كاري از ما نه دورانديشانه است و نه به نفع اهداف عدم اشاعه خواهد بود.
ما جدیت خود را نشان داده ایم. به فاصله صد روز از آغاز مسئوليت اينجانب بعنوان مذاكره كننده هسته اي ايران، اولين توافق هسته اي در دهه گذشته با گروه ١+٥ نهايي شد. آژانس بين المللي انرژي اتمي تصديق كرده است كه ما كليه تعهداتمان را در اين توافق بطور كامل أجرا كرده ايم. به علاوه همكاري هاي ما با آژانس به بالاترين سطح همكاري ها در سال هاي اخير رسیده است. ما آماده ايم كه اين مسير را ادامه دهيم.
بسيار كوته بنيانه خواهد بود اگر مجددا برخي توهمات بتوانند حركت ما به سمت يك دستاورد تاريخي را از مسير خود خارج كند. درهيچ زماني بهتر از زمان حاضر نمي توان يكبار و براي هميشه بحران غير ضروري هسته اي را خاتمه بخشيد؛ چرا كه شرايطي فراهم است كه تمام طرف ها بتوانند دستاورد هايي داشته باشند، قبل از اينكه پنجره همكاري و واقع گرایی بسته شود. مسلم است كه همواره مي توان بهانه هايي يافت كه توافق پيش رو را نابود سازد، توافقي كه توانايي ايجاد تغييرات مهمي را در منطقه دارد. شاخص ترين اين بهانه ها، توسل به افسانه "نقطه فرار" هسته اي است. براي سالها، يك گروه كوچك ولي قدرتمند از کنشگران سیاسی در آمريكا، تبليغات بی منطقی به راه انداخته اند مبني بر اينكه ایران طي چندماه قادر خواهد بود مواد شكاف پذير لازم براي ساخت يك بمب اتمي را فراهم سازد.
اگرچه بهترين راه براي جلوگيري از چنين احتمال دور از ذهني، حصول يك توافق واقع گرايانه با ايران است، با اين حال بررسي و مداقه درباره اين ترس موهوم، مفيد و سازنده خواهد بود. حتي اگر ايران بخواهد به سمت ساخت بمب هسته اي حركت كند، ابتدا بايد تمامي بازرسان آژانس را از خاك خود اخراج نمايد. سپس مي بايست كل ترتيبات برنامه هسته اي ايران مجددا تغيير نمايد تا قادر باشد مواد شكاف پذير با درجه خلوص مناسب براي ساخت تسليحات توليد نمايد. در مراحل بعدي مي بايست اين مواد را به فلز تبديل كند، سپس آنها را به شكل مخصوص مناسب براي بمب قالب گيري كند و همينطور مراحل بي شمار پيچيده ديگري كه ويژه ساخت سلاح است را طي نمايد. هيچ كدام از اين قابليت ها در ايران وجود ندارد و ايجاد آنها مستلزم شروع از نقطه صفر است. اين موضوع چندين سال - و نه چندين ماه- بطول خواهد انجاميد.
به علاوه، حتي زماني كه ايران زمان کافی در اختيار داشت، هرگز به ساخت بمب حتي بعنوان يك گزينه ممكن فكر نكرد. در فاصله بين سال هاي ٢٠٠٥ تا ٢٠١٣، يعني زماني كه روابط ايران با غرب و آژانس در پايين ترين حد خود بود، ايران داراي زمان كافي، موانع محدودتر بين المللي، بازرسي هاي به نسبت آسان تر و سانتريفيوژهاي كافي براي ساخت بمب بود. همينطور ايران همه هزينه ها را از طریق تحريم هاي سنگين و ناعادلانه پرداخت نموده بود كه بسيار فراتر از تحريم هايي بودند كه بر كشورهايي اعمال شدند كه واقعا بمب اتمي ساخته بودند.
با وجود تمام اين واقعيت ها، ما كوچكترين قدمي براي ساخت تسليحات هسته اي بر نداشتيم. دو گزارش متوالي ارزيابي اطلاعاتي ملي آمريكا متشكل از ١٦ نهاد أمنيتي آمریکایی در سال هاي ٢٠٠٧ و ٢٠١٢ اين موضوع را تاييد مي كنند.
متاسفانه عده اي در غرب، اين واقعيت هاي مهم را با توسل به دو افسانه موهوم و خطرناك ناديده مي گيرند: اينكه ايران براي دفاع از خود به بمب نياز دارد و اينكه تنها چندماه با ساخت بمب فاصله دارد. تاسف بارتر اين خواهد بود که چنین توهماتی، تفاهمي را كه مطمئن ترين و أمن ترين راه براي جلوگيري از اشاعه هسته اي است، به مخاطره اندازد.
امروز ما در مذاكرات مان با ١+٥ داراي فرصتي منحصر بفرد هستيم تا اقدامات اعتمادساز بلندمدتي را آغاز كنيم كه در كنار بازرسي هاي گسترده و ترتيبات نظارتي مربوطه، بزرگترين تضمين را ارائه دهد كه برنامه هاي هسته اي ايران تا ابد و كاملا صلح آميز باقي خواهد ماند. براي فايق آمدن بر موانع موجود بر سر راه اين دستاورد تاريخي، بايد به افق هاي پيش رو نگريست، ولي در عين حال از درس هاي گذشته غافل نشد. درك اين نكته كه چگونه برخي توهمات، فرصت هاي فراوان را از بین برده اند داراي اهميت زيادي است و اقدام جهت جلوگیری از تکرا این توهمات ضروري است.
درحالي كه به زمان تبديل تفاهم موقت هسته اي به يك راه حل جامع نزديك مي شويم، من از همتايان خود مي خواهم كه در برابر اراده ما براي رفع نگراني ها را با درک عزم راسخ مردم ایران برای گرفتن احترام به حقوق و عزت شان پاسخ دهند. قبل از هر چيز، از آنها مي خواهم كه اجازه ندهند كه برخي توهمات، حركت چشمگيري را كه براي پايان دادن به يك بحران غيرضروري و گشودن افق هاي جديد آغاز شده است، از مسير خود خارج نمايد.
