سه پرسش اساسی در خصوص تورم اقتصاد ایران قابل طرح است، اول آنکه عوامل اصلی ایجاد تورم کدامند؟ سهم هر یک چه میزان است؟ و کنترل آن برعهده کدام نهاد است؟ دوم آنکه زیرگروه‌های اصلی موثر بر تورم کدامند و سوم آنکه به لحاظ کارکردی زیرگروه‌های اصلی تورم مرتبط با فعالیت کدام وزارتخانه‌ها است؟
در پاسخ به سوال اول؛ بررسی روند تاریخی طی دهه‌های اخیر نشان می‌دهد سه عامل اصلی ایجاد تورم در اقتصاد ایران شامل رشد نقدینگی، نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی است به گونه‌ای که هر 10 درصد افزایش نقدینگی، نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی به ترتیب 0.5، 0.4 و منفی0.5 درصد تورم ایجاد خواهد کرد (براساس ضرایب جدول 1). از زاویه دیگر می‌توان بیان داشت از متوسط تورم 24.1 درصدی در دوره 1400-1391 حدود 55 درصد آن ناشی از نقدینگی و 35 درصد آن ناشی از نرخ ارز است. بنابراین دلایل اصلی تورم در اقتصاد ایران را باید در رشد نقدینگی و رشد نرخ ارز جستجو کرد.
* سهم 67 درصدی خوراکی‌ها، مسکن و حمل و نقل از تورم در دهه 90
در پاسخ به سوال دوم؛ تحلیل روند تورم و زیرگروه‌های آن طی دوره 1400-1391 نشان می‌دهد که از متوسط تورم 24.1 درصدی طی این دوره؛ گروه «خوراکی‌ها» 8.04 واحد درصد، «مسکن» 5.27 واحد درصد و «حمل و نقل» 2.7 واحد درصد از تورم (مجموعاً 16 واحد درصد) را به خود اختصاص داده‌اند. شایان ذکر است سه گروه مذکور (خوراکی‌ها، مسکن و حمل و نقل) سهم حدود 67 درصدی از تورم را دارند.
بررسی سهم زیرگروه‌های اصلی از تورم کل 6 ماه اول سال 1401 براساس جدول (2) نیز نشان می‌دهد: اول آنکه گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها 20.2 واحد درصد از تورم 42.1 درصدی را به خود اختصاص داده‌اند (در میان اقلام خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، نان و غلات با سهم 4.6 واحد درصدی و گوشت قرمز با سهم 3.5 واحد درصدی بیشترین سهم را در تورم این گروه داشته‌اند). در رتبه‌های بعدی گروه‌های «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها» و «حمل ونقل» به‌ترتیب با سهم 7.2 و 4.2 واحد درصدی از تورم 42.1 درصدی قرار دارند. در مجموع سه زیرگروه «خوراکی‌ها» ، «مسکن»، و «حمل نقل» در شش ماه نخست سال 1401 سهم 30.4 واحد درصدی از تورم 42.1 درصدی را به خود اختصاص داده‌اند (حدود 72 درصد از تورم کل در شش ماهه اول مربوط به این سه گروه بوده است).
* بررسی سهم 3 وزارتخانه از تورم در دوره سال‌های 1400 - 1391
در پاسخ به سوال سوم، باید توجه داشت که در دوره 1400-1391 بیشترین تورم مرتبط با سه گروه خوراکی‌ها، مسکن و حمل و نقل بوده است که عمدتا مرتبط با وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و راه و شهرسازی است. طی دوره 1400-1391 همانطورکه در نمودار (1) نشان داده شده است، از تورم 100 درصدی به‌طور متوسط وزارت جهاد کشاورزی سهم 34 درصدی، وزارت راه و شهرسازی سهم 33 درصدی و وزارت صمت سهم 20 درصدی را از تورم کل به خود اختصاص داده‌اند.
پژوهشگران: احمد تشکینی رئیس موسسه مطالعات و پژوهش بازرگانی و سمیه نعمت‌الله پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش بازرگانی
پایان پیام/
