نابودگران ریزجثه علیه سرطان

به گزارش جام جم، همه چیز به همین سادگی انجام می شود، هر چند پشت ماجرا تلاش دامنه داری در جریان است که از بیش از دو دهه پیش جرقه اصلی آن زده شده است. گروهی از دانشمندان در چین - که میان آنها علی قنبری از محققان ایرانی نیز دیده می شود- این روزها در زمره پیشگامان این فناوری کاربردی به شمار می آیند. آنها معتقدند با استفاده از این روش مطمئن در آینده ای نزدیک سرطان ابهت خود را از دست داده و با کمترین هزینه ممکن درمان خواهد شد.

«آسانسورهای حیرت انگیز»؛ این شاید بهترین توصیفی باشد که بتوان برای این فناوری نوین به کار برد. از زاویه ای دیگر می توان این آسانسورها را به ریزقفس هایی تشبیه کرد که هر یک تنها صد میکرون طول و 40 میکرون عرض دارند و جالب این که بسیاری از آنها شباهتی به یکدیگر ندارند. اوج هیجان این فناوری نوین را می توان در وظیفه ای جستجو کرد که برای آنها در نظر گرفته شده است: حمل دارو به نقطه مورد نظر در بدن بیمار آن هم با بالاترین ضریب دقت و ایمنی، همچون کامیونی که باری را براساس آدرسی که به راننده آن داده شده به گوشه ای دوردست از شهر می برد!

این ریزربات ها محصول تفکر خلاقانه دانشمندان چینی و همکاری با گروهی از محققان انستیتوهای مطالعاتی کره جنوبی و سوئیس است و به نظر می رسد به دلیل بهره گیری از تجربیات مشابهی که در سال های اخیر در این عرصه به دست آمده، در آینده ای نزدیک به فناوری کاربردی در پزشکی مدرن تبدیل شود. ربات ها با لایه ای از نیکل پوشانده شده اند و با قرار گرفتن در میدان های الکترومغناطیسی به صورت بی سیم و براحتی هر چه تمام تحت کنترل قرار می گیرند. این همان قابلیتی است که این فناوری نوین را در مقایسه با دیگر تلاش های مشابه متمایز می کند. این قابلیت موجب می شود پزشکان و جراحان با خیالی آسوده داروهای جدید و تأثیرگذار را به نقاط مورد نظر برسانند. این نقاط حتی می توانند در نواحی حساسی همچون مغز یا چشم ها باشند.

اما اکنون این پرسش به ذهن خطور می کند که ریزربات های حامل دارو چگونه در بدن بیمار حرکت می کند؟! پاسخ چیزی نیست جز جریان حیات بخش خون. دانشمندان از این روش خاص که در علم پزشکی عمر چندانی ندارد به عنوان نگرشی نوین در درمان بیماری های سخت نظیر سرطان یاد می کنند.

این فناوری جدید در حالی ارائه شده که پیش از این نیز ریزربات های مشابه زیادی رونمایی شده اند، اما آنها به دلیل برخورداری از ساختاری پیچشی و همچنین ابعاد بسیار کوچک تر با محدودیت های زیادی در زمان استفاده در بدن بیمار همراه بودند. اندازه بزرگ تر میکروربات های تازه ابداع شده از دید طراحان آن یکی از نقاط قوت اصلی و متمایزکننده آن به شمار می آید. ژانگ لی، یکی از اعضای تیم محققان این طرح می گوید: یک میکروربات شبیه وسیله نقلیه ای است که دارو را به نقطه مبتلا به بیماری در بدن بیمار منتقل می کند. در این میان علاقه زیادی به طراحی کامیون دارم و نه یک خودروی کوچک. در حقیقت ربات بزرگ تر به معنای حمل داروی بیشتر است. به عقیده وی، استفاده از این فناوری کاربردی در بیماران طی سال های آینده، دور از ذهن نخواهد بود، هر چند تاکنون آزمایش آن روی حیوانات آزمایشگاهی نظیر موش و خرگوش موفقیت آمیز بوده است. در این طرح دیدنی، موضوع اندازه بر بسیاری از جنبه های دیگر آن می​چربد. این ریزربات ها که هم اندازه و حتی کمی کوچک تر از سلول های انسانی هستند، امیدهای زیادی نزد پزشکان ایجاد کرده اند تا به جای استفاده از روش های تهاجمی از شیوه ای نوین و البته غیرتهاجمی برای درمان بیماری هایی نظیر سرطان استفاده کنند.

تزریق بدون درد و ایجاد زخم و برش از دیگر مزایای این فناوری نوین به شمار می آید که البته این مهم به واسطه کنترل دقیق آنها در یک میدان الکترومغناطیسی حاصل می شود. البته مغناطیسی شدن این ریزربات ها به واسطه پوششی از فلز نیکل است که روی آنها کشیده شده است. ژانگ لی می گوید: اینجا صحبت از مقایسه خودرو و کامیون است! او که هفت سال روی میکروربات ها تحقیق و بررسی کرده است، می گوید: ریزربات های فعلی تنها می توانند مقادیر بسیار اندکی از دارو را به نقطه مورد نظر پزشکان در بدن بیمار منتقل کنند اما آنچه ما ارائه کرده ایم چیز دیگری است، این فناوری می تواند فرآیند درمان سرطان را با سرعت به مراتب بیشتری پیش ببرد.

امیدی برای جلوگیری از بروز سکته های مغزی

یکی از کارکردهای اصلی این فناوری نوین، یافتن راهی برای جلوگیری از بروز سکته های مغزی است. ژانگ در این باره می گوید: اگر بتوانیم به این سطح از عملکرد برسیم که هزاران میکروربات را (در حالی که حامل دارو هستند) وارد بدن کرده و به ستون فقرات و در نهایت نقاط حساس و آسیب پذیر مغز بیماران برسانیم، آن گاه می توانیم به جرات درباره تکنیکی نوین برای جلوگیری از ابتلای افراد مستعد به سکته های مغزی صحبت کنیم، درحالی که هیچ نیازی نیز به انجام اعمال جراحی پیچیده و پرهزینه نخواهیم داشت.

در ماه های اخیر بررسی های آزمایشگاهی فراوانی روی این فناوری نوین صورت گرفته است که از آن جمله می توان به تلاش گروهی از محققان این پروژه در کره جنوبی و سوئیس اشاره کرد. آنها با انجام چند مورد آزمایش موفقیت آمیز توانستند قابلیت این ریزربات ها را در انتقال دقیق دارو به نقاط مورد نظر به نمایش بگذارند.

در یکی از این آزمایش ها محققان موفق شدند سلول های کلیه انسانی را در یک مدل ساخته شده از این ریزربات ها کاشته، پرورش داده و با مدل یادشده پیوند زنند. اکنون این آزمایش ها روی خرگوش و موش های آزمایشگاهی انجام شده و به نظر می رسد برای انجام آن روی انسان همچنان باید منتظر ماند.

مهم ترین چالش

گرچه پیشرفت های خیره کننده ای درباره این فناوری نوین صورت گرفته است، اما به نظر می رسد به کارگیری آنها حتی در سال های آینده روی انسان کار بسیاری پیچیده ای باشد. محققان پروژه به ردیابی میکروربات ها در بدن به عنوان اصلی ترین چالش پیش رو اشاره می کنند.

ژانگ در این باره می گوید: حتی اگر یکی از آنها در بدن گم شود، اتفاقات بسیار خطرناکی روی خواهد داد.

گرچه بیماری هایی همچون سرطان دیگر چون گذشته ترسناک و مرگبار نیستند و داروها و روش های جدیدی برای درمان آنها ارائه شده است، اما به نظر می رسد تلاش برای درمان این نوع بیماری با کمترین هزینه و عوارض جانبی هیچ گاه متوقف نشود و ارائه این میکروربات ها نیز بر مبنای چنین نگرشی صورت گرفته است. تا مدت ها در فیلم های علمی ـ تخیلی شاهد نفوذ ریز ربات های جراح به اعماق بدن انسان ها بودیم و حالا قرار است در دنیای واقعی نیز چنین نفوذهای هیجان انگیزی صورت گیرد، نفوذهایی که حیات بخش و امیدآفرین خواهند بود.