به گزارش خبرنگار فرهنگی ایران اکونومیست، کمتر از 10 روز دیگر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر در حالی آغاز می‌شود که در کنار بخش سودای سیمرغ، یکی از بخش‌های پر مخاطب جشنواره، سینمای مستند است. این بخش همه ساله با اکران تعدادی از مستندها داوری شده و نهایتاً در اختتامیه آثار برگزیده اعلام می‌شود.
این درحالی است که با درنظر گرفتن عدم اعلام آثار راه‌یافته به جشنواره از سوی دبیرخانه گمانه‌زنی‌های مختلفی از سوی اهالی سینما و رسانه‌ها انجام شده و نام‌های مختلفی مطرح شده است. از سوی دیگر مجتبی امینی، دبیر جشنواره درباره اعلام آثار راه‌یافته به این دور از جشنواره فیلم فجر گفت: اسامی آثار راه یافته به بخش‌های مختلف تا 5 بهمن ماه اعلام می‌شود.
از سوی دیگر فارغ از نقدهای جدی که به نحوه برگزاری این بخش وجود دارد، یکی از موارد بحث، انتخاب فیلم‌های مستند برای حضور در جشنواره فجر است که هر سال دچار تغییراتی شده و همین موضوع گلایه‌های مستندسازان را به همراه دارد. با این حال در دو سال اخیر، این شرط برای فیلم‌های مستند گذاشته شد که آثاری به جشنواره راه پیدا می‌کنند که در جشنواره حقیقت همان سال که یکی دو ماه زودتر برگزار می‌شود، حضور داشته باشند. همچنین از نظر زمانی نیز محدودیت‌هایی برای زمان فیلم‌ها گذاشته شد.
طی فراخوانی که برای چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر از سوی دبیرخانه این رویداد سینمایی منتشر شد، دو شرط برای انتخاب فیلم‌های مستند گذاشته شد؛ یکی از این شروط این بود که مستندها در بخش بلند شانزدهمین جشنواره فیلم سینما حقیقت (که آذرماه امسال برگزار شد) حضور داشته باشند و همچنین زمان آنها بیش از 75 دقیقه باشد.
این موضوع در تبصره 6 بدین صورت مورد اشاره قرار گرفته است:
«فیلم‌های متقاضی شرکت در بخش «مسابقه فیلم‌های مستند بلند» باید دارای پروانه نمایش از سازمان امور سینمایی و راه‌یافته به بخش مسابقه شانزدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت بوده و دارای مدت زمان نمایش حداقل 75 دقیقه باشند.»
با مروری بر فیلم‌های مستند حاضر در بخش بلند ملی سینما حقیقت که آذرماه برگزار شد، 16 اثر به چشم می‌خورد.
«امین الضرب» به کارگردانی جمشید بیات ترک، «ردی از یک مرد» ساخته ساسان فلاحفر، «دیافراگم» به کارگردانی جواد وطنی، «اپی بین مرگ و زندگی» به کارگردانی مهدی سالکی، «قانماز» به کارگردانی علی قاسمی و جعفری موسوی، «سه نهزارم» به کارگردانی بهروز نورانی‌‌پور، «کوهستان بی‌صدا» به کارگردانی فرود عوض‌پور، «خونه مامان شکوه» به کارگردانی مهدی بخشی مقدم، «آقا نعمت» به کارگردانی علی تک روستا، «برزخی‌ها» به کارگردانی عارف افشار، «برای پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی، «دنیای وحشی زاگرس» به کارگردانی فرشاد افشین‌پور، «قرار روز شانزدهم» به کارگردانی سیدمحمداحسان اصغرزاده، «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده، «پیله ابریشم» ساخته محسن آقایی و «غیرمسکونی» به کارگردانی مسعود زارعیان، 16 اثری‌اند که امسال در بخش بلند جشنواره سینما حقیقت به رقابت با یکدیگر پرداختند.
از سویی دیگر، براساس فراخوان فجر، فیلم‌های بلند بخش شهید آوینی نیز به دلیل آنکه در بخش مسابقه حقیقت حضور داشتند، اجازه حضور در جشنواره را خواهند داشت. بنابراین مستندهای 'در پس جنگ' (75 دقیقه) و '6410 روز اسارت' (84 دقیقه) نیز می‌توانند از آثار حاضر در جشنواره فجر امسال در بخش مستند باشند.
نکته قابل توجه درباره مستندهای بلند بخش ملی سینما حقیقت اینجاست که تعدادی از این آثار، زمانی کمتر از 75 دقیقه دارند. به عبارت دیگر، با توجه به شرط جشنواره برای پذیرش مستندهای بالای 75 دقیقه، یا این آثار حذف خواهند شد و یا کارگردان باید نسخه جدیدی را که زمانش بالای 75 دقیقه باشد به دبیرخانه جشنواره ارسال کند. پیگیری خبرنگار نشان می‌دهد که این موضوع برای کارگردان‌ها امکان‌پذیر بوده و می‌توانند با اضافه کردن چند دقیقه به فیلم، شرط 75 دقیقه را تأمین کنند. با این حال، نکته مهم این است که با اضافه کردن تصاویر جدید به فیلم، فرم کلی اثر دچار تغییر نشود.
از بین 16 مستند بخش ملی که در بالا ذکر شد، مستند «پاییز پنجاه سالگی» محسن اسلام‌زاده قطعاً اجازه حضور در جشنواره فجر را ندارد، چرا که این فیلم چندی پیش به مناسبت سالگرد شهادت سردار سلیمانی از تلویزیون پخش شد و چند اکرانی نیز در سینماها داشت. از سویی دیگر، مستندهای «کوهستان بی‌صدا»، «دیافراگم»، «اپی بین مرگ و زندگی»، «سه نهزارم»، «برای پس از مرگم» و «قرار روز شانزدهم» به دلیل آنکه زیر 75 دقیقه هستند، از شانس کمی برای حضور در جشنواره فجر برخورداراند، مگر آنکه کارگردان این آثار بتواند چند دقیقه‌ای به فیلم خود اضافه کند.
سیداحسان اصغرزاده کارگردان مستند «قرار روز شانزدهم» نیز در گفت‌وگو با اعلام کرد که فیلمش به دلیل آنکه زیر 75 دقیقه است، در جشنواره فجر حضور نخواهد داشت. او همچنین بیان کرد که اضافه کردن نزدیک به 13 دقیقه به فیلمش، از نظر کیفی به فیلمش ضربه زده و این کار را نمی‌کند.
برای پس از مرگم 65 دقیقه، دیافراگم 66 دقیقه، اپی بین مرگ و زندگی 63 دقیقه و قرار روز شانزدهم 62 دقیقه است. به نظر می‌رسد اضافه کردن نزدیک به 11-12 دقیقه به این فیلم‌ها امری دشوار است، به ویژه آنکه ماهیت داستان فیلم نباید دچار تغییرات زیادی بشود. البته مستندهای «کوهستان بی صدا» 72 دقیقه و «سه نهزارم» نیز 70 دقیقه است و طبیعتاً کارگردان اثر دست بازتری برای اضافه کردن چند دقیقه‌ای به فیلم‌ها دارد.
تجربه چند سال اخیر جشنواره فجر نشان داده که نزدیک به 10 فیلم به بخش مستند راه پیدا کرده و به رقابت با یکدیگر می‌پردازند تا سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند بلند را از آن خود کنند. با این حال باید دید پس از اعلام آثار از سوی دبیرخانه، کدام فیلم‌های مستند در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر حضور خواهند داشت.
