بنا به آخرین داده های منتشر شده، کل درآمد مالیاتی دولت در سه ماه نخست سال جاری 97 هزار 554 میلیارد تومان برآورد شده است.
از این رقم 56.8 هزار میلیارد تومان سهم مالیات های مستقیم و 40.7 هزار میلیارد تومان سهم مالیات های غیر مستقیم است. بررسی ها نشان می دهد سهم مالیات ها مستقیم از کل درآمد های مالیاتی دولت در سه ماه نخست سال جاری نسبت به این سهم در سه ماه نخست سال گذشته به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. به بیان ساده تر نقش مالیات های غیر مستقیم یا همان مالیات بر کالا و خدمات در درآمد های دولت کم رنگ تر شده است.
بر اساس آمار این رخداد به علت تغییر شدید مقدار مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بوده است. در ادامه گزارش به بررسی سهم سر فصل های مالیاتی از کل مالیات وصول شده در سه ماه نخست 1401 در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته پرداخته شده است.
انواع سر فصل های مالیاتی در ایران
مالیات در ایران ذیل عنوان درآمدهای جاری دولت قرار می گیرد و تقریبا مهم‌ترین منبع درآمدی دولت محسوب می‌شود. البته دولت در ایران منابع درآمدی دیگری نیز دارد اما برخی از این موارد جزء درآمدهای جاری محسوب نمی‌شوند. به عنوان مثال نفت و گاز به این دلیل که جزء دارایی‌ها و سرمایه‌های ملی محسوب می شوند، به عنوان واگذاری دارایی سرمایه ای عنوان می شود. همچنین فروش اوراق توسط دولت نیز واگذاری دارایی مالی محسوب می شود. بنابراین هر عاملی که برای دولت آورده مالی ایجاد کند جزء درآمدهای جاری دولت محسوب نمی شود.
درآمد مالیاتی دولت از دو رکن اصلی تشکیل می شود که عبارت از مالیات مستقیم و مالیات بر کالا و خدمات (غیر مستقیم) است. مالیات مستقیم نیز خود از سه جزء اصلی تشکیل شده که مالیات بر اشخاص حقوقی اصلی ترین آن ها است، این نوع مالیات از شرکت ها و هر نوع درآمد انتفاعی اشخاص حقوقی دریافت می شود. اجزای بعدی نیز مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت نام دارند. مالیات بر ثروت عموما در کشور ما همان مالیات بر ارث شناخته می شود اما اجزای دیگری مانند مالیات بر نقل و انتقال سهام نیز دارد. چنانچه مالیات بر خانه های خالی اجرایی شود ذیل این نوع مالیاتی قرار خواهد گرفت. همچنین یکی از مهم ترین سر فصل ها در مالیات غیر مسقیم مالیات بر واردات است.
افزایش شدید مالیات بر اشخاص حقوقی
سهم مالیات های مستقیم از کل درآمد مالیاتی کشور در سه ماه نخست سال در 58.2 درصد برآورد شده، این در حالیست که همین سهم در سه ماه نخست سال گذشته 54.3 درصد بوده است. همچنین سهم مالیات بر کالا و خدمات یا همان مالیات غیر مستقیم از کل درآمد مالیاتی وصول شده 41.8 درصد بوده که نسبت به بهار سال گذشته کاهش یافته است. در همین بازه زمانی سهم مالیات بر اشخاص حقوقی از 31 درصد به 38.3 درصد رسیده است. بر این اساس علت اصلی تغییر میان سهم مالیات های مستقیم و غیر و مسقیم از کل مالیات اقتصاد ایران، تغییر شدید مالیات بر اشخاص حقوقی یا شرکت ها بوده است.
یکی دیگر از اجرای مالیات های غیر مستقیم، مالیات بر درآمد است که سهمش از کل درآمد مالیاتی 16 درصد بوده، این سهم در بهار سال گذشته بالغ بر 19 درصد به ثبت رسیده است. اگر چنانچه مالیات بر درآمد کاهش نمیافت شاهد افزایش شدید تر سهم مالیات های مستقیم بودیم، به بیان دیگر کاهش سهم مالیات بر درامد موجب گشته تا سهم مالیات های مستقیم بیش از این افزایش نیابد. سهم مالیات بر ثروت نیز از کل درآمد وصول شده در سه ماه نخست 1401 با بازه مشابه سال گذشته تغییری نکرده و در هر دو بازه حدود 4 درصد بوده است.
اکوایران
