عملکرد طرف ایرانی درباره اعلام منشاء ساخت ماهواره خیام، گزینه پنهان کاری را تقویت می کند.وزارت ارتباطات و سازمان فضایی ایران در موضوع ساخت ماهواره خیام در روسیه، اطلاع رسانی صحیح نداشتند و گمانه "پنهان کاری" را تقویت کردند. همان که شخص وزیر ارتباطات مجبور شد تکذیب کند و بگوید "پنهان کاری نداشتیم" غافل از اینکه از نگاه افکار عمومی، همین تکذیب خود دلیلی می شود برای تایید.
آنچه روی داده این است: ایران ماهواره خیام را به وسیله موشک روسی سایوز از پایگاه بایکنور قزاقستان به فضا پرتاب می کند. مقامات و رسانه های دولتی ایران تا قبل از پرتاب، به نوعی تبلیغ و اطلاع رسانی می کردند که انگار این ماهواره، ساخت ایران است. به عنوان مثال استفاده از عبارت "ماهواره بومی".
بعد از پرتاب ماهواره، سفارت روسیه در تهران با انتشار متنی در اینستاگرام و کانال تلگرامی خود برای اولین بار اعلام می کند ماهواره خیام در شرکت روسی ساخته شده است.
پست اینستاگرامی سفارت روسیه در تهران که برای اولین بار اعلام کرد ماهواره خیام، ساخت شرکت روسی است.
پس از این اعلام تا شب هیچ واکنشی از سوی مقامات ایرانی در تایید یا تکذیب این موضوع منتشر نمی شود. فردای آن روز، رئیس سازمان فضایی ایران برای اولین بار تایید کرد ماهواره خیام توسط روسیه ساخته شد و نه ایران.
حالا زارع پور وزیر ارتباطات (روز 21مرداد 1401) در مصاحبه با ایرنا گفته است:
"طراحی کلان و مفهومی ماهواره خیام توسط سازمان فضایی ایران انجام شده اما ساختش در روسیه اتفاق افتاده و این موضوعی است که ما از روز اول اعلام کردیم و موضوع پنهانی نبود... این پروژه محرمانه بود ... ما توافق کرده بودیم تا زمان پرتاب محرمانه بماند با این حال نخستین خبر توسط آژانس فضایی روسیه اعلام شد و در اولین خبری هم که منتشر شد اعلام کردند که ماهواره در روسیه ساخته شده است".
حال چند نکته:
1- آیا بهتر نبود بعد از پرتاب ماهواره خیام در ساعت 10:30 روز سه شنبه 18 مرداد 1401، مقامات ایران یا رسانه های ایرانی، خبر ساخت ماهواره در روسیه را خود اعلام می کردند و نه طرف روسی؟ تا مردم ایران این موضوع را از مقامات خودشان متوجه می شدند و نه از سفارت روسیه در تهران؟
اگر ابتدا از سوی مقامات ایرانی این موضوع اعلام می شد قطعا به اعتبار دستگاه های دولتی نزد مردم از یک سو و اعتماد مردم ایران به دولت خود می افزود. اما حالا نه تنها به این اعتبار و اعتماد افزوده نشده؛ بلکه از آنها کاسته شده و به اعتبار و اعتماد سفارت روسیه در تهران افزوده شده است.
همان سفارتی که در چند ماه اخیر از حجم واکنش های منفی نسبت به آن آگاه هستیم و همگان نیز از جایگاه منفی دولت روسیه نزد افکار عمومی مردم ایران مطلع اند.
اینکه صفحه اینستاگرام و کانال تلگرامی یک سفارتخانه در تهران در مقابل کل مقامات و نهادهای اطلاع رسانی رسمی حکومتی دولتی ایران عملکرد بهتری دارد هم قابل تامل و توجه است.
2- نوع اطلاع رسانی مقامات و رسانه های دولتی / رسمی / حکومتی ایران درباره ماهواره خیام، به شکلی بوده که در مخاطب ایرانی و افکار عمومی ایران این تلقی شکل گرفت: " ماهواره ساخت ایران است و فقط روسیه آن را به فضا پرتاب می کند".
حتی بسیاری از رسانه های دولتی / حکومتی / رسمی هم تیتر زدند: "ماهواره بومی خیام پرتاب شد" اما برخی از آنها مجبور شدند این تیتر را تغییر دهند.
3- وقتی سفارت روسیه در تهران برای اولین بار گفت ماهواره خیام ساخت روسیه است نوعی شوک و تعجب و تضاد در فضای افکار عمومی و رسانه ای ایران ایجاد شد. اینکه برخلاف فضای ایجاد شده از سوی مقامات و رسانه های رسمی، ماهواره خیام ساخت ایران نیست بلکه ساخت روسیه است. این اتفاق خوبی برای دولت ایران و اطلاع رسانی آن نیست.
آیا بهتر نبود مقامات ایرانی که خود می دانستند این ماهواره ساخت ایران نیست در تبلیغات رسانه های دولتی و حکومتی نیز از فضاسازی درباره اینکه ماهواره "ساخت ایران" است دوری می کردند تا بعد از اعلام واقعیت، مخاطب و افکار عمومی ایرانی دچار شوک و تضاد و دوگانگی نمی شد.
آیا بهتر نبود با علم به اینکه این ماهواره بومی نیست از تبلیغ "ماهواره بومی" خودداری و سربعتر اعلام می شد "ساخت روسیه است".
4- اگر سفارت روسیه در تهران اعلام نمی کرد ماهواره خیام ساخت روسیه است آیا مقامات ایرانی این موضوع را اعلام می کردند؟
5- شانس آوردیم بعد از اعلام سفارت روسیه در تهران درباره منشا ساخت ماهواره خیام، مقامات ایرانی به دنبال لجبازی نبودند و این موضوع را تکذیب نکردند.
فکرش را بکنید علاوه بر مسوولین، برخی رسانه های ایرانی هم وارد جبهه تکذیب این خبر می شدند و هزار دلیل می آوردند برای اینکه ثابت کنند ماهواره خیام در ایران و توسط ایران ساخته شده است.
6- آیا احتمالا مقامات ایرانی فکر می کردند موضوع "ساخت ماهواره خیام در شرکت روسی" همچنان پنهان می ماند؟ یعنی مقامات روسیه پنهان ماندن این موضوع را ادامه می دادند؟ آیا مقامات ایرانی از اهمیت جزئیات اطلاع رسانی درباره موضوعات مهم و حساس از جمله ماهواره خیام بی خبرند؟
7- در چند سال اخیر بارها مسوولان ایرانی در زمینه اطلاع رسانی دچار خطا شده اند. بازداشت عبدالباقی، افزایش قیمت بنزین، کرونا، واکسن، سرنگونی هواپیمای اوکراینی، اعتراضات و تجمع ها و ناآرامی های چند سال اخیر نمونه هایی از اشتباه بزرگ مسوولان در اطلاع رسانی است.
آیا قرار است این اشتباهات ادامه یابد؟ این مسوولان از گذشته درس نگرفته اند؟ آیا به دنبال تکرار خطاهای اطلاع رسانی در آینده هستند؟
