به گزارش ایران اکونومیست، صنعت ریلی کشور با قدمت ۱۰۰ ساله سهم قابل توجهی در اقتصاد کلان و توسعه کشور دارد و توسعه آن با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران و اتصال همسایگان شمالی به آب‌های جنوب، می‌تواند علاوه بر عایدی اقتصادی برای کشور به افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در سطح روابط اقتصادی و سیاسی بین‌المللی کمک کند تا جایی که از راه‌آهن به عنوان نسخه شفابخش در دوران تحریم یاد شده است.
توسعه حمل‌ونقل ریلی در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه
بند ۲۴ و ۲۵ سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه که توسط مقام معظم رهبری در تیرماه سال ۹۴ و در ۸۰ بند ابلاغ شده، به اولویت بخش ریلی در توسعه حمل‌ونقل و ایجاد مزیت رقابتی برای آن اشاره شده و بر توسعه حمل‌ونقل ریلی باری با اولویت تجهیز شبکه و پایانه‌های باری و اتصال شبکه به مراکز بزرگ اقتصادی، تجاری و صنعتی، مبادی ورودی و خروجی مهم کشور و شبکه‌های ریلی منطقه‌ای و جهانی به‌ویژه کریدور شمال – جنوب با هدف توسعه صادرات و ترانزیت بار تاکید کرده است.
بر اساس برنامه ششم توسعه و با توجه به قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت مصوب سال ۸۶، سهم حمل‌ونقل ریلی بار باید حداقل به ۳۰ درصد و سهم حمل‌ونقل ریلی مسافر باید حداقل به ۲۰ درصد برسد.
سهم حمل‌ونقل ریلی از منابع حاصل از فروش نفت و گاز
از سوی دیگر بند الف ماده ۵۷ قانون برنامه ششم دولت را مکلف کرده تا به‌منظور تکمیل و اجرای پروژه‌های حمل‌ونقل ریلی، دوخطه‌کردن مسیرها و احداث خطوط برقی و سریع‌السیر، علاوه بر مشارکت‌های دولتی- خصوصی و افزایش اعتبارات این حوزه در بودجه سالانه، یک درصد از منابع حاصل از فروش نفت و گاز را در قالب بودجه سالانه به وزارت راه و شهرسازی اختصاص دهد تا طرح‌های حمل‌ونقل ریلی با اولویت مناطق کمتر توسعه‌یافته اجرا شود. موضوعی که البته سید میعاد صالحی مدیر عامل شرکت راه‌آهن معتقد است تا کنون به آن عمل نشده است.
براساس اعلام وزارت راه و شهرسازی، ماده ۵۸ این قانون نیز می‌گوید دولت باید تا پایان اجرای برنامه ششم توسعه، ۲۰۰۰ دستگاه واگن و تجهیزات مربوط با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی، به خطوط ریلی شهری اضافه شود.
بیانات رهبر معظم انقلاب درباره توسعه خطوط ریلی
ضرورت توسعه خطوط ریلی در آبان ماه سال جاری نیز از سوی رهبر معظم انقلاب مورد تاکید قرار گرفت، ایشان با ابراز تاسف از کوتاه‌ی‌های انجام شده از سوی دولت‌های قبلی، بیان کردند: «مکرّر در دولت‌های مختلف راجع به خطوط ریلی تأکید کرده‌ام؛ در آن اوایل بعد از رحلت امام(ره)، یک مقداری کارهای ریلی خوبی انجام شد، [ولی] بعدش دیگر کار درستی انجام نشده و حالا [در این دولت] ان‌شاءالله بنا دارند کارهای خوبی را انجام بدهند. ما بایستی ان‌شاءالله در این زمینه رفت‌وآمدها و حمل‌ونقل بتوانیم جایگاه خودمان را پیدا کنیم.»
برای اطلاع از دستاوردهای صنعت ریلی در حدود ۴۴ سال پس از انقلاب اسلامی و پیشرفت‌های حاصل شده، به مقایسه وضعیت خطوط ریلی و ناوگان راه‌آهن از جمله لکوموتیو واگن باری پرداختیم.
رشد ۳ برابری طول خطوط اصلی ریلی
آمارهای معاونت برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی حاکی از آن است که طول خطوط اصلی ریلی (میزان خطوط ریلی که به شکل مستقیم در امتداد خطوط دو ایستگاه ریلی قرار دارد) تا پیش از انقلاب معادل ۴ هزار و ۵۷۵ کیلومتر بود. این رقم در حال حاضر با رشد ۳ برابری به ۱۱ هزار و ۷۹۸ کیلومتر رسیده است.
به عبارت دیگر توسعه خطوط اصلی ریلی کشور پس از انقلاب اسلامی با ۱۵۸ درصد پیشرفت همراه شده است.
نوسازی و تامین تجهیزات ریلی نیز طی ۴۴ سال گذشته با رشد قابل توجهی همراه شده است، تا جایی که رستم قاسمی وزیرسابق راه و شهرسازی از خودکفایی کشور در تولید واگن خبر داده بود.
در سال جاری ۱۰۷ دستگاه واگن نو مسافری و خودکشش وارد ناوگان ریلی شده است. همچنین ۱۶ دستگاه لکوموتیو نو و ۱۴ دستگاه لکوموتیو بازسازی شده به ناوگان ریلی اضافه شده است.
افزایش ۱۶۲ درصدی تعداد واگن‌های باری پس از انقلاب
تعداد واگن‌های باری موجود در کشور تا قبل از انقلاب اسلامی ۱۲ هزار و ۱۵۰ دستگاه بوده که پس از انقلاب ۳ برابر افزایش یافته و به ۳۱ هزار و ۷۷۹ دستگاه رسیده است.
آمارهای معاونت برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی حاکی از پیشرفت ۱۶۲ درصدی در افزایش تعداد واگن‌های باری است. تعداد لکوموتیوهای اصلی و مانوری موجود در ناوگان ریلی کشور نیز پس از انقلاب اسلامی ۲ برابر شده و با افزایش ۱۳۱ درصدی، از ۴۲۰ دستگاه به ۷۲ دستگاه رسیده است.
لکوموتیو اصلی برای جابجایی واگن‌های باری یا مسافری در خطوط اصلی یا خطوط صنعتی- تجاری استفاده می‌شود و لکوموتیو مانوری برای جابجایی واگن در ایستگاه‌ها، آرایش قطار و ... استفاده می‌شود.
گفتنی است، شهریار افندی‌زاده سرپرست وزارت راه و شهرسازی نیز پیش از این با اشاره به وجود ۱۵ هزار کیلومتر شبکه ریلی در کشور گفته بود میزان تولید داخلی لکوموتیو کشور حدود ۲۰ تا ۴۰ دستگاه در سال است و با توجه به اینکه نیاز کشور تا چهار سال آینده حدود ۹۰۰ دستگاه لکوموتیو برآورد شده است، علاوه بر تولید داخل، باید به واردات نیز بپردازیم.
رستم قاسمی وزیر سابق راه و شهرسازی نیز از دریافت مجوز ۲۰ میلیارد دلاری برای نوسازی حمل‌ونقل کشور و انجام مذاکراتی برای واردات لکوموتیو به کشور خبر داده بود که می‌تواند تحول بخش حمل‌ونقل ریلی باشد.
