به گزارش خبرنگار اقتصادی ایران اکونومیست، قیمت‌ها مدام در حال افزایش بود و از آن طرف فروش‌های مختلف شرکت‌های خودروساز هم نتوانسته بود دردی از بازار را دوا کند همین موضوع عاملی شد تا وزارت صنعت نسخه جدیدی را برای فروش خودرو اجرایی کند تا با اعمال آن هم سروسامانی به تولید خودرو بدهد و هم مدیریت لازم را بر بازار فروش خودرو داشته باشد.
براساس اعلام وزارت صنعت فروش خودرو قرار شد نه از طریق قرعه‌کشی در شرکت‌های خودروسازی، بلکه در سامانه فروش یکپارچه خودرو و به‌صورت شفاف انجام شود تا روند قرعه‌کشی خودرو شفاف و عادلانه‌تر و از دلالی و سوداگری یک عده خاص جلوگیری شود تا در نهایت خودروهای تولیدی به دست خریداران واقعی برسد.
با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده نخستین دوره فروش خودرو از 27 اردیبهشت تا 3 خرداد ماه در بازه زمانی یک‌هفته‌ای در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو برای ثبت‌نام متقاضیان آغاز شد و تقدم یا تأخر زمان ثبت‌نام، هیچ تأثیری بر قرعه‌کشی و شانس برنده شدن نداشت، علاوه بر این خودروسازان موظف شدند تمام محصولات خودروهای سواری خود را در این سامانه یکپارچه عرضه کنند و هیچ‌گونه استثنایی برای تخصیص خودرو به مشتریان خارج از این سامانه وجود نداشت.
روند ثبت در این سامانه به این صورت بود که متقاضیان می‌توانستند با اعلام شرایط فروش، فعال‌سازی بخشنامه‌ها و به‌دنبال آن آغاز مرحله ثبت درخواست خودرو (شرکت در قرعه‌کشی محصولات)، با مراجعه به صفحه اصلی سامانه sale.iranecar.com و مشاهده لیست خودروهای قابل عرضه، اقدام به ثبت درخواست کنند.
در آن مقطع منطقی معاون وزیر صمت با اعلام اینکه در این روش فروش احتمال تعهدات خودروسازان در تحویل به‌موقع محصولات بسیار بالاست، گفته بود؛ 'اگر خودروساز می‌گوید 200 هزار خودرو می‌خواهد بفروشد راستی‌آزمایی انجام می‌شود و رقم قطعی را مثلاً 100 هزار خودرو برای قرعه‌کشی می‌گذاریم و در ادامه مسیر نیز دوباره بررسی می‌کنیم و 100 هزار خودروی دیگر را برای فروش می‌گذاریم، به این ترتیب برای تحویل خودرو دیگر مشکلی نخواهد بود و تحویل به‌موقع انجام می‌شود'.
وی تصریح کرد: 'وزارت صمت صرفاً اطلاعات را جمع و صحت‌سنجی می‌کند و مابقی کارها توسط خود خودروساز انجام می‌شود، وزارت صمت فقط نظارت می‌کند'.
با اتمام مهلت یک‌هفته‌ای ثبت‌نام در سامانه فروش، 9 خردادماه قرعه‌کشی ثبت‌نام 4میلیون و 176 نفر در سامانه یکپارچه فروش خودرو با تأخیر قریب به 30 ساعت انجام شد و در مجموع ظرفیت درنظر گرفته‌شده در خودروهای عرضه‌شده توسط خودروسازان برای این دوره 176911 خودرو بود که در قالب 115 طرح فروش متنوع (فروش فوری، فوق‌العاده، پیش‌فروشهای کمتر از یک سال و مشارکت در تولید) عرضه شد.
از گرفتاری مردم در باز کردن سایت و ثبت‌نام که بگذریم مهم ترین ایراد سامانه در همان مرحله اول خود را نشان داد به‌نحوی که پس از اعلام نتایج در روز 11 خرداد ماه اسامی تعدادی از افراد به‌عنوان منتخبان اول (اصلی) اولین فروش خودرو در قالب سامانه یکپارچه تخصیص خودرو اعلام شد اما وقتی آنها می‌خواستند برای واریز وجه خودرو یا مبلغ علی‌الحساب اقدام کنند، موفق به واریز نمی‌شدند؛ چرا که با پیام 'شما جزو منتخبین رزرو قرعه‌کشی این دوره سامانه یکپارچه تخصیص خودرو هستید' مواجه می‌شدند.
نارضایتی مردم در این بلاتکلیفی باعث شد رئیس سازمان حمایت ضمن پذیرش ایراد پیش‌آمده اعلام کند؛ 'فرآیند ثبت‌نام خودرو در سامانه ایراداتی داشت که با رفع آنها این مشکل برطرف شده است. البته 12 هزار ذخیره قرعه‌کشی سامانه یکپارچه هم خودرو می‌گیرند و افراد منتخبان قرعه‌کشی تا 25 خردادماه مهلت دارند تا واریز وجه را به شرکت‌های خودروساز برای تکمیل ثبت‌نام خود انجام دهند'.
نکته جالب اینجاست وزارت صمت مقصر این موضوع را خودروسازان معرفی کرد اما مگر سازوکار اعلام اسامی اصلی و رزرو در خودروسازان تعریف نشده بود؟ در طرح‌های قبلی چگونه اسامی به‌صورت تفکیک‌شده اعلام می‌شد اما این بار این اختلال به وجود آمده است؟ مگر نه اینکه هر بار باید اشکالات برطرف و فروش خودرو به‌صورتی قانونمندتر انجام شود چرا این بار که همه بر نظارت یکپارچه خودرو در سامانه فروش تأکید می‌کردند چنین خطایی به وجود آمد؟
اما ماجرا به اینجا ختم نشد زیرا با گذشت بیش از یک ماه از اولین قرعه‌کشی خودرو در سامانه یکپارچه وزارت صمت، سید مهدی نیازی معاون وزیر صمت در نامه‌ای به منوچهر منطقی معاون صنایع حمل‌ونقل وزیر صمت اعلام کرد؛ 'این سامانه صلاحیت فنی و امنیتی و آمادگی لازم برای اجرای قرعه‌کشی خودرو را نداشته است و هنوز هم ندارد.'، بر همین اساس تأکید کرد؛ 'فعلاً از طریق این سامانه قرعه‌کشی انجام نشود'.
در این نامه آمده بود:
'همان‌گونه که در جلسات کارشناسی، پیش از دوره اول قرعه‌کشی خودروها به‌واسطه سامانه جدید یکپارچه تخصیص خودرو به‌استناد صورت‌جلسات مربوطه به‌وضوح اعلام گردید، دفتر فناوری داده، اطلاعات و امنیت فضای مجازی با توجه به شرایط فعلی انتخاب پیمانکار، عدم عقد قرارداد با وزارتخانه، عدم مالکیت سامانه و همچنین عدم ورود در تحلیل فرایند تخصیص، امکان پذیرش مسئولیت در خصوص تأیید و نظارت بر حسن اجرای این سامانه را ندارد و صرفاً در این شرایط، امکان ارائه مشورت فنی در جلساتی که در این رابطه برگزار می‌شود وجود دارد'.
سامانه قرعه‌کشی خودرو تأیید امنیتی ـ فنی نداشت؛ لغو قرعه‌کشی تا اطلاع ثانوی
وزارت صنعت در واکنش به رسانه‌ای شدن این نامه ضمن اعلام توضیحات از روند فعالیت سامانه یکپارچه در اولین دوره فروش خودرو تأکید کرد؛ 'مراجع نظارتی کشور به‌منظور حسن انجام‌وظیفه و نظارت بر روند کار مسئولان اجرایی معمولاً مکاتبات مرسومی با دستگاه‌های اجرایی دارند و این دستگاه‌ها نیز پاسخ آن را به‌صورت مکتوب یا حضوری به مقام ناظر منعکس می‌کنند'.
با وجود انتقادات بسیار از عملکرد سامانه یکپارچه، ماجرای اولین مرحله فروش خودرو در این سامانه در اواخر خردادماه به پایان رسید و وزارت صنعت در تیرماه اعلام کرد با رفع اشکالات دومین مرحله فروش خودرو را در سامانه یکپارچه برای مدیریت بازار اجرایی خواهد کرد. مرحله دوم ثبت‌نام خودرو در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو به‌مدت سه روز از شنبه 25 تیر ماه آغاز شد و حدود 104 هزار خودرو توسط خودروسازان عرضه شد.
در این مرحله از طرح فروش یکپارچه، 27 محصول خودروسازان کشور شامل ایران‌خودرو، سایپا، بهمن‌موتور، آرین‌پارس موتور، فرداموتور و خودروسازی ایلیا در قالب فروش‌های عادی، فوق‌العاده، پیش‌فروش، مشارکت در تولید و طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت محصولات خود را عرضه کردند.
بماند که مردم گرفتاری ثبت‌نام مرحله اول مانند مراجعه به سایت را در مرحله دوم هم داشتند اما سخنگوی وزارت صنعت تأکید کرد؛ 'در روند ثبت‌نام‌ها در سامانه قرعه‌کشی خودرو خلأ‌ها برطرف شده و در آینده کم‌کم قرعه‌کشی را کنار می‌گذاریم.'، وی وجه تمایز این مرحله با مرحله اول را حذف قرعه‌کشی تعدادی از محصولات عنوان کرد به‌نحوی که در این مرحله فقط برای شرکت سایپا دو خودرو در قرعه‌کشی باقی ماندند و الباقی تولیدات از قرعه‌کشی خارج شدند.
براساس اعلام قالیباف با بررسی ثبت‌نام‌شدگان در مرحله دوم تخصیص یکپارچه گروه خودروسازی سایپا به‌جز سایناs و کوئیکs، بقیه محصولات این شرکت از قرعه‌کشی خارج شدند اما خودروهای پرتقاضای شرکت ایران‌خودرو هنوز قابلیت خروج از روند قرعه‌کشی را ندارند و پروسه‌ای زمان‌بر است، البته با افزایش تولیدات خودروسازی‌ها، خروج کلیه خودروها از روند قرعه‌کشی تا پایان سال امکان‌پذیر خواهد بود.
جزئیات آمار مرحله دوم قرعه‌کشی خودرو در سامانه یکپارچه/ مهلت 4روزه واریز وجه + جدول
مرحله ثبت‌نام سومین مرحله فروش خودرو در سامانه یکپارچه نیز از 16 تا 19 شهریورماه ماه آغاز شد، البته قرار بود ثبت‌نام در این مرحله از فروش خودرو 18 شهریورماه به اتمام برسد اما درخواست مردم برای ثبت‌نام در این طرح باعث شد زمان تمدید شود و به ساعت 16 روز 19 شهریورماه موکول شود.
ثبت‌نام 2میلیون نفر برای خرید 1000 دستگاه پژوپارس
در سومین دوره قرعه‌کشی یکپارچه حدود 60 هزار خودرو عرضه شد که 50 درصد ظرفیت قرعه‌کشی به طرح جوانی و بیست درصد ظرفیت قرعه‌کشی به خودروهای فرسوده اختصاص می‌یابد، تنها تفاوت نوبت سوم قرعه‌کشی یکپارچه با دفعات قبل اخذ استعلام از ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت برای متقاضیان مشمول طرح جایگزینی خودروی فرسوده بود.
در این مرحله به‌دلیل خروج محصولات سایپا، به‌جز سایناs، از قرعه‌کشی، تنها یک و دودهم درصد از نام‌نویسی‌ها به متقاضیان شرکت سایپا اختصاص داشت و بیش از 97 درصد از نام‌نویسی سومین دوره سامانه یکپارچه تخصیص خودرو برای محصولات ایران خودرو بود.
نسخه فروش خودرو در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو بسته شد
با اتمام سه مرحله از فروش خودرو در سامانه یکپارچه، منطقی معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت از برقراری تعادل عرضه و تقاضا در اغلب خودروهای تولیدی در کشور خبر داده و گفته است؛ 'در عمل غیر از محصولات یک خودروساز (ایران خودرو)، همه خودروها از فرآیند قرعه‌کشی در سامانه یکپارچه فروش خودرو خارج شده‌اند'.
براساس گفته‌های این مقام مسئول در وزارت صنعت دیگر خبری از فروش خودرو در سامانه یکپارچه نیست و عملاً باز فروش خودرو به دست خودروسازان افتاد، اما به‌راستی در عمر چند ماه فروش خودرو در سامانه یکپارچه آیا عرضه خودرو منطقی شده است و همه از این مدیریت راضی هستند؟
در حالی عمر سامانه یکپارچه فروش خودرو به شش ماه هم نرسید که در این سه دور قرعه‌کشی حدوداً 340 هزار دستگاه خودرو عرضه شد، این در حالی است که وزارت صنعت وعده عرضه 200 تا 300 هزار خودرو در هر دور از قرعه‌کشی داده بود، جالب اینجاست در هر دوره هم تعداد خودروهای عرضه‌شده در سامانه روند کاهشی داشت.
البته بنا به گفته منطقی 'فروش در سامانه یکپارچه حذف شده است اما نظارت ما بر عملکرد شرکت‌های خودروساز ادامه دارد'، اما بهتر است وزارت صنعت نتایج مثبت اجرای فروش خودرو در سامانه یکپارچه را برای اطلاع مردم اعلام کند تا بدانند در این سه دوره چه تغییراتی در بازار با فروش قرعه‌کشی خودرو انجام شده است.
به‌نظر می‌رسد این طرح بیشتر مردم را درگیر قرعه‌کشی‌هایی کرد که شانس برنده شدن در آن در هر مرحله کمتر از قبل بود و باید در ادامه برنامه‌ریزی‌ها نسخه دیگری را برای صنعت خودرو تعریف کرد تا ضمن افزایش تولید خودرو و عرضه آنها به بازار شکاف قیمتی کارخانه تا بازار برطرف شود و خریدار واقعی امکان خرید محصول مورد نیاز خود را داشته باشد.
