یکی از ارکان سه جانبه گرایی و مشارکت کارگران در تصمیم سازی های کارگاه‌ها، سازمانهای کارگری هستند.
سازمانهای کارگری، تشکیلاتی هستند که با عضویت کارگران مشمول قانون کار به منظور حفظ و توسعه منافع صنفی آنها تاسیس می شود و در چارچوب مقررات ملی فعالیت می کند؛ انجمن صنفی کارگری، شوراهای اسلامی کار و نمایندگان کارگران از جمله مصادیق آن به شمار می روند.
بی تردید توسعه و ایجاد تشکل‌های کارگری زمینه افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت تولید و بهبود عملکرد واحدهای تولیدی را به دنبال دارد.
گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار از تعداد سازمانهای کارگری طی سالها ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ حاکی از آن است که تعداد نماینده کارگران با ۶.۸ درصد، شوراهای اسلامی کار ۶.۶ درصد و مجمع نماینده کارگران با ۶.۳ درصد بیشترین میانگین نرخ رشد سالانه را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنین تعداد کل سازمان های کارگری دارای مجوز در سال گذشته ۱۱ هزار و ۱۵۳ تشکل بوده که مقایسه تعداد سازمان‌ها در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ رشد تعداد سازمانهای کارگری در سال ۱۴۰۰ را نشان می دهد.
تعداد کانون‌های انجمن صنفی کارگران نیز طی این مدت روند کاهشی داشته و با میانگین نرخ تغییرات ۲.۵ – درصد از ۸۱ کانون به ۷۵ کانون رسیده است.
بر اساس این گزارش، تعداد کارگاه‌های دارای نمایندگان کارگران بیشتر از انجمن صنفی کارگری و شوراهای اسلامی کار است که یکی از دلایل این امر می تواند تمایل بیشتر کارفرمایان به انتخاب نماینده کارگران به جای شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی کارگری در کارگاه باشد.
کارشناسان معتقدند وجود تشکل‌های کارگری در تحقق مطالبات کارگران به ویژه پیگیری وضع معیشت، حق بیمه، حقوق و دستمزد و قراردادهای کار اثرگذار است و کارگاه‌ها و بنگاه‌هایی که به ایجاد تشکل و سازمان کارگری روی آورده‌اند با اختلافات کمتری میان کارگر و کارفرما مواجه بوده‌اند.
