قرار بود سازمان‌های وابسته به دولت زمین‌های خود را در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند که البته این‌گونه نشد تا رئیس‌جمهور رسما بگوید اگر دستگاه‌ها همکاری نکنند زمین‌های آنها به سود نهضت ملی مسکن مصادره می‌شود. بانک مرکزی هم که باید اعطای وام بانکی را تسهیل می‌کرد هیچ کاری نکرد و سازمان برنامه و بودجه هم توپ را به زمین دیگری می‌انداخت. این چرخه هنوز به قوت خود باقی است تا وعده مسکنی دولت به شکست نزدیک شود.
از یک آمار شروع می‌کنیم. بر اساس آمار بانک مرکزی، سهم نهضت ملی مسکن از تسهیلات پرداخت‌شده در یک سال گذشته فقط ۱۸هزار میلیارد تومان است که معادل ۲.۴درصد از تعهد قانونی نظام بانکی بر اساس قانون جهش تولید و تامین مسکن است. این درحالی است که بر اساس قانون نظام بانکی در مدت یک سال گذشته باید ۷۵۲هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش مسکن پرداخت می‌کرد. بر این اساس در طول یک سال گذشته نظام بانکی تنها به ۲.۴درصد از تعهد قانونی خود در پرداخت تسهیلات ساخت مسکن عمل کرده است. علی فرنام از کارشناسان حوزه مسکن در گفت‌وگو با «جام‌جم» به این موضوع اشاره می‌کند: همکاری‌نکردن بانک‌ها برای ارائه تسهیلات بانکی ادامه دارد و تنها بانک مسکن تا حدود فراوانی به تعهدات خود عمل کرده و از سوی دیگر تامین زمین برای ساخت نیز با مشکلات فراوانی ایجاد شده است. این دو مشکل مانع اصلی برای رسیدن به هدفگذاری ساخت مسکن است.
تعلل دولتی
اما ایرج رهبر از فعالان حوزه مسکن مشکل اصلی را در تعلل‌های دولتی می‌داند: « برخی مسئولان وزارت راه و شهرسازی در اجرای تعهدات خود در قبال پروژه‌های نهضت‌ملی مسکن خوب عمل نکردند و به تدریج کارها در حال کُندشدن است که این تعلل باعث شده هزینه‌ها حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا کند.»
همچنین عبدالجلال ایری، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس هم به ایسنا گفته است: «متاسفانه با گذشت حدود یک سال از تصویب قانون جهش تولید مسکن، وزارت راه و شهرسازی در مسیر اجرای این قانون عملکرد قابل قبولی نداشته و حتی شخص وزیر پاسخی برای این پرسش که تا پایان سال چه تعداد واحد مسکونی ساخته و عرضه خواهد شد، ندارد.»
نباید درگیر اعداد بود
یکی از انتقاداتی که در همان ابتدای طرح نهضت ملی مسکن، هدفگذاری برای ساخت یک میلیون مسکن بوده که به گفته فعالان این حوزه عددی دست‌نیافتنی است و گذشت زمان نیز غیرواقعی‌بودن این عدد را تایید کرده است.
در همین خصوص اکبر نیکزاد، رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با «جام‌جم» با بیان این که طرح هدفگذاری ساخت یک میلیون مسکن نباید چندان در کانون توجه قرار گیرد، شکست این طرح را تلویحا تایید کرد و گفت: «برای رسیدن به عدد ساخت یک میلیون مسکن از نظرات کارشناسان استفاده شده که ممکن است بر اساس نظرات کارشناسان، این رقم زیاد یا کم باشد ساخت مسکن بسیار مهم‌تر از این عدد اعلامی است.»
به گفته رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، هم‌اکنون ۱۸۷هزار مسکن در بخش روستایی و ۱۰۰هزار مسکن در بخش شهری توسط این سازمان در دست اجراست. این آمار نشان می‌دهد پیشرفت طرح نهضت ملی مسکن در مناطق روستایی تا حدودی رضایت‌بخش بوده اما در خصوص سهم ساخت مسکن در بخش شهری اطلاعات دقیقی وجود ندارد و این موضوع بر موفقیت‌آمیزبودن آن در تعدیل بازار مسکن شائبه‌های فراوانی را به دنبال داشته است.
شرایط سختی است
اما علی فرنام در تشریح وضعیت فعلی و با اشاره به شکست طرح نهضت ملی مسکن می‌گوید:«طرح نهضت ملی مسکن نسبت به هدفگذاری ساخت یک میلیون مسکن در ماده یک قانون جهش تولید در دو سال اخیر محقق نشده و در سال ۱۴۰۲ نیز احتمال اجرایی‌شدن آن نزدیک به صفر است ولی در صورت تامین عوامل ساخت، احتمال رسیدن به این تعداد از مسکن در سال ۱۴۰۳ وجود دارد؛ باید اذعان کرد که این طرح در این ابعاد شکست خورده است».
به گفته وی، در زمان مسکن مهر با شیب ملایمی به مجوز سالانه ۹۵۰ هزار مسکن مهر رسیدیم و وضعیت متفاوتی را نسبت به شرایط فعلی داشتیم. در زمان تصویب قانون جهش مسکن، شرایط پایه اقتصادی نادیده گرفته شد و شاهد یک بلندپروازی از سوی وزارت راه و شهرسازی بودیم.تولید مسکن از سال ۹۵ کاهشی شد و تا این روند تا سال ۹۸ نیز به ۲۰۰ هزار مسکن رسید و با این روند نمی‌توان یکباره به عدد یک میلیون مسکن رسید. در خصوص طرح نهضت ملی مسکن هنوز اطلاعات دقیقی از سوی وزارت راه و شهرسازی اعلام نشده و مطرح‌شدن بحث تفکیک این وزارتخانه نشان می‌دهد مدیران این سازمان نیز با قبول شکست این طرح به‌دنبال زمان خریدن هستند و شاید با تغییرات سازمانی عدد اعلامی نیز تعدیل شود یا حتی این طرح با تغییرات محتوایی نیز مواجه شده است.
