به گزارش ایران اکونومیست، بر اساس اعلام رصدخانه مهاجرت ایران، مهاجرت سرمایه انسانی با کیفیت بالا و نیروی کار ماهر می‌تواند اثرات چشمگیری بر اقتصاد و جامعه در کشورهای مقصد داشته باشد، به ویژه اگر با اهدافی نظیر شروع کسب و کار جدید در کشور مقصد همراه باشد.
بر اساس آمارها از مجموع ۵۸۲ استارت‌آپ آمریکایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار (یونیکورن)، ۳۱۹ مورد آن توسط مهاجران راه اندازی شده است و ۶۴ درصد بنیانگذاران و هم بنیانگذاران یونیکورن‌های آمریکایی را مهاجران و یا فرزندان آنها تشکیل می‌دهند.
مجموع ارزش ۳۱۹ یونیکورنی که مهاجران در آمریکا راه اندازی کرده‌اند، ۱.۲ تریلیون دلار است که این رقم بیش از ارزش تمام شرکت‌های بورسی بسیاری از کشورها، از جمله "آرژانتین"، "کلمبیا"، "پرو"، "پرتغال"، "ایرلند"، "روسیه" و"مکزیک" است.
ایرانیان، دهمین ملیت از نظر تعداد یونیکورن‌های تاسیس شده در آمریکا هستند.
از سوی دیگر بانک جهانی که آمار بین‌المللی جریان‌های ورودی و خروجی وجوه ارسالی مهاجران را منتشر می‌کند، در نیمه دوم ۲۰۲۲ داده‌های تاریخی ایران را از پایگاه داده ایـن سازمان حـذف کرده است، در حالی که تا نیمه اول سال ۲۰۲۲ در چند سال متوالی عـدد ۱.۳ میلیارد دلار را برای ایران نشان می‌داد.
از این رو، در حال حاضر هیچ داده قابل اتکایی در این خصوص در دسترس نیست.
با وجود اینکه طبق مقررات "معاملات و تحریم‌های ایران" وضع شده توسط مراجع قانونی ایالات متحده آمریکا (اعم از رئیس جمهور و کنگره) و همچنین مقررات برخی از دیگر کشورها، وجوه ارسالی مهاجران بـه طور مستقیم متاثر از تحریم‌ها نبوده و محدودیت مقداری بر آنها اعمال نمی‌شود. اما بسته به شیوه ارسال، ارسال کننده و منبع کسب وجوه ارسالی، محدودیت‌هایی بر تراکنش‌های مهاجران قابل اعمال هستند و یا اجازه قبلی برای انجام آنها لازم است. در اغلب موارد، ارسال وجه بـه صورت مستقیم امکان پذیر نبوده و نیازمند مؤسسات مالی کشورهای واسـط است.
تب داغ مهاجرت در میان کسب‌و کارهای نوپا
افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، بحران‌های اقتصادی، تحریم‌ها و شرایط نامطلوب اجتماعی و رفاهی را از دلایل افزایش آمار مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی دانست و گفت: در چند سال اخیر نه تنها نخبگان ایرانی با امید به کسب موقعیت تحصیلی، شغلی و شرایط زندگی بهتر اقدام به مهاجرت کرده‌اند، بلکه تب داغ مهاجرت به همه قشرهای جامعه و حتی استارت‌آپ‌ها هم سرایت کرده است.
وی با اشاره به قوانین و مقررات حمایتی تدوین شده در حوزه اقتصاد نوآوری و شرکت‌های دانش‌بنیان، افزود: این در حالی است که کارشناسان و متخصصان این حوزه نیز اذعان دارند می‌توان با اجرایی کردن این قوانین امید به ادامه فعالیت در کشور را بالا برد؛ اما متاسفانه فضای کلی اقتصاد و محیط کسب‌وکار کشور که بیشتر متاثر از سیاست‌های کلی حاکمیت در بخش‌های امنیتی، روابط بین‌الملل، بخش‌های دیگر اقتصاد و حتی سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی ناهمگون با الگوی زندگی اکثریت طبقه متوسط است، موجب شده تا هربار ضربه مهلک‌تری به بدنه این بخش از جامعه وارد شود و تمایل به مهاجرت را بیش از پیش در جامعه بالا ببرد.
کلاهی یادآور شد: بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر ایرانی مهاجرت کردند که این رقم نزدیک به ۳.۳ درصد از کل جمعیت کشور را شامل می‌شود.
وی با اشاره به آخرین آمارهای منتشر شده از سوی رصدخانه مهاجرت ایران در اریبهشت‌ماه سال جاری، خاطر نشان کرد: در مطالعات انجام شده بیش از ۶ هزار نفر از فعالان در کسب‌وکارهای کشور شرکت کرده‌اند که در بخش‌های مختلف اقتصادی مشغول به فعالیت بوده‌اند و ۷۷ درصد از شاغلان در بخش‌های مختلف کسب‌وکار، اعلام کرده‌اند که تمایل زیاد یا خیلی زیاد به مهاجرت دارند.
رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران ادامه داد: نکته جالب این است که به طور کلی وضعیت مهاجرت به تفکیک طبقات مختلف تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته و این موضوع نشاندهنده همه‌گیر شدن تمایل به مهاجرت در تمامی اقشار جامعه و وارد شدن کشور به فاز توده‌وار مهاجرت است.
وی اضافه کرد: پیرو اختلالات اخیر اینترنت در کشور کسب و کارها ضربه مهلک‌تری تحمل کردند و استارت‌آپ‌ها بیشتر از پیش میل به مهاجرت پیدا کردند، به‌گونه‌ای که مهاجرت نخبگان به‌ویژه در حوزه کسب‌وکار آنلاین و فضای مجازی به عنوان یک خطر جدی مطرح و در جریان است.
کلاهی تاکید کرد: به طور قطع هر سیاستی که به‌ویژه در شرایط بحرانی و برای خروج از بحران طراحی می‌شود، هزینه‌هایی نیز به همراه دارد؛ اما نکته حائز اهمیت این است که باید در تصمیمات و سیاستگذاریها به این موضوع توجه داشته باشیم که اگر شرایط مناسبی برای حفظ نیروی انسانی متخصص کشور مهیا نشود و این جریان مهاجرت به همین شکل ادامه پیدا کند، مهم‌ترین سرمایه کشور یعنی نیروی انسانی مفید، متخصص و تاثیرگذار به تاراج خواهد رفت و امید به آینده بیش از بیش دچار چالش خواهد شد.
