پول واحد آمریکای لاتین؛ «نه» به هژمونی دلار

چپ های آمریکای لاتین و ایجاد یک یوروی «کارائیب» برای مقابله با دلار؛ شیلی، مکزیک، برزیل، کلمبیا، پرو، اکوادور، بولیوی و ونزوئلا از این طرح حمایت خواهند کرد.

به گزارش روز دوشنبه ایران اکونومیست به نقل از نشریه ال اکونومیستا اسپانیا، بازگشت «لولا داسیلوا» به عرصه قدرت غول آمریکای لاتین در کنار ابعاد گوناگون منطقه‌ای و بین‌المللی، نتیجه شگفت‌انگیزی خواهد داشت؛ پیشنهاد و عزمی قاطع برای ایجاد یک «یورو»ی آمریکای لاتین با حمایت دولت‌های چپگرای اصلی منطقه.

طی چند ماه گذشته، پارلمان‌های ملی کشورهای اصلی آمریکای لاتین برای حمایت از ایجاد ارزی واحد به توافق رسیده‌اند؛ هدفی که نیل به آن، به آن‌ها اجازه می‌دهد تا از نوسانات ارزی فرار کنند، از ارزی قدرتمند بهره‌مند شده و با دلار رقابت کنند.

هنوز هیچ تصمیم الزام‌آوری وجود ندارد اما پیشتر سندی با عنوان «اعلامیه بوگوتا» از سوی مجالس قانونگذاری اکوادور، بولیوی، کلمبیا، ونزوئلا، آرژانتین و پرو امضا شده و هدف آن، همگرایی کشورهای آمریکای لاتین است. ایده این سند، ایجاد یک پارلمان مشترک آمریکای لاتین برای رسیدگی به مسائلی است که سراسر منطقه را تحت تاثیر قرار داده و ساختار پولی واحدی را ایجاد می‌کند.

با روی کارآمدن روسای جمهوری جدید در این منطقه، کشورهایی که خواهان تحقق این اقدام هستند، چند برابر شده‌اند. «گابریل بوریک» رئیس‌جمهوری شیلی گفته است که از طرفداران مذاکره پیرامون این پیشنهاد است؛ «آندرس مانوئل لوپز اوبرادور» رئیس‌جمهوری مکزیک، بارها ابتکار عمل خود مبنی بر ایجاد سیستمی مشابه اتحادیه اروپا با ارز واحد در آمریکای لاتین را تکرار کرده است.

آخرین کسی که به صف حامیان این پیشنهاد ملحق شده، لولا داسیلوا، نامزد پیروز انتخابات ریاست جمهوری برزیل است؛ داسیلوا که دولت آینده او در هماهنگی با اهداف و برنامه‌های یاد شده است. وی اعلام کرده است: اگر خدا بخواهد، یک واحد پول مشترک برای همه آمریکای لاتین ایجاد خواهیم کرد زیرا ما نباید به دلار وابسته باشیم.

با پیوستن برزیل به این جبهه به نفع یک ارز واحد، هشت کشور پرجمعیت قاره آمریکای جنوبی به اضافه مکزیک از طرفداران ایجاد پول واحد در این منطقه خواهند بود. چنانچه هدف ایجاد پول مشترک در آمریکای لاتین به ثمر بنشیند، حدود ۴۳۳ میلیون نفر که جمعیتی بیشتر از ایالات متحده و بسیار نزدیک به اتحادیه اروپا (با ۴۴۷ میلیون نفر جمعیت) است، از آن استفاده خواهند کرد. این در حالی است که در سال ۲۰۲۱، تولید ناخالص داخلی کشورهای اتحادیه اروپا، ۱۴.۵ تریلیون دلار و مجموع تولید ناخالص داخلی این دسته کشورهای آمریکای لاتین بیش از ۴.۵۵ تریلیون دلار بود.

بانک سرمایه‌گذاری آمریکایی «جی‌پی‌مورگان» در آخرین گزارش خود و با توجه به آخرین اظهارنظرهای رهبران آمریکای لاتین، احتمال ایجاد پول مشترک این منطقه را تایید و اعلام کرده است. کارشناسان معتقدند، تفاوت‌های نهادی و ساختاری و ملاحظات حساس و جداگانه کشورها از منظر حاکمیت ملی از جمله چالش‌هایی است که در مسیر دستیابی به هماهنگی مورد نیاز وجود دارد. با این حال، طرح این مسئله حتی خارج از مرحله طراحی، متخصصان را شگفت‌زده کرده است.

بزرگترین مشکل پیش روی ارز واحد برای آمریکای لاتین همان مشکلی است که اتحادیه اروپا را در یک دهه پیش وارد بحران بدهی کرد: اختلافات اقتصادی عظیم بین کشورهای عضو. آرژانتین با تورم نزدیک به ۱۰۰ درصد، شرایط بسیار متفاوتی با شیلی دارد؛ کشور عضو «سازمان همکاری اقتصادی و توسعه» که بدهی عمومی آن حتی به ۴۰ درصد تولید ناخالص داخلی هم نمی‌رسد.

«رابرت ماندل» برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۱ گفت که یک پول واحد، مستلزم جابجایی آزاد سرمایه و مردم، سیاست نقل و انتقالات بین مناطق غنی و فقیر و یک چرخه تجاری مشترک است. دو الزام اول در منطقه آمریکای لاتین که پیشتر توسط مرکوسور (بازار مشترک کشورهای آمریکای جنوبی) فراهم شده، دارای برخی مشکلات است: پزو آرژانتین قابل تبدیل نیست، ارزش بولیوار ونزوئلا به شدت سقوط کرده است، موانع مهاجرت حتی بین کشورهای این اتحادیه مشخص است و تجارت آزاد کالا در بخش‌های خاصی به نفع صنایع محلی محدود شده است.

در مورد چرخه تجاری مشترک باید گفت که متحد کردن رشد چندین کشور با وابستگی شدید به مواد خام دشوار است: افزایش شدید قیمت نفت به مکزیک، ونزوئلا و برزیل، تولیدکنندگان بزرگ این محصول کمک می‌کند، اما به واردکنندگان خالص مانند پرو یا شیلی ضربه می‌زند. پرسشی که مطرح می‌شود اینکه ثروتمندترین ساکنان تا چه اندازه می‌خواهند مالیات آن‌ها به جای بخش‌های فقیر کشورشان به کشورهایی مانند پرو یا ونزوئلا کمک کند؟ نابرابری‌ها در مکزیک یا برزیل به اندازه‌ای شدید است که تصور اینکه قبل از کشور خودشان به کشورهای ثالث کمک کنند، دشوار به نظر می‌رسد.

یک ارز واحد در آمریکای لاتین همچنین به یک بانک مرکزی مشترک نیاز دارد که باید حد وسطی بین نرخ‌های بهره ۷۵ درصد در آرژانتین و ۱۱ درصد در مکزیک را اعمال کند. برای انجام این کار، قوانین مشترک کسری و بدهی باید تصویب شود، موضوعی پیچیده در منطقه‌ای که خاطرات بسیار بدی از سیاست‌های اقتصادی محدودکننده تحمیل شده از سوی آمریکا یا صندوق بین‌المللی پول دارد.

با وجود همه اما و اگرها، ایده ایجاد پول واحد، به خودی خود تحسین‌برانگیز است و اجرای آن در منطقه آمریکای لاتین با توجه به پتانسیل‌های بالای اقتصادی، استراتژیک، ذخایر زیرزمینی، اهمیت سیاسی و امنیتی که همواره از موقعیت ویژه و جذابی برای سایر کشورهای جهان و قدرت‌های بزرگ برخوردار بوده، بسیار حائز اهمیت است. جذابیت‌های فراوانی که سبب شده تا بازیگران جهانی، بخشی از اهداف خود را از طریق نفوذ در این منطقه دنبال کنند.

نفوذ رویکردهای سوسیالیستی و گرایش‌های چپگرایانه که بسیاری سرآغاز این روند را از زمان روی کارآمدن هوگو چاوز در ونزوئلا و بسط ادبیات ضد آمریکایی در منطقه می‌دانند سبب شد تا فرآیند همگرایی و همکاری‌های درون منطقه ای تقویت شود. به نظر می رسد با تحکیم این نوع ائتلاف ها و حضور کشورهای دیگر در این منطقه، آمریکای لاتین می‌تواند در برابر راهبردهای کلان برخی قدرت‌های دنیا مقابله کند.

رئیس‌جمهوری مکزیک پیشتر طی سخنرانی در نشست «اتحادیه کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب» (سِلاک) که با حضور سران این منطقه برگزار شد، خواستار تبدیل سِلاک به «چیزی شبیه به اتحادیه اروپا» شد.

اوبرادور ضمن تاکید بر اهمیت «ساختن ائتلافی در (قاره) آمریکا مشابه اتحادیه اقتصادی که منشا ایجاد اتحادیه اروپا شد» خاطر نشان کرد: تشکیل این اتحادیه در صورت توافق در سه موضوع اساسی امکان پذیر خواهد بود: عدم مداخله و حق تعیین سرنوشت ملت‌ها، همکاری برای توسعه و کمک متقابل در جهت مبارزه علیه نابرابری و تبعیض. وی از سران دولت‌های آمریکای لاتین خواست تا متعهد شوند که به تصمیمات داخلی کشورها احترام بگذارند و هیچ کشوری تحت هیچ انگیزه، علت و یا بهانه و با به کارگیری پول، استفاده از زور و یا تبلیغات تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک، کشور دیگری را به زانو در نیاورده و تسلیم نکند.