آیا با انباشت برف در کوهستان‌های زاگرس از بحران کم‌آبی عبور خواهیم کرد؟

به گزارش ایران اکونومیست از خرم‌آباد، چند سالی است که واژه‌ای به نام 'خشکسالی' با زندگی‌هایمان عجین شده و حتی کودکان نیز با این واژه کمابیش آشنایند چرا که اغلب خانواده ها بارها در محاورات خود از این کلمه استفاده کرده اند. 

چند سالی است که دیگر خبر از بارش برف هایی نیست که در کودکی هایمان تا زیر زانو می رسید و هنگام بازی های کودکانه و شادمانه های ناشی از تعطیلی مدارس و برف بازی تا کمر در میان برف گم می شدیم و یا حداقل اگر هم بارش هایی را داشته ایم یا ناچیز بوده و یا در زمان های منتهی به بهار باریده که باران های بهاری بلافاصله آنها را ذوب کرده و در اتفاقی ناگوار به سیلاب تبدیل کرد است اما خوشبختانه دی ماه امسال شاهد وقوع بارش هایی بوده ایم که تا حدی می توان گفت امیدوار کننده بوده اند. 

مدتهاست که زمستان ها و پاییزهای متفاوتی را تجربه می کنیم و دیگر مثل گذشته ها خبری از زمستان های پربرف، و پاییزهای پر از رعد و برق و بارش های شدید باران نیست بلکه پاییزهایمان بسیار کم باران، زمستان هایمان خشک و بهارهایمان هم حال و هوایی تابستانی به خود گرفته و اخیرا نیز در تابستان شاهد بارش های شدید و سیل آسای موسوم به 'مانسونی' بودیم که همگی حکایت از تغییر آب و هوایی و 'تغییر اقلیم' در کشورمان ایران دارد.  

مردادماه سال گذشته بود که دانشمندان اعلام کردند که تغییرات اقلیم به سرعت در حال افزایش است و چنانچه فکری به حال آن نشود با مشکل مواجه خواهیم شد.یکی از اثرات بسیار مخرب 'تغییر اقلیم' افزایش دما است که می تواند منجر به بروز سیلاب های بی سابقه شود که نمونه آن را در چندسال گذشته نیز در کشور شاهد بودیم. 

به گواهی کارشناسان، 'تغییر اقلیم' باعث از بین رفتن بخش اعظمی از یخچال های زاگرس به دلیل نداشتن پدیده های طولانی مدت یخبندان شده است و این نگرانی در بین فعالان محیط زیست ایجاد شده که چنانچه این روندهای آب و هوایی تداوم داشته باشد با مشکلات جدی در ذوب این یخچال ها مواجه خواهیم شد. 

در روزهای اخیر عکسی هوایی از کوه های زاگرس در رسانه ها منتشر شد که به گواه عکاس آن که خود فعال محیط زیست کشور نیز هست موجی از امیدواری را ایجاد کرد به همین دلیل بر آن شدیم که این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم که آیا این انباشت برف در کوهستان های زاگرس می تواند این امیدواری را ایجاد کند که امسال از بحران کم آبی عبور خواهیم کرد؟ 

لزوم سازگاری کشور با تغییرات اقلیم 

داریوش گل علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در این باره با بیان اینکه ما جزو کشورهایی هستیم که بسیار زیاد تحت تاثیر تغییر اقلیم قرار داریم، به رسانه ها گفت: بروز سیل، خشکسالی، آتش سوزی در جنگل ها و مراتع همه به نوعی اثرات تغییر اقلیم است. 

وی افزود: متاسفانه برخی از مسئولان هنوز تغییر اقلیم و اثر آنرا در کشور قبول ندارند در حالی که باید کشور را با تاثیرات تغییر اقلیم سازگار کنیم. 

گل علیزاده با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و تصویب طرح سازگاری با تغییر اقلیم را در برنامه خود دارد تا بر اساس آن هر سازمانی منطبق با این طرح برنامه های خود را پیش ببرد، عنوان کرد: با توجه به اهمیت موضوع باید سند بالادستی داشته باشیم این مساله باید در بخش های مختلف از جمله قانونگذاری، سیاست گذاری، طراحی شهری و انتخاب پروژه ها به گونه ای باشد که تاثیرات تغییر اقلیم دیده شود تا در زمان وقوع آسیب آن به حداقل برسد در واقع باید به نوعی تاب آوری شهرها، روستاها و در مجموع کشور را بالا ببریم. 

گل علیزاده گفت: در چند سال اخیر به علت خشکسالی رودخانه های زیادی خشک شده اند و در بیشتر شهرها می بینیم که در بستر آنها اقدام به ساخت و ساز می شود و از آنجا که کشوری تحت تاثیر تغییرات اقلیمی هستیم باید منتظر وقوع حوادثی مانند سیلاب های اخیر باشیم بنابراین با رعایت نکردن حد بستر رودخانه ها فاجعه ای رخ می دهد که در این مدت در کشور شاهد آن بودیم. 

نقش تغییر اقلیم در توزیع زمانی و مکانی بارش ها 

وی ادامه داد: در واقع تغییر اقلیم موجب به هم خوردن توزیع زمانی و مکانی بارش ها در کشور شده است که نتیجه آن وقوع بارش های تند رگباری در تابستان و کم بارشی در زمستان است و از آنجا که زمین خشک است و آمادگی جذب این حجم آب را ندارد از این رو این میزان از باران به روان آب و در نهایت به سیل تبدیل می شود که در زمان جاری شدن هر آنچه که به عنوان مانع ما انسان ها بر سر راهش قرار دادیم را نابود می کند. 

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست افزود: بارش باران آنهم در زمان خشکسالی یک نعمت است که باید با اقدامات لازم سیلاب ها را در مسیر پخش کنیم تا علاوه بر اینکه مانع بروز خسارت شویم بتوانیم از این حجم آب بهترین استفاده را ببریم، با این کار می توانیم زمین های کشاورزی را از آب کافی سیراب کنیم، اما متاسفانه این نعمت ها شاید به علت بی برنامگی به نقمت تبدیل می شوند، متاسفانه ما هم در زمان خشکسالی مشکل داریم هم زمان بارندگی، زمانی که برف ببارد دردسر ایجاد می شود زمانی هم که نبارد باز هم مشکل ایجاد می شود، شاید به این برمی گردد که مسائل را به خوبی مدیریت نمی کنیم. 

وی تصریح کرد: ایران جزو کشورهایی است که بسیار تحت تاثیر تغییر اقلیم قرار دارد و حوادثی مانند سیل، خشکسالی، آتش سوزی ها در جنگل ها و مراتع همه به نوعی اثرات تغییر اقلیم است. 

گل علیزاده تصریح کرد: باید با یک برنامه‌ریزی درست و دقیق بپذیریم که تحت تاثیر تغییر اقلیم هستیم در واقع شرط اول موفقیت و عبور موفق از این شرایط پذیرفتن این مساله است. 

لزوم ارائه برنامه های مناسب و در راستای تغییرات اقلیم 

بهروز ابراهیمی معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای لرستان نیز با اشاره به اینکه بیش از 10 سال است که هر هشت روز یکبار پوشش برف کوه های استان از طریق عکس های ماهواره ای رصد می شود، اظهار داشت: این عکس های ماهواره ای از طریق شرکت مطالعات تهیه می شود و مبنای محاسبات استان است. 

وی افزود: امسال تابستان آخرین گزارش تغییرات اقلیم که سندی جهانی است و نماینده ایران هم در آن جلسه حضور داشت منتشر و تغییرات اقلیمی به عنوان یک حقیقت پذیرفته شد. 

ابراهیمی با تاکید بر اینکه باید بپذیریم که از نقطه تغییر عبور کرده ایم و عملا اقلیم ما تغییرات جدی کرده است، بیان کرد: ما نیز بایستی خود را هماهنگ کرده و برنامه های مناسب با تغییرات اقلیمی ارائه دهیم. 

وی با اشاره به بالا رفتن دمای مینیمم و کاهش نزولات جامد، تصریح کرد: حتی اگر بارش نزولات جامد هم اتفاق بیفتد، به دلیل گرما و یا بارش های گرم بعدی از بین می رود چون شب های یخبندان کم شده است. 

بارش های برف رخ داده ضمانت ذخیره ای ندارند 

معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای لرستان با تاکید بر اینکه بارش برف های پیش رو هیچ ضمانت ذخیره ای ندارند چون یخبندانی نداریم که منجر به پرآب شدن چشمه ها شود، عنوان کرد: تا زمانی که ما یخبندان مناسبی نداشته باشیم، این پوشش برف ها هیچ نقش مناسبی در افزایش ذخایر آبی نخواهند داشت. 

وی ادامه داد: این بارش ها نباید منجر به این توهم شوند که مشکلات مدیریتی ما را طبیعت مرتفع کرده است. 

ابراهیمی با اشاره به اینکه برآوردها حکایت از ادامه روند خشکسالی ها تا سال 2100 میلادی دارد، بیان کرد: اینکه بگوییم امسال ترسالی است یاپ خشکسالی عملا معنایی ندارد چون تغییرات اقلیم رخ داده و بارش های موجود گرچه بی تاثیر نیست اما نمی تواند این امیدواری را ایجاد کند که ما از خشکسالی عبور کرده ایم بلکه باید کماکان سیاست های در راستای صرفه جویی و مدیریت منابع آبی را در برنامه های خود لحاظ کنیم. 

وی درخصوص عکس های هوایی منتشر شده از انباشت برف در کوهستان های زاگرس اینگونه اظهار نظر کرد: ممکن است که ما به دلیل بارش های اخیر انباشت مناسبی از برف را در کوهستان ها داشته باشیم اما تا زمانی که پدیده یخبندان مداوم حداقل یکماهه را برای جامد کردن این برف ها نداشته باشیم نمی توانیم خود را به ذخیره این برف ها امیدوار کنیم چرا که گرمای هوا و بارش های باران می تواند آنها را ذوب کرده و تبدیل به رواناب نماید. 

افزایش 28 درصدی ریزش های آسمانی در مناطق زاگرس نشین 

محمد درویش فعال محیط زیست کشور که عکاس عکس معروف ماهواره ای انباشت مناسب برف در کوهستان های زاگرس است نیز با اشاره به سپری کردن یک پاییز خشک ظرف امسال به گفت: میانگین ریزش های آسمانی در پاییز امسال 32 درصد کمتر از میانگین درازمدت 54 ساله بود. 

وی با اشاره به افزایش نگرانی ها درخصوص جیره بندی آب شرب، افزود: طی 25 روزی که از دی ماه گذشته است در برخی از استان های زاگرس نشین همچون کهگیلویه و بویراحمد میانگین ریزش های آسمانی تا 28 درصد بیشتر از میانگین 54 ساله شده است. 

درویش بیان کرد:وقوع این مسئله این خوشبینی را ایجاد می کند که احتمالا اگر روند بارش ها ادامه داشته باشد که مدل های هواشناسی نیز حکایت ازیک زمستان نرمال و حتی بهتر از نرمال را دارد امیدواریم که بتواند کسری ذخایر سدهای ما را جبران و کشور را از خطر جیره بندی آب تا حد قابل قبولی نجات دهد. 

این فعال محیط زیست کشور با تاکید بر اینکه صحبت از این نیست که ما یک سال ترسال را پیش رو خواهیم داشت، تصریح کرد: صحبت از این است که امسال با توجه به بارندگی هایی که در دیماه اتفاق افتاد حتی سالهای 1401 و 1402 در بین 10 سال خشک ایران در نیم قرن اخیر قرار نمی گیرد و این نوید امیدبخشی است.

پوشش برف در 183 هزار متر مربع از مساحت کشور 

وی با اشاره به عکس های ماهواره ای منتشر شده درخصوص انباشت مناسب برف در کوه های زاگرس، گفت: این عکس ها نشان می دهد که بخش عمده ای از مناطق زاگرس پوشیده از برف شده و این نوید بسیار خوب و خلاف نگرانی هایی است که تاکنون داشته ایم. 

درویش با اشاره به بارش های برف اخیر، عنوان کرد: ارتفاع متوسط بارش های برفی که داشته ایم 25.83 میلیمتر تعیین شده و 11.13 درصد از مساحت کشور معادل 183 هزار کیلومتر مربع پوشیده از برف است که این رقم نسبت به سال گذشته 89 درصد افزایش داشته است و اینها همه جای امیدواری دارد. 

این فعال محیط زیست کشور با اشاره به ارتفاع پنج و نیم متری برف در منطقه کوهرنگ، افزود: کوهرنگ سرچشمه کارون که پرآب ترین رودخانه کشور است می باشد و سرچشمه زاینده رود است و اینها همه نویدبخش است. 

وی با تاکید بر اینکه در عین حال نباید فکر کنیم که مشکلی وجود ندارد، تصریح کرد: همچنان باید نسبت به صرفه جویی و تعریف اقتصادی که آب محور نباشد تلاش کنیم. 

ذوب شدن بخش عمده ای از یخچال های زردکوه، شاهانکوه و دنا 

درویش بیان کرد: اگر بتوانیم مدیریت خردمندانه ای اعمال کنیم برای منابع آبی و برخی کشت های پرمصرف را قدغن کنیم می توانیم امسال را بدون دغدغه بگذارنیم. 

وی با اشاره به یخچال های مناطق زردکوه، شاهانکوه و دنا، تصریح کرد: این یخچال ها قدمتی چند صدهزار ساله دارند اما گزارش هایی که به دست ما رسیده حکایت از این دارد که بخش قابل توجهی از این یخچال ها آب شده است. 

وی ادامه داد: بخش عمده ای از سرمنشا کوهرنگ سال گذشته آب شده و غار یخی در سرآغاسید نیز آب شده و این نشان از تغییر اقلیم دارد و طبیعتا این بارش ها نمی تواند جوابگوی این کسری ها باشد. 

درویش با تاکید بر لزوم توجه به سیاست های صرفه جویانه در مصرف آب، تصریح کرد: باید کماکان در بخش های کشاورزی، صنعت و شرب رعایت کرده و سیاست های صرفه جویی را سرلوحه کارهایمان قرار دهیم. 

هرچند مسئولان کشور و استان به دلیل تغییر اقلیم کماکان ناچار به برنامه ریزی های مناسب در راستای مدیریت منابع آبی هستند اما قطعا بارش های برف رخ داده و پیش رو می تواند نویدبخش این باشد که چنانچه بتوانیم به مدیریت درستی در مصرف منابع آبی برسیم می توانیم از بحران کم آبی عبور کرده و امیدوار به سالهای پرآب پیش رو باشیم.

641/.