تاریخ ایرانی می نویسد: ایران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن بشری تابع شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، همواره در ادوار مختلف تقسیم‌بندی‌هایی داشته است و بر همین اساس در اوایل دوره قاجار ایران به پنج حکمرانی و ۱۲ حاکم‌نشین تقسیم شد.
در آغاز قرن سیزدهم قسمتی از این تقسیم‌بندی تغییر یافت به طوری که در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، ایران دارای چهار ایالت و ۲۳ ولایت بود. پس از برقراری مشروطه و تأسیس مجلس شورای ملی، بر طبق قانون اساسی، تغییر سرحد ولایات و ایالات بدون تصویب قانون ممنوع شد. اینگونه بود که مجلس شورای اسلامی در دی ماه ۱۲۸۶ قانونی با عنوان «قانون ایالات و ولایات» را به تصویب رساند که مطابق آن ایران به چهار ایالت و ۱۲ ولایت تقسیم می‌شد.
۳۰ سال بعد یعنی در آبان ماه ۱۳۱۶ که با دوران سلطنت رضا شاه پهلوی همزمان بود، مجلس قانون جدید تقسیمات کشوری را تصویب کرد و اختیار تغییر در آن را به هیات وزیران سپرد. بر اساس این مصوبه، ایران به شش استان تقسیم شد. هر استان شامل چند شهرستان بود و هر شهرستان به چند بخش و هر بخش به چند دهستان و هر دهستان به چند قصبه و روستا تقسیم می‌شد. این شش استان عبارت بودند از: استان شمال غرب، استان غرب، استان شمال، استان جنوب، استان شمال شرق و استان مکران.
با این حال عمر این تقسیم‌بندی شش‌گانه نیز بیش از دو ماه نبود. بدین ترتیب در روز دهم دی‌ماه همان سال تقسیمات کشور به ۱۰ استان، ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش تغییر یافت. این استان‌ها عبارت بودند از:
- استان یکم: زنجان، قزوین، ساوه، سلطان آباد، رشت، شهسوار
- استان دوم: قم، کاشان، تهران، سمنان، ساری، گرگان
- استان سوم: تبریز، اردبیل
- استان چهارم: خوی، رضائیه، مهاباد، مراغه، بیجار
- استان پنجم: ایلام، شاه آباد، کرمانشاه، سنندج، ملایر، همدان
- استان ششم: خرم آباد، اهواز، گلپایگان، خرمشهر
- استان هفتم: بهبهان، شیراز، بوشهر، فسا، آباده، لار
- استان هشتم: کرمان، بم، بندرعباس، خاش، زابل
- استان نهم: سبزوار، بیرجند، تربت حیدریه، مشهد، قوچان، بجنورد، گناباد
- استان دهم: اصفهان، یزد.
