به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایران اکونومیست، سومین مجمع گفتگوی تهران (TDF ۲۰۲۲) دوشنبه ۲۸ آذر با حضور ۷۰ اندیشمند از ۳۶ کشور به میزبانی مرکز مطالعات وزارت امور خارجه برگزار شد. «سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران، رهیافتی به دوستی و اعتماد سازی» به عنوان مهمترین محور و شعار این دوره از مجمع گفت‌وگوی تهران انتخاب شد تا نشان دهد که تمرکز جمهوری اسلامی با روی کار آمدن دولت سیزدهم بر همسایگان و سیاست اصلی و نهایی آن همسایگی بر مبنای دوستی و اعتمادی متفاوت‌تر از گذشته است. در این نشست «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امورخارجه، «کمال خرازی» رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر پیشین عراق و «دنیس مونکادا» وزیر خارجه نیکاراگوئه، «محمد بن عبدالعزیز الخلیفی» معاون وزیر خارجه قطر، «کارلوس مارتینز» معاون وزیر خارجه ونزوئلا سخنرانی کردند. دور اول و دوم مجمع گفتگوی تهران سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ برگزار شد.
محورهای مهم سخنرانی‌ها و نشست‌های مجمع تهران
سومین مجمع گفت‌وگوی تهران با هدف تاکید بر اهمیت سیاست همسایگی برای جمهوری اسلامی ایران برگزار شد اما امنیت منطقه، امنیت انرژی در منطقه، بحران اوکراین و شرایط افغانستان هم از دیگر موضوعاتی بود که در سخنرانی‌ها، پنل‌های تخصصی و نشست‌های علمی با حضور اندیشمندان جهان و منطقه مورد توجه و بررسی قرار گرفت.
امنیت منطقه و الزامات آن: این گزاره در سخنرانی وزیر امورخارجه ایران، جایگاه ویژه‌ای داشت و امیرعبداللهیان در این زمینه تصریح کرد: «ما امنیت و رفاه همسایگان را امنیت و رفاه خود می‌دانیم. ایران همواره یکی از پایه های امنیت و ثبات در منطقه و در خط مقدم مبارزه با تروریسم داعش به عنوان تهدیدی مشترک برای منطقه و کل بشریت بوده است».
نحوه و کیفیت تامین این امنیت هم در این نشست از محورهای مهم بود. ایران همواره تصریح کرده است که امنیتی منطقه تنها به دست کشورهای منطقه امکان پذیر است و در این نشست هم وزیر امورخارجه تاکید کرد که یک بار برای همیشه، باید تفکر «تامین امنیت از خارج از منطقه» کنار رفته و همکاری و همیاری کشورهای منطقه، امنیت پایدار را به ارمغان آورد.
خرازی هم در سخنرانی خود در این نشست به این مهم اشاره کرد، درباره دخالت‌های فرامنطقه‌ای هشدار داد و گفت: «جمهوری اسلامی مخالف دخالت سیاسی و نظامی بیگانگان و باج‌دهی برخی کشورها به قدرت‌های جهانی است. سرمایه‌گذاری همه کشورهایی که دارای فناوری، سرمایه و اقتصاد بالاتری هستند، مورد تایید است اما نباید در مسائل منطقه دخالت شود، منطقه احتیاج به گفتگو دارد و کشورها با این گفتگو باید مشکلات خود را حل کنند».
غرب آسیا و خاورمیانه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و منابغ غنی انرژی همواره کانون تمرکز قدرت‌های خارج از منطقه بوده و این توجه به سبب منفعت‌جویی و زیاده‌خواهی‌های آنها، به چالشی در امنیت، اقتصاد، انرژی و حتی روابط بین کشورها تبدیل شده است. آمریکا سال‌هاست تلاش می‌کند خاورمیانه را به حیاط خلوت خود تبدیل کرده و ضمن بهره بردن از منافع آن با اجرای سیاست «تفرقه بنداز و حکومت کن» این منطقه را دچار بحران و جنگ کند.
حمایت از گروهک‌های تروریستی و دولت‌های متجاوز، به کارگیری ابزار تهدید و تحریم به عنوان شمشیر داموکلس علیه کشورهای منطقه به ویژه ملت‌های مستقل، بخشی از این سیاست است که از چهاردهه گذشته یک مخالف مهم در منطقه پیدا کرده و جمهوری اسلامی ایران در مقابل آن ایستاده است. این ایستادگی برای ایران، تاوان‌هایی هم درپی داشته اما تهران همچنان معتقد است که مسائل، چالش‌ها، امنیت، اقتصاد، روابط بین کشورها، انرژی و منابع موجود در این منطقه تنها به کشورها و ملت‌های آن تعلق داشته و هیچ کس نمی‌تواند در این زمینه دخالت داشته باشد.
واقعیت آن است که اگر غرب و آمریکا پای خود را از این منطقه و مسائل آن بیرون کشند، مردم و دولت‌های منطقه با تمام سختی، قدرت حل وفصل موضوعات و چالش‌های آن را دارند. در صورتی که تامین امنیت منطقه به کشورهای آن سپرده شود، مشخص خواهد شد که منابع انرژی در غرب آسیا و خاورمیانه نه یک بحران که فرصتی برای پیشرفت آن خواهد بود.
بحران اوکراین و واقعیت‌های آن: جنگ روسیه و اوکراین به عنوان یکی از مهمترین محورهای امنیت بین‌الملل در یک سال گذشته مورد توجه جهان بوده و در نشست تهران هم در سخنرانی‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. اهمیت این بحران برای جمهوری اسلامی ایران به دلیل، اتهامات وادعاهای آمریکا و غرب علیه تهران درباره فروش پهپادها و تسلیحات نظامی به مسکو، اهمیت دوچندان یافته است. غرب در حالی ایران را در این زمینه متهم می‌کند که جمهوری اسلامی بارها تاکید کرده است که الف) با اصل جنگ در هر نقطه از جهان مخالف است و ب) سلاحی برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه نفروخته است.
این دو اصل در سخنان وزرای کنونی و اسبق وزرات امور خارجه هم مورد تاکید قرار گرفت. امیرعبداللهیان ضمن تاکید بر اینکه سیاست اصولی ایران نفی توسل به زور و تاکید بر حل و فصل مناقشه از طریق سیاسی بوده است، گفت: «ادعای ارائه تسلیحات و پهپاد از سوی جمهوری اسلامی ایران به یکی از طرف‌های بحران بی‌پایه و اساس است و تاکید می کنیم هیاهو درباره ارسال پهپاد ایرانی در شرایطی که میلیاردها دلار انواع سلاح از کشورهای غربی برای تداوم جنگ وارد اوکراین شده است، هدفی جز سرپوش گذاشتن بر روند دمیدن غرب در آتش جنگ در خشونت در اوکراین ندارد».
خرازی هم دلیل مخالفت ایران با جنگ را تجربه هشت سال این رویداد دانست و توضیح داد که ایران از ابتدا مخالف این درگیری بود اما غرب در تلاش بود تا دو کشور را به جنگ بکشاند و حرکت نیروهای ناتو روسیه را وادار به واکنش کرد. وزیر امور خارجه اسبق ایران تاکید کرد که درگیری اوکراین هم باید از طریق گفتگو پایان پذیرد و ایران آماده ایجاد زمینه برای این گفتگوهاست».
افغانستان و اهمیت تثبیت صلح: افغانستان؛ همسایه شرقی و همیشه در بحران ایران، محور بخشی از سخنرانی‌های مهمانان نشست تهران و موضوع پنل‌های تخصصی بود. با روی کار آمدن طالبان در این کشور و خروج نیروهای آمریکایی، موضوع امنیت و صلح این کشور به یکی از مهمترین دغدغه‌های منطقه و به ویژه ایران تبدیل شده است. به همین دلیل است که امیرعبداللهیان در سخنرانی خود در نشست تهران درباره شرایط نگران کننده مردم افغانستان گفت: «در یک سال و نیم اخیر ایران پذیرای خیل عظیم آوارگان افغانستانی بوده در حالی که در کشورم در شرایط سخت‌ترین تحریم‌ها به سر می‌برد با سخاوتمندی آنها را پذیرفته است. ما اعتقاد داریم راه ثبات و امنیت پایدار در افغانستان از مسیر خاص و تصمیم مردم این کشور و با تشکیل دولتی فراگیر می‌گذرد».
تشکیل دولتی فراگیر در کابل هم توصیه و تاکید خرازی به مقامات طالبان بود و رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، تحولات افغانستان را موثر در امنیت ایران دانست و تصریح کرد: « همواره به طالبان توصیه کردیم که با تروریسم مبارزه کرده و از ورود نیروهای بیگانه به خاک این کشور به بهانه های مختلف جلوگیری کنند و حکومت فراگیر با حضور همه اقوام و مذاهب تشکیل دهند. وی تاکید کرد: یک قوم نمی‌تواند بر کشور چند قومی و مذهبی حکومت کند و امیدواریم که رهبران طالبان با این نگاه به آینده توجه کنند و ایران هم آماده کمک برای ایجاد صلح و ثبات پایدار در این کشور است.
گفت‌وگو برای صلح
ایران هراسی، سیاستی با قدمت چهل سال در منطقه و جهان است و گرچه گاهی به شدت و گاهی به ضعف، اجرایی شده اما همیشه به عنوان گزینه روی میز غرب وجود داشته است. ایستادن در برابر ادعاها و اتهامات زیر مجموعه ایران هراسی با توجه به فضای رسانه‌ای و سیاسی جهان که در اختیار غرب است، دشوارتر از همیشه شده اما جمهوری اسلامی ایران به تلاش‌های خود به ویژه در منطقه برای مقابله با این موضوع ادامه می‌دهد. نشست های گفت‌وگوی تهران در راستای اعلام یک موضوع و موضع مشخص برگزار می‌شود؛ «ایران با همه جهان به ویژه با همسایگانش در صلح است.»
گردهم آوردن مقامات و چهره‌های سیاسی، اندیشمندان و صاحبنظران منطقه و جهان به منظور برقراری «دیالوگ‌های صلح» است تا در برابر سناریوپردازی‌های استودیوهای خبری و فیلم‌سازی غرب، بیاستد و اعلام کند که ایران به عنوان یکی از مهمترین کشورهای اثرگذار منطقه و جهان در ۲۰۰ سال گذشته آغازگر هیچ جنگی نبوده و در هر منازعه‌ای تلاش کرده است تا در صورت امکان وارد درگیری نظامی نشود.
تلاش های غرب برای وارونه جلوه دادن سیاست‌ها و مواضع جمهوری اسلامی درباره صلاح و ثبات در منطقه، بیش از دودهه است که با ابزاری پرونده هسته‌ای دنبال می‌شود. غرب برخی از کشورها و دولت‌های منطقه را درحالی به این باور رسانده که جمهوری اسلامی با سلاح اتمی برای آن ها تهدیدی بسیار بزرگ است که تهران همواره تاکید و تصریح کرده است که هرگز به دنبال ساخت بمب اتم نبوده و نخواهد بود.
این سیاست ارعاب مردم منطقه با چنین بهانه‌ای در حالی صورت می‌گیرد که بزرگترین زرادخانه سلاح‌های هسته‌ای را رژیم صهیونیستی در منطقه دارد اما هراس از ایران جای نگرانی درباره این زرادخانه بدون نظارت را گرفته است. جمهوری اسلامی ایران به منظور باطل ساختن سناریوهای ایران هراسی با ابزار پرونده هسته‌ای، سال ۲۰۱۵ پای میز مذاکره نشست و برجام را امضا کرد و بیشترین همکاری را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشت تا حسن نیت خود را در این زمینه اثبات کند. با وجود همکاری‌های گسترده تهران، موضوع ترساندن ملت‌ها و کشورهای منطقه از ایران ادامه یافت و برگ دیگری شد در دفتر تناقضات آمریکا در قبال ایران.
در نشست روزگذشته تهران، هم امیرعبداللهیان و هم خرازی بار دیگر این مهم را مورد توجه قرار دادند، امیرعبداللهیان که مسئولیت پرونده مذاکرات لغو تحریم‌ها را هم در وزارت خارجه بر عهده دارد در سخنان خود به بخش دیگری از این تناقضات هم اشاره کرد و گفت: آمریکا از سویی امروز صحبت از مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به گام‌های نهایی توافق می‌کند و از سوی دیگر از ایجاد ناامنی و بی ثبات کردن ایران حمایت. این سیاست ریاکارانه باید پایان یابد و اگر چنین شود و ایالات متحده واقع بینانه و در مسیری عملی و واقعی به دنبال رسیدن به توافق و بازگشت به تعهدات خود در برجام باشد، جمهوری اسلامی ایران نیز آمادگی دارد از مسیر گام‌های پایانی توافق برای رفع تحریم ها و بازگشت همه طرف ها به تعهدات، استقبال کند». خرازی هم تصریح کرد که ایران آمادگی بازگشت به تعهدات برجامی را دارد.
تاکید ویژه بر گفت‌وگو برای حل و فصل تمام بحران‌های منطقه، پیام مهم این نشست هم به کشورهای منطقه و هم جهان است. پیامی که ریشه در دیدگاه دولت سیزدهم به موضوعات منطقه و جهان دارد. دولت جدید در ایران با هدف بازگرداندن دیپلماسی به مسیر توازن، تلاش کرده است که سیاست خارجی خود را با نگاهی تازه و مبتنی بر دوستی بنا نهد. در راستای چنین نگاهی می‌توان اعتماد کشورهای منطقه را به دست آورد و از رهگذر این اعتمادسازی از ظرفیت‌های آنان به منظور پیشرفت کشور بهره برد.
