پنجشنبه ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 March 28 - ۱۷ رمضان ۱۴۴۵
۰۸ تير ۱۴۰۱ - ۱۰:۳۵

برای منابع آب برنامه‌ریزی کنیم تا با معضلات غیرقابل حل مواجه نشویم

دانش آموخته دکتری کشاورزی- آبیاری و زهکشی دانشگاه شهرکرد گفت:با توجه به اقلیم خشک و شکننده کشور و با در نظر گرفتن خشکسالی‌های اخیر اهمیت آب به عنوان یک نهاده حیاتی بیش از پیش مشخص می‌شود و در صورتی که برای منابع آب برنامه‌ریزی نکنیم، در آینده کشور با معضلات غیرقابل حلی مواجه خواهد شد.
کد خبر: ۴۶۴۴۰۹

به گزارش ایران اکونومیست، هاجر فضل الهی در یادداشتی به تبیین جایگاه اقتصادی منابع آبی در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخت و گفت: «آب نخستین و اساسی ترین مایه حیات بشری و از اصلی ترین زیربناهای توسعه پایدار و گرانبهاترین ثروتی است که در اختیار بشر قرار گرفته است. به خصوص در کشور ما که سطح وسیعی از زمین را مناطق خشک و کویری در برگرفته است، با توجه به اقلیم خشک و شکننده کشور و با در نظر گرفتن خشکسالی‌های اخیر اهمیت آب به عنوان یک نهاده حیاتی بیش از پیش مشخص می‌شود و در صورتی که برای منابع آب برنامه‌ریزی  نکنیم، در آینده کشور با معضلات غیرقابل حلی مواجه خواهد شد.

 نیل به توسعه مستلزم تحولات عمیق و وسیع در دیدگاه‌ها و ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی یک جامعه است. در برنامه توسعه شرایط مطلوب در چارچوب محدودیت‌ها و منابع ترسیم و خط مشی‌ها و سیاستهای مناسب برای تحقق توسعه مشخص می‌شود. آب زیرساخت توسعه سایر بخش‌ها بوده و از مولفه‌های مهم در حفظ، تعادل و پایداری اکوسیستم و محیط زیست می باشد و در ایران، محدودیت آب قابل دسترس، توزیع غیریکنواخت و الگوی نامناسب استفاده، تامین آب مورد نیاز را در بسیاری از مناطق کشور مشکل ساخته است. 

لذا با توجه به اهمیت این موضوع، در  تدابیر سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، به این موضوع اشاره شده است. با این توضیح که  با توجه به شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک حاکم بر کشور ایران، باید میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف، با اعمال سیاست‌های مختلف کنترل و مدیریت شود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های استفاده‌کننده از آب به عنوان یک نهاده اساسی در فرآیند تولیدات خود، بخش کشاورزی است. از آنجایی که در اکثر نقاط کشور، کشاورزان از این نهاده بصورت رایگان و یا خیلی ارزان، بهره‌مند می‌شوند، در نتیجه در کاربرد آن، به صورت غیراقتصادی عمل می‌کنند. توسعه اقتصادی و استفاده بهینه از منابع آب نیازمند آن است که آب به عنوان یک کالای اقتصادی با رویکرد اقتصادی مدیریت شود. از این رو، این مطالعه با هدف توسعه یک مدل اقتصادی برای تعیین ارزش اقتصادی آب در دشت اراک و بررسی تأثیر انتقال آب بین‌ حوضه‌ای، کاربرد آب‌های نامتعارف و آب مجازی بر ارزش اقتصادی منابع آب انجام شده است. اطلاعات لازم برای این پژوهش شامل اطلاعات هواشناسی، کشاورزی، حجم آب مصرفی، حجم پساب تولیدی تصفیه خانه شهر اراک، حجم آب انتقالی سد کمال صالح و اطلاعات هزینه‌ها و درآمدهای مربوط به سال زراعی 1395- 1394 تهیه و به کار رفت. ابتدا مدل برای منطقه مورد مطالعه تکمیل و توسعه داده شد. در بخش ورودی مدل، اطلاعات هواشناسی و اطلاعات مربوط به محصولات و قیمت آن‌ها و در بخش محاسبات روش قیمت‌گذاری آب به مدل ارائه و در نهایت ارزش اقتصادی آب برای هر گیاه محاسبه شد.

نتایج به دست آمده مبنای بررسی، ارزیابی و مقایسه تأثیر انتقال آب بین حوضه‌ای، کاربرد آب‌های نامتعارف و آب مجازی بر ارزش اقتصادی آب قرار گرفت. از آنجا که هدف اصلی انتقال آب از سد کمال صالح به شهر اراک برای تامین آب شرب شهرهای اراک و شازند و تامین آب صنایع بزرگ منطقه است و بخشی از حجم آب انتقال یافته به شهر اراک تبدیل به پساب شده که پساب تولیدی تصفیه خانه شهر اراک برای کاربرد در بخش کشاورزی در نظر گرفته شده است،

 لذا موضوع اثر انتقال آب بین حوضه‌ای و کاربرد آب‌های نامتعارف به صورت تلفیقی مورد بررسی قرار گرفت.

 نتایج نشان داد که انتقال آب به دشت اراک باعث افزایش ارزش اقتصادی منابع آب کشاورزی شده است؛ به طوری که با افزایش سطح زیرکشت ذرت علوفه‌ای بر اساس سه روش وزن‌دهی مساحت تحت کشت، حجم آب مصرفی و درآمد محصول، به ترتیب 10، 5/7 و 9 درصد و با کشت یونجه در هر سه روش 2 درصد افزایش در ارزش اقتصادی منابع آب مشاهده می‌شود.

نتایج بررسی تاثیر آب مجازی نیز نشان داد که ارزش اقتصادی منابع آب کشاورزی دشت اراک در هر سه حالت مختلف وزن‌دهی، با لحاظ آب مجازی که به جایگزینی محصولات منجر شد، افزایش می‌یابد. به طوری که با کشت ذرت علوفه‌ای به جای یونجه در سه روش وزن‌دهی مساحت تحت کشت، حجم آب مصرفی و درآمد محصول، به ترتیب 36، 28 و 5/40 درصد افزایش در ارزش اقتصادی منابع آب ایجاد می‌شود. در مرحله بعد با فرض اینکه ارزش اقتصادی آب محاسبه شده معیاری برای تعیین قیمت آب در منطقه باشد، برای بررسی وضعیت کاربرد آب در منطقه مورد مطالعه و نیز بررسی نتایج روش انتخاب شده جهت تعیین قیمت آب، راندمان اقتصادی به عنوان شاخص ارزیابی اقتصادی انتخاب شد.

راندمان مالی برای سه حالت؛ آب رایگان، دریافت 10 درصد از آب بهاء محاسبه شده و تمام آب بهاء محاسبه شد. همچنین برای بررسی و تحلیل حساسیت راندمان مالی در قبال تغییرات در پارامترهای درآمد کشاورزان، هزینه‌های جاری، هزینه سرمایه‌گذاری و هزینه‌آب به محاسبه این پارامتر برای حالت کاهش 10% درآمدها و افزایش 10% هزینه‌ها نیز پرداخته شد. تمامی این محاسبات برای دو حالت راندمان آبیاری 40 درصد و 70 درصد صورت گرفت. راندمان آبیاری و راندمان اقتصادی در شرایطی که آب به صورت رایگان در اختیار کشاورز قرار داشته باشد هم راستا نیستند و در شرایط دریافت 10 درصد آب بهاء محاسبه شده با یکدیگر هم راستا می‌شوند، به عبارتی با افزایش راندمان آبیاری، راندمان اقتصادی هم زیاد می‌شود. راندمان مالی در مقابل تغییر در میزان درآمد کشاورز از حساسیت بیشتری نسبت به تغییر در میزان هزینه‌های صورت گرفته توسط کشاورز برخوردار است.»

 

نظر شما در این رابطه چیست
آخرین اخبار