به گزارش ایران اکونومیست، بررسی روند تولید و مصرف بنزین و گازوئیل در کشور نشان می‌دهد که تراز این دو سوخت در حال رسیدن به نقطه سربه‌سر و سپس منفی شدن هستند.
به بیان دیگر در صورت تداوم روند قبلی در دولت گذشته، تا سال 1402 ایران به جمع واردکنندگان بنزین و گازوئیل خواهد پیوست و کشور نه تنها از مزایای ارزآوری صادرات فرآورده‌های نفتی محروم می‌شود، بلکه در سال‌های آینده ارزبری قابل توجهی نیز رقم خواهد خورد.
جواد اوجی وزیر نفت بهمن‌ماه سال گذشته در شبکه یک سیما با اشاره به منفی شدن تراز بنزین کشور گفت: در دو تا سه سال آینده با توجه به این روند مصرف بنزین و نفت گاز در کشور جزو کشورهای واردکننده فرآورده‌های نفت گاز و بنزین خواهیم شد.
وجود منابع سرشار گاز طبیعی در کشور موجب شده است که توسعه سوخت ارزان گاز فشرده طبیعی CNG در سبد سوخت خودروها به یکی از اولویت‌های اصلی کشور تبدیل شود، سوختی که می‌تواند با جایگزینی با بنزین و گازوئیل حاشیه اطمینان مناسبی را برای جلوگیری از واردات بنزین و گازوئیل برای ایران ایجاد کند.
در این راستا میزگردی با موضوع بررسی چالش‌ها و فرصت‌های توسعه CNG در کشور با حضور ابوالفضل مبینی کارشناس ارشد انرژی و علی عسگری فعال صنعت سی.ان.جی ایران برگزار شد.
مشروح این میزگرد به شرح زیر است:
* با افزایش 8 درصدی سهم CNG در سبد سوخت، از واردات بنزین بی‌نیاز می‌شویم
فارس: بنابر گزارشات متعدد وزارت نفت و مدیران آن، با افزایش مصرف بنزین ناشی از کاهش محدودیت‌های کرونایی، تراز بنزین در کشور به نقطه سربه‌سر رسیده است و به زودی شاهد واردات بنزین خواهیم بود، درحالیکه در سال‌های گذشته صادرکننده بنزین بوده‌ایم. توسعه CNG چه کمکی در کنترل مصرف بنزین می‌کند؟ آیا کمبود گاز در کشور محدودیتی در توسعه این صنعت ایجاد نمی‌کند؟
عسگری: در کشور ما تنها 2 درصد از گاز طبیعی تولیدی در کشور را به صنعت حمل و نقل اختصاص داده‌ایم که با همین 2 درصد توانستیم از واردات روزانه 23 میلیون لیتر بنزین جلوگیری و مصرف را کنترل کنیم، اما متاسفانه امسال نه تنها به نقطه سر به سر تولید و تقاضای بنزین رسیده‌ایم، بلکه باید به زودی منتظر واردات بنزین به کشور باشیم.
در صورتیکه فقط کافی بود سهم مصرف گاز طبیعی در صنعت حمل و نقل را از 2 درصد به 10 درصد برسانیم و آنگاه نه تنها واردات بنزین صورت نمی‌گرفت، بلکه می‌توانستیم تا سال‌ها حاشیه امنی برای جلوگیری از نیاز به واردات بنزین داشته باشیم.
اگر سهم CNG در سبد سوخت کشور را به 10 درصد برسانیم، آن زمان شاهد خواهیم بود که ما به یکی از صادرکنندگان بنزین در منطقه تبدیل خواهیم شد. اینکه گاهی اوقات بیان می‌شود که کشور ما با کمبود گاز دچار شده است، حرف عجیب و غیر منطقی است.
مخازن گاز ایران در حدود کشور روسیه است و در این کشور پهناور، تمام مردم و صنایع از گاز طبیعی استفاده می‌کنند و حدود یک سوم گاز اروپا را نیز تامین می‌کند. حتی اگر قبول کنیم که کسری گاز داریم، واردات گاز بر واردات بنزین و گازوئیل و مصرف LPG در حمل و نقل ترجیح دارد.
ما می‌توانیم با جایگزینیLPG به جای گاز طبیعی در نیروگاه‌ها، به بالاتر رفتن سهم سی.ان.جی در کشور نیز کمک کنیم. ضمن آنکه می‌توان از LPG در پتروشیمی‌ها و یا حداقل در صادرات استفاده کرد. در هر صورت بالارفتن سهم CNG در سبد سوخت خودرویی کشور، می‌تواند بهترین گزینه برای کاهش مصرف بنزین باشد.
*صرفه‌جویی روزانه 2 میلیارد لیتر گازوئیل با دوگانه‌سوزی 100 هزار کامیون
فارس: درباره جایگزینی CNG به جای گازوئیل چه زیرساخت‌هایی وجود دارد؟ آیا امکان توسعه آن در کشور وجود دارد؟
عسگری: در حال حاضر، زنگ خطر سر به سر شدن تولید و مصرف گازوئیل در کشور نیز به صدا در آمده است که پیشنهاد ما به سیاستگذاران، استفاده از فناوری‌های روز دنیا در بحث جایگزینی گازوئیل است. به طور مثال یک شرکت دانش بنیان توانسته با استفاده از فناوری‌های به روز دنیا و استفاده از گاز طبیعی در کنار گازوئیل، میزان مصرف سوخت گازوئیل را بین 40 تا 70 درصد و صدای موتور را نیز کاهش بدهد.
این روش به اختصار DDF نامیده می‌شود. با محاسبات کارشناسان، اگر توسعه استفاده از گاز طبیعی در حمل و نقل، در قانون بودجه 1402 گنجانده شود به هر طریقی، می‌تواند مشکل ناترازی بنزین و گازوئیل را تا حدود زیادی مرتفع سازد.
در همه کشورهای دنیا، در بحث انرژی و نوع و میزان انرژی، بر اساس تامین حداکثری و پایدار منافع ملی، برنامه‌ریزی بلندمدت دارند. حال ما چرا از این موضوع غافل شده‌ایم؟ ما نیز باید استراتژی داشته باشیم. ما معتقدیم در موضوع CNG اگر حمایت‌های کافی صورت بگیرد و به طور مثال بتوانیم یک میلیون خودروی (دوگانه سوز) به خودروهای کشور اضافه کنیم ، می‌توانیم حداقل شش میلیون لیتر در روز در مصرف بنزین صرفه جویی کنیم.
به همین منوال در موضوع گازوئیل هم اگر مانند کشورهای چین، روسیه و غیره عمل کنیم، می‌توانیم از بحران سربه‌سر شدن تولید و مصرف گازوئیل نه تنها خارج شویم، بلکه می‌توان به صادرات این فرآورده ارزشمند نیز فکر کنیم.
اگر 20 هزار اتوبوس شهری 100 درصد گازسوز باشد حداقل روزی 2 میلیون لیتر گازوئیل صرفه‌جویی می‌شود ( اگر مصرف روزانه هر اتوبوس 100 لیتر باشد).
اگر 100 هزار کامیون دوسوخته (گازوئیل و گاز طبیعی) شود، با متوسط مصرف روزانه 100 لیتر گازوئیل و 50 درصد جایگزینی، روزانه 5 میلیون لیتر گازوئیل کمتر مصرف می‌شود.
*پیشنهاد گازسوز کردن 2300 دستگاه اتوبوس در تهران
متاسفانه تاکنون در موضوع استفاده از گاز طبیعی در خودروهای سنگین، هیچ قدمی در کشور برداشته نشده است، در صورتی که تک سوختی بودن حمل و نقل سنگین کشور و وابستگی آن به گازوئیل، یک تهدید جدی به حساب می‌آید.
به طور مثال، ما در تهران 2300 دستگاه اتوبوس فعال داریم و با فرض مصرف 200 لیتر گازوئیل توسط هر دستگاه اتوبوس در روز، ما می‌توانیم با جایگزین کردن 2300 اتوبوس 100 درصد گازسوز، روزانه 460 هزار لیتر صرفه‌جویی در مصرف گازوئیل، فقط در قسمت اتوبوس‌های شرکت واحد در شهر تهران داشته باشیم.
آیا این رقم و ارقام مشابهی که با استفاده از گاز طبیعی در خودروهای دیزلی پدید می‌آید، خود به تنهایی برای کاهش وابستگی ایران به سوخت گازوئیل و کاهش آلودگی هوا کافی نیست؟
در سال های 1394 و 1395 سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت، در حدود 22 میلیارد دلار مصوبه شورای اقتصاد اخذ کرد، اما متاسفانه بعد از گذشت چند سال، فعالیت چندانی دیگر برای حمایت از توسعه CNG انجام نشد.
*تجربه چین در دوگانه‌سوز کردن خودروهای سبک و سنگین
فارس: میخواهم از شما درباره تجربه کشورهای مختلف در حوزه توسعه CNG بپرسم. کارشناسان معتقدند که استفاده از CNG در خودروهای سنگین مزیت بالاتری نسبت به خودروهای سبک دارد. نظر شما چیست؟
مبینی: تا زمان جنگ اوکراین، شاید خیلی از مردم و حتی سیاستگذاران دنیا، به اهمیت گاز پی نبرده بودند. اما کشورهایی مثل آمریکا و روسیه، سال‌ها برای آن برنامه‌ریزی کرده بودند.
20 سال پیش که ما در حال تدوین طرح جامع سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت با مشارکت یکی از دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی بودیم، همه اساتید و کارشناسان اذعان می‌کردند که در صورت عدم ایجاد مانع 50 تا 70 درصد انرژی حمل و نقل کشور از گاز طبیعی تامین می‌شود. این موضوع را دیگران خیلی خوب دریافتند ولی در کشور با تمام قدرت در مسیر استفاده از گاز طبیعی در حمل و نقل مانع ایجاد شد.
ما در مرکز کشورهای دارای مخازن گاز طبیعی دنیا هستیم. ما روی میلیاردها متر مکعب گاز زندگی می‌کنیم. ترکمنستان، آذربایجان، قطر و غیره همه این کشورها منبع عظیم گاز هستند. ما تقریبا معادل روسیه گاز داریم، کشور ما کوچکتر از روسیه است و البته دمای هوایی بالاتری نسبت به روسیه داریم. اما روسیه بخش عمده‌ای از گاز اروپا را تامین می‌کرد و جنگ اوکراین اهمیت آن را روشن کرد.
حال در کشور ما برخی به موضوع کمبود گاز اشاره می‌کنند. اینکه می‌گویند گاز نداریم، واقعا مایه تعجب است. اگر این مفروض را جدی بگیریم، خب می‌توانیم از کشورهای اطراف گاز وارد کنیم و در خودروهای داخلی استفاده کنیم که باعث صرفه‌جویی در مصرف بنزین و مانع واردات بنزین می‌شود.
چین بزرگترین واردکننده گاز است که هم با خط لوله و هم به صورت LNG گاز وارد می‌کند که عدد آن حدود 600 میلیون متر مکعب در روز معادل عددی است که ما مصرف می‌کنیم.
طبق آماری که مسئولان کشور چین اعلام کردند، روزانه 130 میلیون متر مکعب در حمل و نقل مصرف می‌کنند که 80 میلیون متر مکعب آن به صورت LNG در 760 هزار کامیون، لکوموتیو و حتی شناورهای دوسوخته و 50 میلیون متر مکعب را در 300 هزار سواری به صورت CNG مصرف می‌شود. این آمار و ارقام نشان می‌دهد که حتی کشوری مانند چین که تمام گاز خود را وارد می‌کند، باز هم استفاده از گاز طبیعی در حمل و نقل را به صرفه‌تر می‌داند.
*توانمندی احداث جایگاه‌های سیار CNG در سطح کشور وجود دارد
فارس: یکی از مشکلات کشور ما در حوزه CNG، توزیع نامتقارن جایگاه‌ها و نبود جایگاه گاز در برخی مناطق است. تدبیر شما برای حل این مشکل چیست؟
مبینی: در کشور ما، به علت جانمایی نامناسب جایگاه‌های سوخت سی.ان.جی دسترسی مشکل شده است که این مشکل را می‌توان با ساخت و راه‌اندازی جایگاه‌های سیار مرتفع کرد. این جایگاه‌ها خیلی از مجوزهای لازم را برای بهره‌برداری نیاز ندارد و می‌توان با استفاده از آنها موضوع دسترسی آسان به جایگاه های سی.ان.جی و استفاده از ظرفیت‌های خالی جایگاه‌های موجود را رفع کرد.
فارس: آیا در حال حاضر تکنولوژی ساخت جایگاه سیار داریم و تاکنون نمونه‌ای را ساخته‌ایم؟
مبینی: سال جاری با حضور مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی از جایگاه سیار تولید رونمایی شد و اگر دولتمردان تصمیم بگیرند، این موضوع عملیاتی خواهد شد.
فارس: با توجه به استفاده دولت چین از گاز در خودروهای سنگین و نتیجه مطلوبی که دولت چین به دست آورده است، پیشنهاد شما چیست؟
مبینی: در یک بازه یک ساله، یک تریلی را که می‌تواند 20 تن جابجا کند را با یک نیسان که 2 تن جابه‌جا می‌کند، مقایسه کرده‌ایم. در این تحقیق دریافتیم که مصرف یک تریلر در مقایسه با 10 نیسان وانت در مسیرهای شمال به جنوب و شرق به غرب سالانه چیزی در حدود 100 هزار لیتر به نفع کشور است. بنابراین ما باید خودروهای سنگین را در اولویت قرار بدهیم. چرا که در بحث صرفه‌جویی در مصرف سوخت، بسیار بیشتر موثر واقع می‌شود.
*توسعه صنعت CNG، زمینه اصلاح بی دردسر قیمت گازوئیل را فراهم می‌کند
فارس: آیا هم‌اکنون زیرساخت برای توسعه DDF وجود دارد؟ چه الزاماتی را باید ایجاد کنیم تا این صنعت رشد پیدا کند؟
عسگری: ما در خیلی از شهرها، برای اتوبوس‌ها، جایگاه سوخت CNG تعبیه کرده‌ایم. تقریبا می‌توان گفت که بهترین ایستگاه‌های جایگاه CNG برای اتوبوس‌ها ساخته شده است که چیزی در حدود هزار متر مکعب در ساعت در حال فشرده سازی گاز از خط لوله به مخازن هستند. بنابراین از نظر زیرساخت، کشور کاملا آماده شروع به کار در زمینه تبدیل خودروهای سنگین هست. اما این موضوع به یک تصمیم جدی و حمایت همه جانبه از سوی دولت و مسئولان نیاز دارد.
فارس: نیازی به اصلاح قیمت گازوئیل نیست؟
عسگری: اگر زیرساخت را فراهم کنیم، در حمل و نقل عمومی می‌توان قیمت را تغییر داد. نقاط ضعف در کشور عزیزمان این است که قیمت دیزل بسیار قیمت ناشایستی است درحالیکه باید از بنزین گران‌تر باشد.
فارس: برای پیشبرد بهینه‌سازی مصرف سوخت، دولت و مجلس چه کارهایی باید انجام بدهند؟
عسگری: ما باید بهینه‌سازی انرژی را در کشور فعال کنیم که متاسفانه هیچ قدمی تاکنون برداشته نشده است و یا به طور مثال باید شرایط را برای بالا بردن درصد سهم CNG در سبد سوخت خودرویی کشور فراهم کنیم.
دولت و مجلس باید اقتصاد صنعت CNG در کشور را نیز ببینند. زیرساخت‌هایی که طی این همه سال در کشور ایجاد شده است را هم ببینند. این زیرساخت طی سالیان دراز و با همت و سعی تلاش جوانان و مهندسین داخلی در تمام کشور ایجاد شده است و اکنون از نظر منابع انسانی نیز چیزی در حدود سی هزار نفر شاغل در این صنعت داریم و با وضعیت فعلی که دولت و مجلس پیش گرفته‌اند، ممکن است باعث بیکاری نیمی از این عزیزان شوند.
هم‌اکنون در صنعت CNG، می‌توان گفت که تمامی تولیدکنندگان با نیمی از ظرفیت در حال کارند. تاکنون حداقل 3 میلیارد دلار در این صنعت هزینه شده است و این عدد کوچکی نیست که به آن بی‌اعتنایی کنیم.
در بحث بهینه‌سازی مصرف سوخت، باید به یک نکته مهم اشاره کنیم و آن هم قیمت پایین گازوئیل است. وقتی قیمت گازوئیل پایین است، تولیدکننده هیچ تلاشی برای بهبود عملکرد خودرو و ساخت خودروهای کم‌مصرف نمی‌کند. همینطور برای مصرف‌کننده نیز ارزشی ندارد که بخواهد به دنبال خودروی کم‌مصرف‌تر باشد. نتیجه این موضوع می‌شود بی‌مبالاتی در مصرف سوخت.
*پیشنهاد توسعه LNG برای تامین گاز صنایع
فارس: آیا شرکت‌های ایرانی در حوزه توسعه LNG نیز اقداماتی انجام داده‌اند و فناوری این حوزه را دارند؟
مبینی: یک موضوع دیگری نیز که می‌تواند مکمل CNG باشد و کمک بسیاری به اصلاح الگوی مصرف سوخت کند، استفاده از LNG در سبد سوخت کشور است. حتی می‌توانیم از این روش برای صنایع نیز استفاده کنیم. به طور مثال، صنعت فولاد در طی سال، 2 ماه با کمبود گاز مواجه می‌شود که می‌توانیم با روش LNG، گاز این صنعت مهم را با مایع‌سازی و ذخیره در ماه‌های گرم سال تامین کنیم.
ما تکنولوژی مایع‌سازی گاز طبیعی را در ایران داریم و می‌توانیم با مینی پلنت‌های LNG شروع کنیم. با مشارکت شرکت‌هایی از کشورهای چین و روسیه و همچنین به طور مستقل با کمک متخصصان داخلی اجرا و راه‌اندازی کنیم.
گفتگو از: سیداحسان حسینی
پایان پیام/
