به گزارش ایران اکونومیست، روز چهارشنبه این هفته، به دعوت مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق، گفتگوی ملی با حضور مسئولین عالی عراقی، نماینده سازمان ملل در عراق و اکثریت احزاب سیاسی کلاسیک این کشور و نیز بدون حضور جریان صدر برگزار شد.
موضوع پیشنهاد برای برگزاری گفتگوی ملی میان رهبران سیاسی عراقی در واقع به پس از شروع تجمع هواداران جریان صدر در اواخر ماه جولای در مقابل پارلمان عراق باز می گردد. از همان زمان نماینده سازمان ملل، پلاسخارت، خواستار گفتگو و مذاکره میان سران احزاب عراقی شد و سپس الکاظمی نیز طی یک سخنرانی کوتاه این درخواست را تکرار کرد و هادی العامری هم اخیرا در همین راستا اما در قالب برگزاری مذاکره میان خود به عنوان نماینده الاطار التنسیقی (چارچوب هماهنگی نیروهای شیعی) و نیروهای سیاسی مختلف و نیز در قالب نزدیک کردن دیدگاه ها میان احزاب کردستان، گام های قابل توجهی برداشته است و حتی بسته پیشنهادی را هم به صدری ها و رهبران کرد و اهل سنت در جهت ایجاد مکانیزمی برای برگزاری انتخابات زودهنگام ارائه کرده است.
حال در آخرین تلاش ها برای برگزاری گفتگوی ملی میان احزاب عراقی، مصطفی الکاظمی از تمامی سران سیاسی عراق دعوت کرد که برای گفتگو حضور یابند و تقریبا تمامی سران احزاب به جز جریان صدر روز چهارشنبه این هفته در این گفتگو حاضر شدند. در این گزارش ما به بررسی موضوع حاضران و سطح حضور آنان و نیز بررسی بیانیه پایانی این گفتگوی ملی خواهیم پرداخت.
بررسی موضوع حاضران در این نشست
در ابتدا لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که سطح حضور نمایندگان احزاب در این جلسه و به طور کل هر جلسه‌ای مهم است زیرا برای مثال حضور در سطح عالی توسط یک حزب سیاسی حاکی از اهتمام آن حزب به این گفتگو و نشست و نیز اهتمام آن به برگزار کننده آن است. همچنین عدم حضور نماینده‌ای از سطوح عالی را شاید بتوان به نوعی پذیرش محدود یا مشروط چنین گفتگویی قلمداد کرد و عدم حضور را هم رد این طرح و این نشست دانست.
حال با این توضیحات باید گفت که از طرف جریان اهل سنت، سوای الحلبوسی که خود رئیس مجلس و یکی از چهار مقام عالی کشور است (رؤسای جمهور و مجلس و شورای عالی قضایی و نخست وزیر)، خمیس الخنجر به عنوان دبیرکل و نماینده ائتلاف السیادة (بزرگترین ائتلاف اهل سنت که الحلبوسی و حزب وی 'التقدم' هم عضو آن است) و همچنین مثنی السامرایی (دبیرکل باقیماندگان از ائتلاف عزم که در حال حاضر دومین ائتلاف بزرگ اهل سنت است)، و احمد عبدالله الجبوری (دبیرکل حزب الجماهیر که اخیرا حزب وی به ائتلاف عزم پیوسته است) حاضر بودند.
هرچند که شخصیت های اهل سنت دیگری نیز به مانند مشعان الجبوری یا رشید العزاوی یا محمود المشهدانی یا یکی از برادران الکربولی نیز ممکن بود که حاضر شوند اما وقتی به وزن و تأثیرگذاری فعلی بیشتر آنان می نگریم، می بینیم که طبیعی است حاضر نباشند زیرا شخصیت های حاضر در جلسه در حال حاضر تقریبا قوی ترین شخصیت های سیاسی اهل سنت و احزاب آنان قوی ترین احزاب در حال حاضر قوی ترین احزاب اهل سنت هستند. اما این سطح قوی از حضور رهبران اهل سنت هم به عنوان یکی از دلایل، به این موضوع باز میگردد که به طور کل مظهر قدرت و حضور اهل سنت در نظام سیاسی همین پارلمان و ریاست آن است که در زمان فعلی اطراف آن به چراگاهی برای دام ها تبدیل شده است، به همین خاطر طبیعی است که با قدرت در هر گفتگویی حاضر شوند و خواستار پایان یافتن هرچه زود تر این بحران سیاسی باشند.
اما در سمت دیگر حضور رهبران کرد هم قابل توجه بود. به طور کل طبیعی بود که کردها از این گفتگو استقبال کنند زیرا خود آنان نیز قبل از دعوت اخیر الکاظمی توسط نیچروان بارزانی رئیس اقلیم، پیشنهاد برگزاری گفتگویی ملی را در اربیل داده بودند.
از طرف کردها، پافل طالبانی (دبیرکل اتحاد میهنی) و فؤاد حسین (به عنوان نماینده حزب دموکرات) و جمال کوجر (به عنوان نماینده اسلامگرایان کرد) و در پایان شاسوار عبدالواحد (دبیرکل حزب نسل جدید) همگی حاضر بودند. تقریبا می توان گفت حضور کردها نیز به مانند اهل سنت، حضوری قوی بود هرچند حزب دموکرات می توانست شخصیتی قوی تر از فؤاد حسین مثلا فاضل میرانی را برای این جلسه بفرستد اما همین حضور در سطح فؤاد حسین را هم شاید بتوان به معنای پذیرش مشروط هرگونه مذاکره و خروجی های آن توسط حزب دموکرات تلقی کرد.
حال به بررسی حضور احزاب شیعی می رسیم. در ابتدا بیان این موضوع مهم است که الاطار التنسیقی که خود یکی از طرفین نزاع بر سر داستان نخست وزیری است، یک کمیته هماهنگی میان احزاب شیعی است و نه یک حزب یا ائتلاف یا یک فراکسیون ثبت شده نزد کمیسیون انتخابات یا نزد مجلس؛ به همین دلیل رهبران متعددی از طرف آن حاضر بودند.
یکی از این رهبران هادی العامری به عنوان رهبر و نماینده ائتلاف فتح بود. حضور وی از این جهت قابل ملاحظه است که شیخ قیس الخزعلی در این جلسه حضور نداشت و بنابر گفته احمد الاسدی سخنگوی این ائتلاف، الخزعلی هادی العامری را مکلف به حضور به عنوان رئیس و نماینده این ائتلاف کرده بود. این موضوع از این جهت مهم است که عملا قیس الخزعلی و هادی العامری دو رویه متفاوت را در نوع تعامل با داستان صدر پیش گرفته اند، یکی رویه مذاکره و مدارا و دیگری رویه ایستادگی قاطعانه و از نظر برخی ها ممکن است که این اختلاف نظر میان دو رکن اصلی ائتلاف فتح به انشقاق آنان در انتخابات های بعدی هم منتهی شود اما عدم حضور الخزعلی و حضور العامری به عنوان رهبر و نماینده ائتلافی که الخزعلی نیز عضو آن است، به معنای اصرار و تأکید طرفین بر اتحاد در سطح حزبی و ائتلافی است.
اما از طرف دولت قانون هم نوری المالکی و از طرف جریان حکمت هم رهبر آن عمار الحکیم حاضر شده بودند که با توجه به انتقاداتی که در یک سال اخیر به الکاظمی داشتند و نیز با توجه به این که به همراه قیس الخزعلی مثلث ایستادگی الاطار در مقابل مقتدی صدر را تشکیل می دهند، حضور آنان در گفتگویی که دعوت به مذاکره می کرد و توسط الکاظمی برگزار شده بود، قابل توجه است.
از طرف ائتلاف نصر هم حیدر العبادی حاضر بود که البته حضور وی طبیعی هم بود زیرا وی به همراه هادی العامری بیش از هر کس دیگری در الاطار التنسیقی همه طرف ها را به گفتگو و مذاکره دعوت می کردند.
اما از طرف مستقلین شیعه هم حضور دو نماینده مستقل قابل توجه بود:
الف- محسن المندلاوی که چندی پیش اسم وی حتی به عنوان یکی از گزینه های شیعی و نماینده مستقلین نزدیک به الاطار التنسیقی برای تصدی پست نایب رئیس اول مجلس مطرح بود؛ غیر از این که وی را می توان نماینده کردهای فیلی هم دانست و حضور او به نوعی برای نمایندگی از طرف مستقلین نزدیک به الاطار به مانند ائتلاف 'العراق المستقل' بوده است.
ب- حضور ناظم الشبلی هم قابل توجه بود زیرا او نماینده مستقل نزدیک به جریان صدر است و حضور وی نیز به نوعی نمایندگی از حضور مستقلین نزدیک به این جریان بوده است.
البته لازم به ذکر است که نزدیکی به الاطار التنسیقی یا جریان صدر برای مستقلین، به معنای نزدیکی در مواضع است و نه نزدیکی حزبی یا جناحی.
اقلیت ها هم در این جلسه با قدرت حضور داشتند زیرا از اقلیت مسیحی، ریان الکلدانی قدرتمند ترین شخصیت سیاسی حال حاضر آنان و از اقلیت ترکمان ها حسن توران از شخصیت های مهم آنان حاضر بودند.
بررسی نتایج این گفتگو
درخصوص نتایج این گفتگو و به طور مشخص طبق بیانیه پایانی آن باید گفت که این بیانیه بر 3 نکته مهم تمرکز داشت:
1- موافقت همگان با برگزاری انتخابات زودهنگام: موضوعی یکی از اصلی ترین مطالبات حال حاضر مقتدی صدر است و این موافقت، با حضور عالی ترین رهبران سیاسی عراق، به نوعی به معنای تحقق اجماع ملی (شرط الاطار التنسیقی) برای این موضوع است.
2- درخواست از جریان صدر برای حضور در گفتگوها: این موضوع هم با توجه به حضور عالی ترین رهبران سیاسی اساسا یک امتیاز برای الاطار التنسیقی هم محسوب می شود زیرا به معنای مخالفت همه طرف ها با هرگونه اقدامات تنش زا از طرف جریان صدر و درخواست اکید آنان از این جریان برای حل امور از طریق گفتگوها و نه اردوکشی خیابانی است.
3- درخواست همگان برای توقف هرگونه تنش زایی در سطح میدانی یا رسانه‌ای یا سیاسی:
با توجه به حملات اخیر صالح العراقی به قیس الخزعلی و نوری المالکی و عمار الحکیم و جواب های متقابل طرفداران آنان، این درخواست بیشتر به این داستان مرتبط است.
سخن پایانی
با در نظر گرفتن این نکته که نشست اخیر با حضور تقریبا همه گروه های سیاسی و تأکید همگان بر برگزاری انتخابات زودهنگام و تحقق مکانیزم آن از طریق مذاکره همراه بود و با توجه به این که هادی العامری هم ظاهرا بسته پیشنهادی برای صدری ها داشته است و احتمال دیدار وی با صدر وجود دارد، حال توپ در زمین صدری هاست و باید دید که آیا به مذاکره راضی خواهند شد یا این که همچنان سطح توقعات آنان بالاتر از این حرف هاست؟ موضوعی که با توجه به عدم حضور آنان در نشست اخیر در حال حاضر با پاسخ منفی از جانب آنان رو به رو بوده است.
