به گزارش ایران اکونومیست، همه چیز از پویشی که آذرماه سال گذشته با هدف عمومی شدن دسترسی به پیکره زبانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به راه افتاد شروع شد؛ متنی که با امضای ۵۰۰ نفر منتشر شد. این پویش با اعلام نارضایی از امکان دسترسی محدود به پیکره - که تا آن روز تنها در اختیار اعضای گروه فرهنگ‌نویسی و نهایتا برخی اعضای دیگر فرهنگستان بوده است - جز آنکه به اهمیت کلی و اساسی پیکره‌های رایانه‌ای در پژوهش‌های زبانی اشاره می‌کرد، وضعیت همه‌گیری کرونا را نیز دلیل مضاعفی برای عمومی‌ساختن دسترسی به پیکره‌های رایانه‌ای فرهنگستان می‌دانست. این پویش مدعی آن بود که بدون حاشیه و بی آنکه سراغ رسانه‌ها و جنجال‌سازی برود(و شاید به همین دلیل) موفق شده بسیاری از افراد شناخته‌شده مطالعات زبان و ادبیات فارسی، از جمله برخی اعضای پیوسته و وابسته خود فرهنگستان(ژاله آموزگار، مصطفی جیحونی، محمدجعفر یاحقی، حسین معصومی همدانی، محمود بی‌جن‌خان، رسول جعفریان و اکبر نحوی) را با خود همراه کند.
در پی این موضوع، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، طی نامه‌ای خطاب به علی‌اشرف صادقی، مدیر گروه فرهنگ‌نویسی، امکان دسترسی عمومی به این پیکره را از او جویا شد.
در پی دریافت پاسخ علی‌اشرف صادقی به نامه رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حداد عادل اعلام کرد «با توجه به مشکلات و اشکالاتی که در نامه آقای دکتر صادقی بدان‌ها اشاره شده است، فرهنگستان در نظر دارد برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی و اقدام کند و امید می‌رود تا چند ماه آینده، با تنظیم آئین‌نامه لازم و تأمین زیرساخت‌های فنی، امکان بهره‌مندی پژوهشگران از پیکره فرهنگ‌نویسی فراهم گردد.»
چیزی نگذشت که در دی‌ماه سال گذشته، فرهنگستان زبان و ادب فارسی ضمن ارائه گزارشی درخصوص شکل‌گیری پویش «دسترسی عمومی به پیکره زبانی فرهنگستان» از تاکید رئیس فرهنگستان بر رفع موانع دسترسی عمومی به پیکره فرهنگ‌نویسی خبر داد.
پس از این، ماجرا تا حدود شش‌ماه بعد تقریبا مسکوت ماند تا این‌که در تیرماه سال جاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی وعده داد سامانه‌ای راه‌اندازی خواهد شد که در آن امکان بهره‌مندی پژوهشگران از پیکره فرهنگ‌نویسی فرهنگستان، به‌صورت برخط، فراهم بشود.
در نهایت، روز گذشته اعلام شد که به‌مناسبت روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی (۲۵ اردیبهشت) دسترسی عمومی به پیکره گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی آزاد شد.
حالا صفحه پویش دسترسی عمومی به پیکره در سخن آخر خود نوشته است: «کار پویش دسترسی عمومی به پیکرهٔ فرهنگستان هشتم مرداد ۱۳۹۹ آغاز شد و ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ انجام یافت. بسیار خرسندیم که با این خواستهٔ برحق موافقت شد و خرسندتریم از آن رو که در نهایت، پس از گذشتن قریب به دو سال به نتیجه رسید. بار دیگر از مسئولین فرهنگستان به‌ویژه رئیس این نهاد و همچنین استاد علی‌اشرف صادقی، که پیکرهٔ گروه فرهنگ‌نویسی زیر نظر ایشان فراهم آمده است، سپاس‌گزاریم که همکاری‌های لازم را برای تحقق خواستهٔ ما مبذول داشتند.
مزیت‌های پیکرهٔ گروه فرهنگ‌نویسی در عرصهٔ پژوهش‌های مرتبط با زبان و ادبیات فارسی بر کسی پوشیده نیست. این پیکره با تمام ایرادها و کمبودها و محدودیت‌هایی که دارد باز هم ابزاری است که سرعت و دقت پژوهش‌های حوزهٔ زبان و ادبیات فارسی را بهبود می‌بخشد. بپذیریم یا مقاومت به خرج دهیم، هیچ تفاوتی نمی‌کند. روزگار تحقیق به شیوهٔ علامه قزوینی را ـ که در روزگار خود البته روزآمد و پیشرفته بود ـ از سر گذرانده‌ایم، و اصرار بر حفظ روش تحقیق آن پژوهشگر کم‌نظیر نتیجه‌ای جز فترت و کندی و پس‌ماندگی در عرصهٔ پژوهش نخواهد داشت. در عصر ابررایانه‌ها و پژوهش‌های دیجیتالی، بر حافظهٔ کم‌توان و پرخطای انسانی تکیه‌زدن دور از عقل سلیم است. سالهاست که با جمازه به زیارت کعبه نمی‌رویم.
اما اکنون، که خوشبختانه این دسترسی میسر شده است، جهت دفع دخل مقدر لازم دیدیم توضیحی کوتاه در رابطه با ادعاهای احتمالی مبنی بر افزایش مقاله‌سازی و مخالفت فضلا با دسترسی عمومی عرضه داریم. ما به‌جد معتقدیم که برخورداری از رانت پژوهشی به مراتب بدتر از این است که افراد به مقاله‌سازی روی آورند. چراکه می‌پنداریم حال که دسترسی عمومی تحقق یافته است، دیگر صرف یافتن شواهد فضیلت محسوب نمی‌شود. فضیلت اصلی تحلیل داده‌هاست که از هرکسی برنمی‌آید و آن‌وقت است که عیار کار هرکس روشن خواهد شد. اگر، احیانا، دسترسی به پیکره موجب آن شود که ناگهان شمار مقالاتی که تنها نقطهٔ قوتشان یافتن شواهد است افزایش یابد، گناه را باید از آن داوران و مسئولین نشریات دانست، نه دسترسی عمومی. البته بگذریم از آنکه فی‌الحال هم کیفیت مقاله‌ها تعریفی ندارد و شیوهٔ استاندارد و سالمی هم برای غربال سره از ناسره اعمال نمی‌شود و هم‌اکنون نیز تعداد مقاله‌های «ساخته» از مقاله‌های «نگاشته» بیش‌تر است.
کار پویش دسترسی به پیکره در همین‌جا پایان می‌پذیرد. سپاس‌گزاریم از همراهان و حامیان این پویش، افراد بسیاری که به ما در این مسیر یاری دادند و مطلب نوشتند و به انتشار خبر کمک کردند و تنهایمان نگذاشتند. گرچه در ابتدا سه نفر بودیم، در طی این مدت از یاری بیش از سی نفر در زمینه‌های مختلف تولید محتوا، مشاورهٔ فنی، تهیهٔ خبر و گزارش و انتشار آن در مجلات و وبسایت‌ها بهره برده‌ایم. همچنین، سپاس‌گزاریم از بیش از پانصد نفر امضاکنندهٔ متن درخواست پویش، که به پشتوانهٔ خواست آنان بود که توان یافتیم تا تحقق دسترسی به پیگیری‌ها ادامه دهیم.
با احترام
شکوفه میبدی
مهران قندی
نگین مژگانی»
