واحد سنجش نگرش دانشگاهیان ظرفیت جدید در دستگاه آموزش عالی است

به گزارش ایران اکونومیست، اولین گردهمایی آینده پژوهان آموزش عالی با حضور جمعی از اساتید فرهیخته و آینده پژوه و به همت گروه آینده پژوهی و نظریه پردازی در آموزش عالی روز یکشنبه در موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی برگزار شد.

دو سوال و محور مهم یعنی مهمترین کلان روندها در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی که در آینده دانشگاه ها، نظام آموزش عالی و علم و فناوری ایران اثر گذارند، کدامند؟ ‌ مهمترین مشخصه های دانشگاه ها و نظام آموزش عالی آینده در سیاستگذاری، مدیریت، برنامه ریزی، ارزیابی و اثربخشی اجتماعی کدامند؟ در اولین گردهمایی آینده پژوهان آموزش عالی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

علی باقر طاهری نیا رییس مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در این گردهمایی گفت: ظرفیت متخصصان آموزش عالی در کشور گسترش پیدا کرده است، اما به شکل یکسان از این ظرفیت استفاده نکرده ایم. بر همین اساس شبکه متخصصان آموزش عالی تشکیل شد تا آنها را شناسایی کنیم و در قالب میزهای پژوهشی از ظرفیت علمی آنها استفاده شود.

طاهری نیا تصریح کرد: اساسنامه‌ای برای شبکه متخصصان تعریف و فرایند آن طی شده است و شورای راهبردی و سیاست گذاری دارد. در اساسنامه میزهای پژوهشی مسئله محور، مدت دار و بین رشته ای پیش بینی شده است که طولانی مدت، عام، تخصصی تک رشته نیست.

رییس مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ادامه داد: در دستگاه آموزش عالی واحد سنجش نگرش دانشگاهیان به عنوان ظرفیت جدید ایجاد شده است تا در مسائل مختلف نظر اعضای هیات علمی، کارکنان دانشگاه و دانشجویان را جویا شویم و براساس آن تحلیل‌ها و راهکارها را پیدا کنیم و به مسوولان ذیربط ارجاع دهیم.

طاهری نیا درباره به محور گفتگو که آینده آموزش عالی را چگونه می بینید، گفت: باید هر مقوله ای را اول تعریف و برای آن تعریف به اجماع برسیم. باید روی کلمه آینده تمرکز کنیم که آینده آموزش عالی منظور کدام آینده است؟ آینده ممکن یعنی آینده ای که عقل انسان امکان وقوع آن را ممکن می داند و منع نمی کند. آیا آینده باور پذیر است؟ یعنی آینده ممکنی است که قرائن و شواهد علمی آن را تایید می کند که این آینده ممکن است بدست بیاید، یا آینده محتمل است؟ یعنی این که بگوییم در سه سال آینده احتمالا به این نقطه خواهیم رسید که احتمال آینده پژوهی از این جنس است و تفاوت آن با آینده ممکن این است که در آینده محتمل از یک بازه زمانی خاص صحبت می شود.

وی افزود: اما به غیر آینده‌های ممکن و محتمل و مطلوب، آینده مقدر را هم اضافه می کنم یعنی آینده ای که به آن اعتقاد داریم. من و شما می گوییم که متاورس دارد می آید و کنشگر اصلی یادگیری می شود، اما اتفاقی مانند کرونا افتاد که سیستم را بر هم زد. بنابراین آینده مقدر را نباید نادیده گرفت. آینده مقدر یعنی چیزی که خارج از محاسبات علمی و مطالعه به عنوان تحول جهانی همه فراینده ها را تحت تاثیر قرار می دهد.

رییس مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی افزود: اگر بخواهیم آینده را بشناسیم، آینده شناس هستیم، اگر بخواهیم آینده را پیش بینی کنیم آینده نگری است و اگر می خواهیم آینده را شکل دهیم آینده نگاری است. اگر بخواهیم آینده را ببینیم آینده گرایی است و اگر بخواهیم آینده را بسازیم آینده پژوهی است. باید بگویم هیچ کدام از اینها نیستیم. آینده نگران هستیم. نمی دانیم آینده چه می شود و برای آن چه راهکاری باید ارائه دهیم؟

طاهری نیا ادامه داد: باید آموزش عالی را تعریف کنیم این تحولات کجای آموزش عالی را می تواند تغییر دهد و کجای آن را نمی تواند؟ آینده ای که از آن صحبت می کنیم آیا یاد دهنده را می تواند حذف کند، آیا فراینده را می تواند حذف کند؟ اصلا آینده می تواند نسبت آموزش و اشتغال را برهم زند. آیا آینده محتمل می تواند نسبت بین آموزش و انتخاب را برهم زند؟ یعنی من را مجبور کند برخلاف انتخاب خود درس بخوانم. آیا آینده می تواند مدرسه و دانشگاه را حذف کند؟

وی خطاب به اساتید گفت: آینده آموزش عالی را چگونه تصور می کنید؟ سیاست گذار چگونه خود را برای این آینده محتمل یا ممکن آماده می کند؟ که دوستان در این باره نظرات خود را ارایه دهند.

جامعه امروز نخبه پرور نیست

مقصود فراستخواه عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی نیز در این گردهمایی گفت: با جادو و جنبل آینده درست نمی شود آینده نیاز به تحلیل دارد. آینده را تخیل جمعی می سازد و خیال یک وزیر یا استاد و رییس دانشگاه نمی تواند بسازد. در واقع این استاد و رییس و وزیر هم در این تخیل جمعی باید خود را تعریف کنند.

وی با بیان این که تخیل آینده آموزش عالی یک جانبه نمی شود و باید تخیل جمعی باشد، گفت: ۱۴ میلیون تحصیل کرده آموزش عالی داریم و باید بدانیم که این تعداد در کنار جمعیت کل کشور آموزش عالی ایران را چگونه در نظر می گیرند.

فراستخواه افزود: آسیب پذیرترین وضعیت برای شرایط کسب و کار را در بین کشورها داریم؛ چرا که نگاه برخی ها به علم مصرفی است‌ و علم را سرمایه نمی دانند. کیفیت اقتصاد ایران در بین ۱۶۷ کشور، ۱۴۵ است و رتبه محیط سرمایه گذاری و دسترسی به بازار ۱۳۸ است، بنابراین دانشگاه با این شرایط ناپایداری که پیش رو دارد چگونه از طریق دانش ثروت ایجاد کند و به دانشجو و هیات علمی خود برسد. این هم یکی مسایل نااطمینانی آینده برای دانشگاه و آموزش عالی است.

وی در باره بعضی از تعارضات درونی دانشگاه اظهار داشت: یکی از این تعارضات، تعارض اختیار و مسوولیت است. همه می گوییم مسوولیت اجتماعی دانشگاه در حالی که دانشگاه در کشور تا چه میزان اختیار دارد که بتواند مسئولیت بزرگی را در کشور در اختیار بگیرد. وزارت علوم چه میزان اختیار دارد؟ در دانشگاه اعضای هیات علمی چه میزان اختیار دارند؟ بنابراین دوگانه بزرگی که پیش رو داریم این است که ارزش های بقا در ایران در حال رشد است و ارزش های خود بیانی در حال پسرفت است. رییس دانشگاهی که بخواهد خود و دانشگاه را سرپا نگه دارد، از این دانشگاه آینده ای در نمی آید.

فراستخواه در ادامه گفت: نقش بزرگی برای دانشگاه قائل هستیم، اما چقدر انتظار داریم که او به ما بگوید که حقیقت چیست و چقدر مرجعیت دارد؟

وی افزود: یکی دیگر از دوگانه های آموزش عالی دوگانه نخبه و جامعه است. جامعه ایران هم از نخبگان سنتی و هم از نخبگان جدید عبور می کند. جامعه امروز ما یک جامعه نخبه پرور نیست؛ می خواهد نخبه پرور باشد، اما نمی خواهد نخبه سالار باشد. دانشجویان نسل جدید دیگر دانشجویانی نیستند که با ذوق و شوق پای صحبت استاد بنشیند. در گذشته زمانی که سرکلاس برای دانشجویان صحبت می کردم از ذوق از چشم های آنها اشک جاری می شد، اما امروز نگاه می کنند که حرف خود را بزن و برو؟ و می گویند که جای ما را شما گرفته اید؟

وضعیت اقتصادی بر آموزش عالی تاثیر گذاشته است

در ادامه علی اکبر صفوی، رئیس کارگروه آموزش مجازی وزارت علوم گفت: تحولات فناورانه، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در آینده تاثیرگذار است. بحث فناوری فقط بحث های معمول آموزش نیست. در آینده بسیار نزدیک در چشم هایمان لنز می گذاریم و از آنجا به اینترنت و همه داده ها وصل هستیم و در مرزهای ما به راحتی می توانند آپلود و دانلود کنند.

صفوی با بیان این که وضعیت اقتصادی به شدت روی آموزش عالی اثر گذاشته است تصریح کرد: از نظر اقتصادی شرایط کشورهای اقتصادی بزرگ دنیا چه می شود؟ گرایش ها چگونه تغییر می کند؟

رییس کارگروه آموزش مجازی وزارت علوم ادامه داد: بعد دوم مهارت های مورد نیاز برای استادان و دانش آموختگان است که این موارد در کجای صحنه هستند؟ مهارت هایی که برای انقلاب های صنعتی و برنامه نویسی دنیا لازم است کجاست؟ چرا می خواهیم برنامه درسی بگذاریم و فرایند تعریف کنیم؟ بحث مهارت ها برای استادان و دانشجویان و ابعاد آن کجاست؟ از نظر مشارکت در حل مسائل کلان کشورهای جهان در گذشته دانشگاه ها چقدر نقش داشته اند و الان نقش آنها چگونه خواهد بود که به شدت به شرایط سیاسی و اقتصادی کشورها وابسته خواهد بود. روش آموزش و همکاری های ملی و بین المللی چگونه خواهد بود؟ از نظر روش آموزش به شدت تغییرات خواهیم داشت.

صفوی گفت: در زمینه تحولات فناورانه، اقتصادی، سیاسی به کجا می رویم و اگر بخواهیم پیشرفت کنیم به کجا باید برویم؟ در زمینه مهارت ها کجا هستیم و چقدر برنامه ریزی کرده ایم؟ و ساختارهای ما چگونه است؟

وی افزود: بر مبنای مسایلی که گفته شد ساختار آموزش عالی برای دانشگاه چگونه است؟ و از نظر اعتبارات چه برنامه ریزی شده است؟ بنابراین باید جدا از هم مسایل را تحلیل کنیم.

ادامه دارد...