ایران اکونومیست پلاس ـ سهیلا صدیقی: «پوشش خبری ویژه اعتراضات سراسری» عنوان برچسبی است که شبکه تلویزیونی «ایران‌اینترنشنال» برای ناآرامی‌های اخیر ایران استفاده کرده است. این برچسب بزرگ اما بیش از آنکه صرفا در حوزه خبر و اطلاع‌رسانی فعالیت کند، سعی در انتشار نمای وسیعی از خشونت دارد که حد و مرزی هم برای خود قائل نیست. اینکه یک رسانه چه مرزی برای بازنمایی خشونت داشته باشد، بستگی به خط مشی شخصی‌اش دارد اما «ایران‌اینترنشنال» یکی از رسانه‌های مستقر در لندن است که موظف به پیروی از قوانین «آفکام» محسوب می‌شود.
«آفکام» کجاست؟
«آفکام» سازمان تنظیم‌کننده مقررات رسانه‌ای بریتانیا است که بر فعالیت ایستگاه‌های رادیویی، تلویزیونی، خطوط ثابت دوربرد تلفنی، موبایل و... نظارت دارد. آفکام همچنین وظیفه دارد، از مخاطبان در برابر محتوای رسانه‌ای محافظت کند. تمامی شبکه‌های تلویزیونی بریتانیا برای شروع کار، مجوز خود را از این سازمان دریافت می‌کنند و در صورتی که از شروط قید شده در مجوز خود پیروی نکنند، خطر لغو فعالیت آنها از سوی «آفکام» وجود دارد.
ملکه الیزابت دوم 20 ژوئن سال 2001 میلادی طی یک سخنرانی در پارلمان بریتانیا درباره شکل‌گیری «آفکام»سخنرانی کرد و این سازمان 29 دسامبر سال 2003 فعالیت خود را آغاز کرد. «آفکام» با توجه به وظایفی که برایش تعریف شده است، مجاز است، رسانه‌ها و شرکت‌های فناوری که از قوانینش پیروی نکنند را جریمه کند. «آفکام» همچنین اختیار دارد که برای «حفاظت از کاربران در برابر آسیب‌رسانی و کارهای خلاف قانون تروریست‌ها و مطالب کودک‌آزارانه» شرکت‌هایی مثل فیسبوک و توییتر را به رعایت «تعهدات مراقبتی» وادار کند و در صورت تخطی نیز آنها را مجازات کند.
«آفکام» و چند نمونه توبیخ!
مقررات و قوانین سختگیرانه آفکام تاکنون بارها رسانه‌های انگلیسی زبان و غیر انگلیسی زبان فعال در این کشور را به دردسر انداخته است.
مثلا این سازمان در سال ۱۳۸۹ (۲۰۰۹) شبکه تلویزیونی «پرس تی‌وی» را به دلیل آنچه که نداشتن بی طرفی در پوشش اخبار غزه نامیده بود، تحت فشار قرار داد. آفکام نهایتا مجوز این رسانه را در سال ۲۰۱۲ به دلیل شکایت مازیار بهاری (روزنامه نگار ایرانی ـ کانادایی) لغو کرد و این شبکه را از روی ماهواره‌های انگلستان از جمله اسکای حذف کرد. بهاری مدعی شده بود کلیپ ده ثانیه ای که از او در «پرس تی‌وی» پخش شده اعترافاتی بوده که به زور از او گرفته‌اند. این درحالی بود که پرس تی وی بارها این ادعا را رد کرده و در محاکم مرتبط تلاش زیادی برای اثبات بی‌گناهی خود کرد.
شبکه تلویزیونی «راشا تودی» (RT) روسیه نیز یکی دیگر از شبکه‌هایی است که مورد پیگرد حقوقی آفکام قرار گرفته است. درگیری «آفکام» با راشا تودی پس از مسمومیت «سرگئی ویکتورویچ اسکریپال» جاسوس دوجانبه روس و دخترش یولیا در شهر سالزبری انگلیس در سال ۲۰۱۸ آغاز شد. در این زمان رسانه ها و مقامات انگلیس انگشت اتهام به سمت سرویس مخفی روسیه گرفتند و شبکه راشا تودی هم برای خنثی کردن این هجمه سیاسی ـ رسانه‌ای بر تعداد برنامه‌های تلویزیونی خود در این خصوص افزود که به افزایش تنش بیشتر میان دو کشور و تشدید جنگ رسانه‌ای آنها تا مرحله اخراج دیپلمات‌های روسیه نه تنها از این کشور بلکه در سایر کشورهای عضو ناتو و مقابله به مثل روسیه منجر شد.
ممنوعیت پخش هرگونه آگهی درباره اصلاحات عربستان نیز از جمله اقدامات «آفکام» است اما ماجرای این ممنوعیت چیست؟ عربستان سعودی حدود سه سال پیش پول نمایش یک دقیقه آگهی که شامل تصاویری از رانندگی زنان، بازگشایی سینماها و اعضای خاندان آل سعود بود را طی سفر ولیعهد عربستان سعودی به انگلیس پرداخت کرده بود. این آگهی که ۵۶ بار توسط «اسکای ۱» طی سه روز پخش شد، برای تقویت تجارت عربستان با انگلیس برنامه‌ریزی شده بود اما «آفکام» مدعی شد که ریاض تلاش می‌کند بر افکار عمومی انگلیس تأثیر بگذارد و تصویری دروغین از خودش به نمایش می‌گذارد.
بنابرین «آفکام» با تأکید بر ایجاد جنجال درباره «آزادی بیان، حقوق بشر و حقوق زنان» در کشور محافظه کار عربستان و همچنین مسائل مربوط به فروش سلاح توسط انگلیس به عربستان و دخالت نظامی ریاض در جنگ داخلی یمن، انتشار هرگونه آگهی از ریاض را در انگلستان ممنوع اعلام کرد.
آفکام و چالشی به نام اینترنشنال
ـ برنامه‌هایی که نمایشگر خشونت، پیامدهای آن و توصیفات خشونت، اعم از کلامی یا فیزیکی است.
اینکه طی روزهای گذشته «اینتشرنشنال» چند بار نمایی از خشونت کلامی و فیزیکی را بازنشر کرده، از شمارش خارج است. به گفته (رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه) انتشار یک هزار و ۱۰۰ پست با هشتگ خانم مهسا امینی و با رویکرد آموزش، ترویج و بزرگنمایی خشونت و ترغیب به قانون‌شکنی در 10 روز صحتی بر این ادعا است.
ـ برنامه‌های حاوی مطالبی که رفتار خشونت‌آمیز، خطرناک و یا شدیدا ضد اجتماعی را مورد تایید قرار داده یا ترویج کند و احتمالاً دیگران را به کپی کردن چنین رفتاری تشویق کند.
این بند صراحتا بر این موضوع تاکید دارد که نمایش هرگونه تصویر خشونت‌آمیزی از سوی «آفکام» ممنوع و قالب پیگیری است. با این حال انتشار تصاویر خشونت‌آمیز از خروجی‌های «اینترنشنال» برکسی پوشیده است. انتشار تصاویر، کد ملی و شماره تلفن تعدادی از ماموران نیروی انتظامی در شبکه‌های اجتماعی عملی خطرناک و شدیدا ضد اجتماعی است. عمل خشونت‌آمیزی که بارها تکرار شد.
ـ مطالبی که احتمالا باعث تشویق یا تحریک ارتکاب جرم یا منجر به بی‌نظمی می‌شود، یا سخنان نفرت‌انگیز که احتمالاً فعالیت مجرمانه را تشویق می‌کند یا منجر به اختلال می‌شود.
آفکام با ترغیب و تحریک مخاطبان به ارتکاب جرم مخالف است و هر فعالیتی که مجرمانه تلقی شود را نقش می‌کند اما اتاق دعوت به جنگ اینترنشنال در این 27 روز چه کرد؟ تصاویری از آموزش ساخت «کوکتل مولوتوف»، دعوت به آشوب خیابانی، حمایت از تجزیه‌طلبان، ترغیب به قانون‌شکنی و...
ـ اخبار و برنامه‌هایی که الزامات بی طرفی در آنها رعایت نشده باشد.
بی‌طرفی برای آفکام یک اصل مهم است. اینکه رسانه کل‌نگر باشد و تمام دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها را درباره یک اتفاق پوشش دهد. اما آیا در این روزها چیزی جز یک‌طرفه به قاضی رفتن از سوی این رسانه دیده شد؟ آیا همه صداها شنیده شد؟ آیا تمام فراخوان‌ها و تجمعاتی که در ایران برگزار شد، به یک اندازه و با جزئیات پوشش داده شد؟
ـ همچنین مصادیق تشویق عموم به ویژه دانش‌آموزان به خشونت، تخریب، درگیری، آشوب، بی‌نظمی، جنایت، آسیب رساندن، نفرت و امثال آن می‌تواند قابل اعتراض و پیگرد باشد.
در این مدت دانش‌آموزان ایرانی چندبار جامعه هدف اینترنشنال بودند. فراخوان‌هایی که از دانش‌آموزان می‌خواست از قوانین مدرسه تخطی کنند؛ بارها منتشر شد. پخش تصاویری که دعوت به تخریب اموال مدرسه، پاره کردن کتاب و درآوردن لباس فرم مدرسه بودند، از این دست بود.
می‌توانید برای مطالعه بیشتر درباره قوانین «آفکام» اینجا را بخوانید.
«آفکام» چشم بر «ایران‌اینترنشنال» می بندد؟
این اولین بار نیست که «آفکام» با این میزان از حساسیت بر عملکرد رسانه‌های فعال در بریتانیا چشم بر روی اقدامات غیر حرفه‌ای رسانه «ایران‌اینترنشنال» می‌بندد.
سال ۱۳۹۶ بود که شبکه ایران اینترنشنال در اقدامی بی‌شرمانه مصاحبه‌ای از سخنگوی گروه تروریستی «الاحوازیه» که قصد تجزیه ایران را دارند، پس از حمله تروریستی به رژه نیروهای مسلح در اهواز به صورت زنده پخش کرد. حمید بعیدی‌نژاد(سفیر وقت ایران در لندن) در واکنش به این اقدام نوشت: «شبکه ایران اینترنشنال در اقدامی بی‌شرمانه مصاحبه‌ای از سخنگوی گروه تروریستی که امروز افراد زیادی را به خاک و خون کشید، پخش کرد. سفارت ایران در لندن ضمن محکومیت این اقدام، برخورد جدی نهاد نظارتی در انگلیس (آفکام) با این اقدام را به عنوان ترویج تروریسم و خشونت پیگیری فوری می‌کند.»
بعیدی‌نژاد بابت مصاحبه با عضو یک گروه تروریستی به آفکام شکایت کرد اما آفکام شکایت سفارت ایران از شبکه تلویزیونی «ایران‌اینترنشنال» را وارد ندانست و اعلام کرد که این شبکه از قوانین رسانه‌ها در بریتانیا تخطی نکرده است.
اما «آفکام» همچنان با این شبکه تلویزیونی که حالا تبدیل به یک اتاق دعوت به جنگ شده است، بسیار لطیف‌تر از آنچه خودش آن را تحت عنوان قانون تعریف کرده است، برخورد می‌کند. قطعا نمایش تصاویری از «کوکتل مولوتوف»، انتشار کد ملی و شماره تلفن شخصی افراد و هرگونه رفتار خشونت‌بار دیگری جزو وظایف یک رسانه رسمی نیست و تکرار بیش از اندازه آن نیز سوال‌برانگیز است.
آیا ایران می‌تواند اقدام حقوقی کند؟
هرچند که سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده است: «جمهوری اسلامی ایران در این زمینه به مسئولیت خود عمل خواهد کرد و هم به کشورهای پذیرنده تذکر جدی داده شد و هم از طریق کشورهای مرتبط و دوست تذکر جدی به آنهایی که از اینها حمایت مالی می‌کنند، داده شده و به صورت جدی و قاطع اعلام شده که جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت‌های خود در چارچوب‌های مختلف اعم از حقوقی و سیاسی به صورت جدی استفاده خواهد کرد و نسبت به این شبکه‌ها که نه کار رسانه‌ای و خبری بلکه عملا کار تروریستی انجام می‌دهند اقدام خواهد کرد و از ظرفیت‌های حقوقی و سیاسی استفاده خواهد کرد. در این زمینه مقدماتی فراهم شده و ان‌شاءالله در بازه زمانی کوتاه مدت آینده، این اقدامات را مورد پیگیری قرار خواهیم داد.»
دبیر کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس نیز همچنین به قوانین جاری در بریتانیا به عنوان میزبان شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال اشاره و تاکید کرد: «با توجه به ظرفیت‌های حقوقی اداره ارتباطات بریتانیا (آفکام)، یقیناً این ظرفیت حقوقی باید از طرف وزارت امور خارجه و قوه قضاییه مورد استفاده قرار بگیرد. من در اولین اقدامی که به همراه ریاست و اعضای محترم کمیسیون قضایی مجلس انجام خواهم داد، پیگیری این اقدام خواهد بود و در صورت فراهم بودن فرصت، موضوع را به شکل تذکر شفاهی به سیستم قضایی و دولت متذکر خواهم شد.»
انتشار هزار و 100 پست خشونت‌بار در 10 روز!
به گفته، اکبر نصراللهی (رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه) در گفتگوی ویژه خبری صدا و سیما، صفحه اینستاگرام «ایران اینترنشنال» از زمان بازداشت خانم مهسا امینی در ۲۳ شهریور تا ساعت ۲۰ و ۲۰ دقیقه دوشنبه چهارم مهرماه، هر ۱۵ دقیقه یک پست، هر روز ۱۰۰ پست و در مجموع در ۱۰ روز، یک هزار و ۱۰۰ پست با هشتگ خانم مهسا امینی و با رویکرد آموزش، ترویج و بزرگنمایی خشونت و ترغیب به قانون‌شکنی منتشر کرده و تقریباً هیچ خبر دیگری غیر از این موضوع را منتشر نکرده است.
دکتر نصرالهی، همچنین معتقد است: «آنچه از سوی این رسانه در حال رُخ دادن است، عملیات رسانه‌ای همه‌جانبه و با تمام امکانات علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و پلیس کشورمان است. به همین دلیل در اولین خبری که ایران اینترنشنال در ۱۴ سپتامبر از این موضوع منتشر کرد قبل از اعلام گزارش‌های بیمارستان و پزشکی قانونی، حکم خود را منتشر کرده است. خبر دستگیری و درگذشت مهسا امینی مهم، درخور تأمل و بررسی و دارای ارزش‌های خبری برای پوشش خبری گسترده است اما اینکه رسانه‌های غربی تمام فعالیت‌های خبری و غیر خبری خودشان را تعطیل کنند و فقط به این موضوع بپردازند، غیرطبیعی و ناشی از عصبانیت، امید کاذب به آینده ایران و شناخت غلط و ناکافی از مردم ایران است.»
حالا باید منتظر ماند و دید که «آفکام» به عنوان سازمان بازدارنده از هر نوع خشونت رسانه‌ای چه برخوردی با «ایران‌اینترنشنال» خواهد داشت؟
