به گزارش ایران اکونومیست، جهاد سازندگی نهادی انقلابی بود که در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ به فرمان امام خمینی (ره) با شعار رسیدگی به مناطق محروم و دور افتاده در ایران تأسیس شد. این نهاد در ۷ آذر ۱۳۶۲ به وزارت جهاد سازندگی ارتقاء پیدا کرد و به وزارتخانه‌ای در دولت جمهوری اسلامی ایران تبدیل شد. در پی ادغام با وزارت کشاورزی، در دی ۱۳۷۹ فعالیت خود را تحت عنوان وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد و هم‌اکنون نیز یکی از وزارتخانه‌های دولت به‌شمار می‌آید. البته در سال 1379 همزمان با تشکیل وزارت جهاد کشاورزی به دستور مقام معظم رهبری نهاد بسیج سازندگی تشکیل شد.
نکته جالب توجه در این مسئله، فرمان امام خمینی (ره) برای تشکیل جهاد سازندگی است، در این فرمان امام راحل فرموده‌اند: «این دیوار شیطانی بزرگ که شکست، پشت این دیوار و خرابی‌های زیادی هست و ناچاریم که برای سازندگی به ملت متوجه بشویم. برای اینکه خرابی‌هایی را که در طول مدت حکومت جائر پهلوی در مملکت ما حاصل شده است ترمیم کنیم و بحمدالله ملت ما راجع به سازندگی مهیا بودن خود را اعلام کردند. دانشجوهای عزیز، متخصصین، مهندسین و بازاریان، کشاورزان همه قشرهای ملت داوطلب‌اند که ایرانی که به‌طور مخروبه به دست ما آمده، بسازند از این جهت باید ما این جهاد را به سازندگی موسوم کنیم».
امام خمینی (ره) در ادامه این پیام تاکید می‌کنند: «بلکه من از اشخاصی که برای زیارت‌ها مثل زیارت مکه معظمه و مدینه منوره می‌خواهند به‌طور استحباب بروند، از آن‌ها می‌خواهم و تقاضا می‌کنم که شما که برای ثواب می‌خواهید به مکه مشرف بشوید یا می‌خواهید به مدینه منوره یا به عتبات عالیات مشرف بشوید، امروز ثوابی بالاتر از این نیست که به برادران خودتان کمک کنید و این سازندگی را همه با هم شروع کنیم، که ایران خودتان درست ساخته بشود و برادران شما نجات یابند».
یکی از مهمترین برهه‌های فعالیت جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی اتفاق افتاد، جهاد در جنگ حضور مهندسی داشت و با ساخت پل، سنگر، خاکریز و جاده در مناطق مختلف، موجب پیشروی نیروهای مسلح ایران در جنگ می‌شد، که در این زمینه می‌توان به احداث پل بعثت بر رودخانه اروند اشاره کرد. جهاد در جنگ یک قرارگاه مرکزی و ۵ قرارگاه محور عملیاتی شامل قرارگاه کربلا، نوح، نجف، حمزه سیدالشهدا و رمضان داشت، همچنین از ۶ تیپ مهندسی و ۳ گردان در مناطق جنگی مانند تیپ‌های مهندسی استان خراسان، فارس، اصفهان، کرمان و سمنان تشکیل می‌شد، ضمن اینکه ۴۵ گردان مستقل نیز از استان‌های مختلف، فعالیت خدمات مهندسی و پشتیبانی ارائه می‌دادند.
با توجه به سیر طی شده در جهاد سازندگی به سراغ علی ایل‌بیگی، مسئول مرکز مطالعات و هدایت حرکت‌های جهادی سازمان بسیج سازندگی کشور رفتیم تا با وی به گفت‌وگو بنشینیم؛ مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
*روایتی از آغاز جریان جهاد سازندگی در پیش از انقلاب
فارس: تاریخچه حرکات جهادی نقل‌های مفصل و بعضا متفاوتی دارد، از نظر شما نقطه شروع جهاد سازندگی به چه زمانی باز می‌گردد؟
ایل‌بیگی: از سال 1342 حرکات جهادی با حرکت امام خمینی (ره) آغاز شد و به مرور زمان از حواریون امام خمینی (ره) به سمت عموم مردم هدایت شد، حرکت جهادی یک جسم و روح خدمت‌رسانی دارد. روح حرکت جهادی بر افراد حاضر و مردم منطقه اثر دارد و جریان حرکت انقلاب اسلامی به نحوی از همین جریان جهاد اتفاق افتاده است.
انقلاب اسلامی ایران از این طریق یک خیزش نرمی بود که اتفاق افتاد و هیچ جا در تاریخ انقلاب اسلامی از حرکات مسلحانه خبری نبود، درحالی که طرف مقابل تا دندان مسلح به میدان آمده بود که این مسئله به نحوی اثرگذاری جهاد در تاریخ انقلاب را به وضوح نمایش می‌دهد.
فارس: نقش جهاد سازندگی در راستای ایجاد انقلاب اسلامی و هماهنگی آحاد ملت به چه شیوه‌ای ترسیم می‌شود؟
ایل‌بیگی: یکی از موضوعات اساسی که انقلاب توانست قلوب را تسخیر کند، حرکات جهادی بود. حرکات جهادی با پیروزی انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد و جایی از رهبر انقلاب نقل است که هنوز جنگ از ما شهید نگرفته بود که جریان جهاد در این کشور شهید داد، چرا؟ چون یک جهاد واقعی بود. شما تاریخ‌نگاری کنید، پس از فرمان امام مبنی بر کاشت گندم، همان جریان جهادی که از سال 1342 شکل گرفته بود، به کمک کشاورزان و مردم شتافت تا در برداشت محصول فعالیت کند. در این زمان بسیاری از گروه‌های ضد انقلاب برنامه داشتند تا سیلوهای گندم و مزارع را به آتش بکشند و اولین شهدای انقلاب اسلامی از برخورد همین جریان ضد انقلاب با جهادگران تقدیم اسلام شد.
*جهاد منشا حرکت تمدنی انقلاب بود
فارس: یعنی جهاد منشا حرکات تمدنی انقلاب اسلامی بود؟
ایل‌بیگی: امام در سال 1358 فرمان «همه با هم جهاد سازندگی» را صادر کرد که پس از آن نهاد جهاد سازندگی ایجاد شد. این نقطه گام تمدنی است که رخ داد و جهاد موتور محرک حرکت مردم قرار گرفت.
فارس: به معنای دیگر جریان مردم‌پایه جهاد به انقلاب خدمت کرد، اما آیا این جریان در ادامه به همان طریق ابتدایی حرکت کرد؟
ایل‌بیگی: جریان جهاد مردم‌پایه بود و هست، تا سال 1362 ما نهاد جهاد سازندگی داشتیم و وابستگی به دولت در حداقل بود اما از سال 1362، این تشکیلات ضربه جدی خورد و جریان فکری که بعدها میاندار فتنه‌های دیگر بود، این ضربه را زد. شهید آوینی در همان برهه زمانی یک دست نوشته‌ای دارند که می‌گوید در پشت جبهه‌ها ما فرزندان انقلاب داشتیم رفته رفته باور می‌کردیم، این یک سرنوشت لایتغیر است که انقلاب باید فرزندان خویش را ببلعد و خود را برای بلعیده شدن آماده کرده بودیم. آن عزیز، رجایی شهید، می‌گفت «هر کسی باید چیزی را قربانی راه انقلاب کند و من آبرویم را قربانی می‌کنم و ما که هنوز سنگینی خون آن عزیزان را بر گرده رنجور خویش داشتیم، پذیرفته بودیم که باید برای اسلام، خود را تقدیم کنیم؛ جهاد سازندگی را، سپاه پاسداران را، بنیاد شهید را، کمیته‌ها را و غیره و چه باک؛ مگر نه این است که تا خون فلق بر افق صبح ننشیند، خورشید طلوع نخواهد کرد؛ بگذار خون ما بر افق انقلاب بنشیند و خورشید عدالت سر از غیبت صد‌ها ساله بردارد چه باک؛ کمیته‌های انقلاب فدایی انقلاب بشوند، نام «وزارت» مثل یک وصله ناجور بر تارک عرش نگین سپاه پاسداران بنشیند؛ اداره‌ها جهادی نشوند که هیچ، «جهاد» اداره شود...»
از یک سو می‌بینیم که نظام اداری کشور، فرزندان حقیقی انقلاب را دفع می‌کند و هر روز بیش از پیش به دامان تخصص‌گرایی، بروکراسی و فساد می‌غلتد و از سوی دیگر می‌دیدیم که چگونه کشتی انقلاب اسلامی موج‌ها را می‌شکافد و طوفان‌ها را می‌شکند و با نیروی بسم‌الله بر همه جریان‌های بیرونی غلبه می‌یابد و کره زمین را تسخیر می‌کند.
از یک سو خون شهدایمان همان طور که آن بزرگوار مطهری (ره) گفته بود بر شریان‌های اجتماع پخش می‌شد؛ بچه‌ها خیلی زود بزرگ مرد می‌شدند و مرد می‌شدند و مردان آرپی جی به دوش به صحنه‌های اعجاب‌انگیز جهاد فی‌سبیل‌الله می‌رفتند اما از سویی دیگر در درون خودمان، شمشیر دو دم انقلاب، تو گویی جناح دولت را با جناح دشمن اشتباه گرفته بودند.
نه تنها دیگر سخنی از انقلاب اقتصادی اداری بر زبان نبود بلکه روز به روز این پندار تقویت می‌شد که سیستم بروکراتیک ادارات و بافت اقتصادی به جای مانده از دوران حاکمیت طاغوت، همان پیکره متناسبی است که روح انقلاب اسلامی نیاز دارد. اگر اینچنین نبود پس چرا هر که مسئولیتی را در تشکیلات بروکراتیک می‌پذیرفت، هر چند خود پیش از آن از منادیان انقلاب اداری بود چیزی نمی‌گذشت که ناگهان اسیر از جبهه مقابل در می‌آورد و از آن پس تحکیم مبانی سیستم بروکراسی را به معنای تثبیت نظام جمهوری اسلامی می‌گرفت و هر نوع مخالفتی را ضربه زدن به اصل نظام می‌دانستند.
چه بسیار بودند کسانی که با همین تهدید، تلاش‌های حزب‌الله را برای ایجاد تحول در نظام اداری در خط آمریکا می‌دیدند و پنجه در پنجه انجمن‌های اسلامی و جهاد ادارات می‌افکندند و هر نوع حرکت انقلابی را رودررویی با نظام جمهوری اسلامی می‌دانستند؛ خصوصیت مشترکی که در نهادهای انقلابی، کمیته‌ها، سپاه پاسداران، جهاد سازندگی و بسیج وجود دارد اتکا به مردمی است که با ایمان به اسلام و ولایت فقیه همواره وجود خود را بر محور اراده رهبری و صلاح دید او معنا می‌کنند.
موفقیت نهادهای انقلابی به طور کامل مرهون همین خصوصیت است. اگر این انگیزه الهی را از میان بردارید، دیگر هیچ چیز از این نهادها باقی نمی‌ماند؛ روح انقلاب اسلامی قالب و پیکره خاص خویش را می‌خواهد و آن خصوصیتی که قالب را تمایز می‌بخشد اتکا به مردمی است که با ایمان به اسلام و ولایت فقیه همواره وجود خود را بر محور ولایت معنا می‌کنند؛ این خصوصیت فی‌نفسه باعث تجلی خصوصیات دیگری در قالب تشکیلاتی نهادهای انقلابی شده است که بسیار شگفت‌آور است.
این جریان را شهید آوینی تفسیر کرده است.
*جریان لیبرال به دنبال قطع ارتباط امام با امت در سال 1362 بود
فارس: اتفاق سال 1362 را کمی بازتر بیان می‌کنید؟
ایل‌بیگی: جریان لیبرال در سال 1362 آمد به بهانه کمک و سازماندهی، این جریانات مردمی مانند جهاد، کمیته و ... را به دولت گره بزند و در پشت صحنه می‌خواست ارتباط امام با امت را در این نهادها قطع کند. بر این مبنا لایحه مبنی بر وزارت‌خانه شدن جهاد سازندگی از سمت دولت به مجلس رفت.
فارس: البته ظاهرا این جریان لیبرال، یک پیوست رسانه‌ای دقیق هم داشتند، یعنی جریان با آن برکات قابل توجه جهاد سازندگی را به نحوی نمایش دادند که انگار یک کار نامنظم است و این کار را برای سایر نهادهای مردپایه دیگر نظیر کمیته به سرانجام رساندند.
ایل‌بیگی: این جریان به نحوی جهاد سازندگی را تخریب کرد که کسی نفهمید این جریان از کجا خورد. آن روزها عبدالله نوری رفت و در وزارت جهاد نشست. الان این چهره‌ها برای ما آشنا هستند اما آن روز به خواص تبیین‌گر توجهی نکردیم.
*بررسی ضربات وارد شده جهاد سازندگی در سال‌های اخیر
فارس:تعبیر شما به طور دقیق از جریان سال 1362 چیست و آثار آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ایل‌بیگی: سال 1362 مهمترین ضربه کوتاه کردن دست مردم از جهاد سازندگی بود، بزرگترهای جهاد می‌گویند در ابتدای جنگ پیش از اینکه پیش از آنکه شورای مرکزی نهاد جهاد سازندگی کاری کند شورای جهاد سازندگی استان های درگیر در جنگ بدون هماهنگی با شورای مرکزی به سمت جبهه های جنگ شتافتند و تجهیزات عمرانی را سرازیر جبهه ها کردند. همان پیشکسوت‌ها می‌گفتند که ابتدا می‌خواستیم، آن شوراها را توبیخ کنیم اما پس از آن متوجه شدیم که ذات مردمی جهاد است که باعث می‌شود دقیق‌ترین تصمیم در بهترین زمان گرفته شده و نیازی نیز به تصمیم دولت نداشته باشد و ما تا به خود بیایم می‌فهمیم واحد پشتیبانی از جنگ را در شورای مرکزی نهاد جهاد سازندگی را تشکیل داده‌ایم.
فارس: در سال 1379 هم شاهد ادغام جهاد با وزارت کشاورزی بودیم، این اتفاق را در تداوم حرکات جهادی چگونه می‌بینید؟
ایل‌بیگی: از سال 1362 تا سال 1379 روح حاکم از جهاد رفت و این جسم ضربه خورده در سال 1379 دفن شد و لایحه از سمت دولت به مجلس شورای اسلامی رفت که وزارت جهاد با وزارت کشاورزی ادغام شود. در همان روزها حضرت آقا نمی‌خواستند که این روح، نابود شود و دقیقا همان تاریخ فرمان تشکیل بسیج سازندگی صادر شد. یعنی آن‌ها می‌خواستند، جسم جهاد را دفن کنند اما با حرکت حضرت آقا جهاد به تنظیمات کارخانه برگشت.
*رزمایش جهادگران فاطمی 2 به‌زودی آغاز می‌شود
فارس: شما برنامه ای تدوین کرده‌اید با نام رزمایش جهادگران فاطمی 2، ممکن است راجع به این رزمایش توضیحی بدهید؟
ایل‌بیگی: امروز این جریان جهادی، رزمایش بزرگی را ایجاد کرده است به نام رزمایش جهادگران فاطمی 2 که از 28 آبان شروع می‌شود و تا 10 آذر در مازندران ادامه دارد. این رزمایش چرا جهادگران فاطمی نام گرفته است؟ چون حضرت آقا در دیدار با مداحان در سال گذشته فرمودند: حضرت زهرا (س) نماد خدمت بی منت در قرآن معرفی شده است، آقا فرمودند، این خدمت بی منت حضرت زهرا معرفی کنید و این حرکات جهادی دنباله حرکت حضرت زهرا (س) است؛ پس از آن در در دهه بسیج سازندگی رزمایش جهادگران یک برگزار شد و به مناسبت هفته بسیج رزمایش جهادگران فاطمی ۲ برنامه ریزی شده است.
نحوه فعالیت در گام اول و روز اول شرکت در یک تجمعی در استان است و پس از آن همه گروه‌های جهادی در یک محل فعالیت را شروع می‌کنند. در روز دوم در سطح شهرستان تجمع انجام می‌شود و از آنجا به منطقه مد نظر اعزام می‌شود و از روز سوم تا پایان نیز اقدامات برنامه‌ریزی می‌شود و در روز آخر رزمایش هم نمایشگاهی به نام شکوه هجرت برگزاری می‌شود که دستاوردهای جهادی را نمایش دهد.
فارس: با تشکر از شما بابت وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید.
پایان پیام/
