علی اردکانی: در سال 1355 ایران 16 روز تعطیل بیشتر نداشت اما در سالهای پس از انقلاب اسلامی این تعداد به 26 روز رسیده است. 16 روز از این روزها، مناسبت های مذهبی است. 10 روز باقیمانده هم به طور مساوی بین تعطیلات ملی و تعطیلات حکومتی تقسیم شده است. ایران تعطیلاتی به مناسبت های جهانی مثل روز جهانی کارگر ندارد؛ هر چند که در قانون کار این روز برای کارگران تعطیل رسمی است اما کمتر به آن عمل می شود. مرکز پژوهش های مجلس هفتم گزارش کرده بود که میانگین جهانی تعطیلات مذهبی 3.26 روز، میانگین تعطیلات ملی 5.17 روز و میانگین تعطیلات حکومتی 3.69 روز است. به این ترتیب تعداد تعطیلات مذهبی و حکومتی ایران از میانگین تعطیلات مشابه در کشورهای جهان بیشتر است.
پس از انقلاب اسلامی، تعداد این تعطیلات به تدریج افزایش یافت. در سال 1366، سالروز اعلام نتیجه همه پرسی درباره قانون اساسی در 12 فروردین 1358 که روز جمهوری اسلامی نام‌گذاری شده، سالروز قیام 15 خرداد 1342 و سالروز ملی شدن صنعت نفت در 29 اسفند 1329 به تعطیلات رسمی افزوده شد. از سال 1369، سالروز رحلت امام خمینی در 14 خرداد 1368 هم به این تعطیلات حکومتی پیوسته است. در سال 1380، سالروز شهادت حضرت فاطمه به عنوان تعطیل رسمی در تقویم‌ها درج شد و به جای میلاد امام رضا، روز شهادت ایشان تعطیل شد.
تعطیلات رسمی به سه دسته تعطیلات مذهبی، ملی و حکومتی تقسیم می‌شوند. عید نوروز و سیزده به در تعطیلات ملی تقویم ایران محسوب می‌شوند. تعطیلات مذهبی همیشه بیشترین سهم را در تعطیلات رسمی کشور داشته و 50 تا 60 درصد تعطیلات را شامل می‌شده است.
تعطیلات در دیگر کشورها
تعطیلات هر کشور به تاریخ و فرهنگ آن بستگی دارد. در برخی از کشورها که فرهنگ‌های متنوعی دارند، ساختار پیچیده‌ای برای تعطیلات رسمی وجود دارد و در هر ناحیه از آن، روزهای خاصی را تعطیل است. کشوری مانند هند که به «کشور هفتاد و دو ملت» مشهور شده است، دارای فرهنگها و ادیانی بسیار متنوع است. کشورهایی با این تنوع فرهنگی، ناچارند بسیاری از روزهای تعطیل رسمی را به ایالت‌ها واگذارند. هند 7 روز تعطیل رسمی سراسری دارد و سایر تعطیلات انتخابی شده است. اما کشورهای دیگری هم هستند که توانسته‌اند چند فرهنگ مختلف را راضی نگه دارند؛ برای مثال اندونزیایی‌ها اول سال نوی مسیحی، اول سال نوی اسلامی و اول سال نوی چینی را تعطیل کرده‌اند. آنها علاوه بر روز تولد پیامبر اسلام، روز عید پاک را هم تعطیل می‌کنند.
سوییسی‌ها هم نزدیک به 20 روز تعطیلی دارند که در هر یک از ایالت‌های آن، به تناسب فرهنگ و تاریخ ایالت، به طور متوسط از 12 روز آن استفاده میشود. روز اول سال نوی مسیحی، روز عید پاک، چهل و پنجاه روز پس از این عید روز کریسمس و روز ملی سوییس در سراسر این کشور تعطیل رسمی است.
در آلمان نیز تعطیلات به ایالت‌ها بستگی دارد. آلمانی‌ها علاوه بر روزهای تعطیل رایج مسیحیان، دو روز تعطیل هم به نام روز «همدلی» و روز «توبه» دارند.
هرکشوری بنا به شخصیت‌های موثر در تاریخ خود، سالروز تولد یا مرگ آنها را تعطیل رسمی اعلام می‌کند. مثلا در پاکستان سالروز تولد علامه اقبال لاهوری و سالروز وفات محمدعلی جناح تعطیل است، در مصر سالروز ملی شدن کانال سوئز، در فرانسه سالروز فتح زندان باستیل و در ژاپن سالروز تصویب قانون اساسی در زمان زمامداری مک‌آرتور.
در ژاپن، اول ژانویه به مناسبت آغاز سال نو تعطیل است. روز تعطیل دیگر 15 ژانویه است که روز «بلوغ» نام گرفته؛ در ژاپن هر که به سن قانونی 20 سالگی برسد در این روز جشن می‌گیرد. در این کشور دو روز برای احترام به طبیعت و عشق به موجودات زنده تعطیل شده است. سالروز استقلال و سالروز تصویب قانون اساسی پس از جنگ جهانی دوم، روزهای تولد و مرگ امپراتور شوآ و سالروز تولد امپراتور فعلی در ژاپن نیز تعطیل رسمی است. آنها یک روز برای احترام به سالمندان و یک روز برای احترام به کار و تولید را هم تعطیل کرده‌اند. در ژاپن هفته‌ای که از روز تعطیل تولد امپراتور شوآ در 29 آوریل شروع میشود و تا روز تعطیل 5 می به نام روز کودکان به پایان میرسد، هفته طلایی نام گرفته و مردم در آن هفته به تفریح و سفر و استراحت مشغولند.
در چین، سه تعطیلی پشت هم و همزمان با سال نوی چینی است و تاریخش از تقویم خاص چینی‌ها استخراج میشود. روز اول ژانویه و روز جهانی کارگر هم در این کشور تعطیل رسمی است. چینی‌ها در سالروز تاسیس جمهوری خلق چین در 1949 نیز دو روز تعطیلند.
مردم ترکیه عید فطر 3 روز و عید قربان 4 روز تعطیلند. بسیاری از کشورهای اسلامی و مخصوصا عربی، برای عید فطر و قربان بیش از یک روز تعطیلی در نظر گرفته‌اند. در ترکیه روز اول ژانویه به مناسبت سال نو مسیحی هم تعطیل رسمی است. سالروز گردهمایی بزرگ ملی آنها در 1920، سالروز آغاز مبارزات آتاتورک در 1919، سالروز پیروزی مبارزات استقلال‌طلبانه ترکیه در 1922 به نام روز «پیروزی» و روز «جمهوری» سالروز تاسیس حکومت جمهوری در ترکیه نیز تعطیل است.
آمریکایی‌ها دو روز را به یادبود سربازان جنگ اختصاص داده‌اند. آنها یک روز برای یادبود سربازان کشته‌شده در جنگ و یک روز هم برای گرامیداشت کهنه‌سربازان جنگ دارند. سالروز تولد مارتین لوتر کینگ و روز استقلال ایالات متحده از انگلستان نیز تعطیل است. عید پاک و شکرگزاری، روز کریسمس و روز اول سال نوی مسیحی نیز در امریکا تعطیل است. آنها یک روز تعطیل به نام روز کارگر -که با روز جهانی کارگر همزمان نیست- و یک روز هم به نام روز رییس‌جمهور دارند. البته برخی از ایالت‌های این کشور هم تعطیلات مخصوص به خود را به تعطیلات فدرال افزوده‌اند.
حکومت پادشاهی بریتانیا که ما به عنوان انگلستان می‌شناسیم شامل انگلند و ولز، ایسلند شمالی و اسکاتلند است. هر یک از این نواحی علاوه بر تعطیلات مشترک 8 روزه، دو روز هم تعطیلات خاص خود را دارند. تعطیلات مشترک آنها شامل دو روز تعطیل برای کریسمس، روز اول سال نوی مسیحی، روز جهانی کارگر، جمعه پیش از عید پاک، روز عید پاک، روز تعطیل بهار و روز تعطیل تابستان است.
می‌گویند که از میان همه اروپایی‌ها مردم ایتالیا شبیه‌ترین مردم به ایرانیان هستند. ایتالیایی‌ها 12 روز از سال را به مناسبت‌های ویژه تعطیل می‌کنند. آنها دو روز برای کریسمس، دو روز برای عید پاک، یک روز برای آغاز سال نو، یک روز برای صعود حضرت مریم به آسمان، یک روز برای ظهور و تجلی حضرت عیسی، یک روز برای گرامیداشت شخصیت‌های بزرگ مذهبی و یک روز برای روز «معصومیت» تعطیل هستند. روزهای تعطیل ملی هم شامل روز آزادی ایتالیا و روز تاسیس جمهوری پس از جنگ جهانی دوم است. روز جهانی کارگر هم در این کشور تعطیل است.
فرانسوی‌ها دو روز برای عید پاک تعطیل هستند و چهل روز پس از عید پاک و هفتمین شنبه پس از عید پاک را هم تعطیل می‌کنند. روز کریسمس، روز اول سال نوی مسیحی، روز صعود مریم مقدس به آسمان و روز یادبود شخصیت‌های بزرگ مذهبی در فرانسه تعطیل است. فرانسوی‌ها روز فتح زندان باستیل را روز ملی خود می‌دانند و آن را تعطیل اعلام کرده‌اند. روز یادبود کشته‌شدگان جنگ جهانی اول و روز پیروزی در جنگ جهانی دوم نیز در این کشور تعطیل رسمی است. به این تعطیلات باید روز جهانی کارگر را هم افزود.
روس‌ها برای سال نو دو روز تعطیل دارند و میلاد مسیح را هم بنا به محاسبات تقویم کلیسای مسیحی شرقی تعطیل می‌کنند. روز عید پاک در این کشور تعطیل است. سایر تعطیلات روسیه به مناسبت‌های ملی و حکومتی اختصاص یافته که عبارتند از: روز جهانی زن، روز جهانی کارگر، سالگرد پیروزی در جنگ جهانی دوم، روز استقلال، روز پرچم روسیه، سالگرد انقلاب اکتبر و روز قانون اساسی.
مصری‌ها که از فرهنگیترین مردمان عرب‌زبانند، دو روز در عید فطر و سه روز در عید قربان تعطیلند. روز تولد پیامبر اسلام، روز اول سال نوی قمری و روز اول بهار با محاسبات تقویم مصری هم تعطیل است. طبق قوانین پیش از انقلاب مصر در دو سال پیش، سالروز بازپس گرفتن صحرای سینا از اسراییل، سالروز ملی شدن کانال سوئز، سالروز انقلاب 1952 در مصر تعطیل رسمی بود. روز کریسمس بنا به محاسبات تقویم کلیسای مسیحی شرقی و روز جهانی کارگر هم در این کشور تعطیل است.
علاقه به تعطیلات و خسارتهای اقتصادی
در عید فطر سال 1385، هیات دولت تعطیلات عید فطر را از یک روز به سه روز افزایش داد و آن را عیدی دولت به مردم دانست. ساعت 8 شب دوشنبه 1 آبان ماه، اعلام شد که هلال ماه شوال رویت شده و فردای آن روز سه‌شنبه عید فطر و تعطیل است. یک ساعت پس از آن، هیات دولت با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «با ارج نهادن به این روز بزرگ و برگزاری با شکوه جشن باشکوه فطر» روزهای چهارشنبه و پنجشنبه، 3 و 4 آبان‌ماه همان سال، نیز تعطیل است تا «در آغاز روز جدید کاری فصل تازه‌ای از خدمت خالصانه، بی‌وقفه و پرتلاش با بهره از توشه‌ی معنوی ماه رمضان به روی ملت گشوده شود».
در آن دوره زمانی بدون هیچ آمادگی قبلی، سراسر کشور چهار روز تعطیل شد. مردم برای گذراندن تعطیلات به پول احتیاج داشتند اما بانک‌ها تعطیل بود. دیگر برای برنامه‌ریزی سفر هم دیر شده بود. جلوی بسیاری از خودپردازهای بانک‌ها ازدحام جمعیت دیده می‌شد و پول اغلب خودپردازها هم تمام شده بود. احتیاجات مصرفی بسیاری از مردم برای گذراندن این چهار روز در منزل مهیا نبود و فروشگاه‌ها هم جنس کافی در اختیار نداشتند.
تعطیلات ناگهانی برای نمایندگان مجلس در همان دوره بسیار ناراحت‌کننده بود؛ پس از تعطیلات چند نماینده مجلس در صحن علنی به تصمیم دولت درباره تعطیل کردن چهارشنبه و پنجشنبه اعتراض کردند. سایت های خبری نوشتند که آن دو روز تعطیل 80 میلیارد تومان به کشور ضرر رسانده است. حمیدرضا کاتوزیان نماینده وقت مردم تهران در مجلس اعلام کرد که با این تعطیلات، دو درصد از درآمدهای دولت و بخش خصوصی کاسته شد و احمد توکلی از اقتصاددانان مجلس هفتم و رییس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز گفت: «تعطیلات از نظر اقتصادی مضر بود و از نظر اجتماعی چون بدون اطلاع قبلی بود، مردم را به دردسر انداخت.» هشتاد نماینده مجلس نیز به رییس‌جمهور نامه نوشتند و در آن از دولت خواستند «از این پس، تصمیمات با تدبیر، کارشناسی و علمی اتخاذ و به موقع هم اعلام شود».
با توجه به این که حدود 34 درصد تولید ناخالص داخلی بدون نفت کشور، در تهران به دست میآید، تعطیلی تهران خسارتهای اقتصادی بسیار زیادی برای کل کشور به بار می آورد.
با کمی محاسبات، میتوان میزان واقعی تعطیلات در ایران را به دست آورد؛ با توجه به تعطیلات پنجشنبه و جمعه ادارات که 104 روز را شامل میشود و مرخصی استحقاقی 30 روزه کارمندان، جمع تعطیلات سالانه کشور با احتساب 26 روز تعطیلات رسمی سالانه جمعا 160 روز و روزهای کاری 205 روز در سال می شود. یعنی حدود 45 درصد روزهای که بیش از 5 ماه میشود، ایرانیان در تعطیلات به سر میبرند. تعطیلات مدارس آموزش و پرورش و دانشگاه ها، با احتساب تعطیلات تابستان به 200 روز در سال میرسد که 55 در صد روزهای سال را تشکیل میدهد. اقتصاد ایران به این حجم وسیع از تعطیلات عادت کرده است اما وقتی که تعطیلی نابهنگامی به این میزان افزوده میشود، میتوان گفت که بسیار خسارتبار خواهد بود.
در سال 1390، تولید ناخالص داخلی حدود 450 هزارمیلیارد تومان بوده است که میتواند پایهای برای محاسبه خسارتهای هر روز تعطیل در ایران باشد. با فرض تعطیلات دو روز آخر هفته و 26 روز تعطیل رسمی، میتوان به 130 روز تعطیلی در سال رسید. بنابراین باید رقم 450 هزار میلیارد تومان را که فرض می شود در سال جاری افزایش نیافته، به روزهای باقیمانده تقسیم کرد؛ با این محاسبه، عدد 1900 میلیارد تومان برای هر روز کاری به دست میآید. به عبارت دیگر، اگر هر روز کاری در ایران تعطیل شود، 1900 میلیارد تومان به کشور خسارت وارد میآید. سهم استان تهران در تولید ناخالص داخلی حدود 30 درصد است که بر حسب این سهم، میتوان گفت با تعطیلی هر روز کاری در تهران، 570 میلیارد تومان خسارت به بار می آید.
